Sasanka alpejska

Sasanka alpejska
Ilustracja
Systematyka[1][2]
Domenaeukarionty
Królestworośliny
Podkrólestworośliny zielone
Nadgromadarośliny telomowe
Gromadarośliny naczyniowe
Podgromadarośliny nasienne
Nadklasaokrytonasienne
KlasaMagnoliopsida
Nadrządjaskropodobne
Rządjaskrowce
Rodzinajaskrowate
Rodzajsasanka
Gatuneksasanka alpejska
Nazwa systematyczna
Anemone alpina L.
Sp. Pl. 539 1753
Kwiat
Owoce zbiorowe

Sasanka alpejska, s. biała (Anemone alpina L.) – gatunek rośliny z rodziny jaskrowatych. Typowy gatunek górski. Rośnie w górach Południowej i Środkowej Europy oraz na Kaukazie. W Polsce występuje w Sudetach (Góry Izerskie i Karkonosze), na Babiej Górze i w Tatrach[3].

Nazewnictwo

    • Anemone alpicola Rouy & Foucaud
    • Anemone baldensis Lam.
    • Anemone burseriana Scop.
    • Anemone flemmensis Scop.
    • Anemone grandiflora Hoppe ex Rchb.
    • Anemone micrantha Steud.
    • Anemone millefoliata Bertol.
    • Anemone myrrhidifolia Vill.
    • Anemone sulphurea L.
    • Pulsatilla alpina (L.) Delarbre

Morfologia

Łodyga
Jest charakterystycznie, jedwabiście owłosiona i osiąga wysokość do 30 cm. Powyżej połowy jej wysokości wyrastają z niej 3 listki[7].
Liście
Liście odziomkowe wyrastają w rozetce, blisko ziemi. Są intensywnie zielone, z długimi ogonkami liściowymi, podwójnie trójdzielne i głęboko wcinane. Ogonki liściowe są silnie owłosione. Oprócz liści odziomkowych występują jeszcze na łodydze 3 liście łodygowe w jednym okółku. Są one podobne kształtem do liści odziomkowych, lecz nie posiadają ogonków i są mniejsze. Jesienią wszystkie liście zmieniają barwę, podobnie, jak liście drzew. Można wówczas zobaczyć cała gamę kolorów; od czerwonego do fioletowego[7][8].
Kwiaty
Z każdej łodygi, na jej wierzchołku, wyrasta tylko jeden, ładny kwiat, osiągający wielkość 2,5 – 4, 5 cm. Nie jest on zróżnicowany na kielich i koronę. Ma śnieżnobiałą barwę i podzielony jest na 6 działek okwiatu (czasami, rzadko zdarza się 8). Dolna część kwiatu jest niebieskoszara i owłosiona. Wewnątrz kwiatu liczne, żółtej barwy pręciki i słupki, ułożone spiralnie[7][8].
Owoc
Zbiór niełupek posiadających długie, owłosione wyrostki. Po przekwitnięciu owoc zbiorowy sasanki tworzy bardzo charakterystyczną, puszystą kulkę[8].

Biologia i ekologia

Rozwój
Bylina, hemikryptofit. Kwitnie od maja do czerwca, wytwarzając dużo pyłku i nektaru. Kwiaty zapylane są przez błonkówki[9], owoce rozsiewane są przez wiatr.
Siedlisko
Rośnie w szczelinach skalnych, jeśli tylko jest tam trochę próchnicy, w borówczyskach, w murawie na zboczach gór. Gatunek światłolubny. W Tatrach rośnie od wysokości 830 m n.p.m., aż po 2300 m n.p.m., na Babiej Górze od 1415 po 1725[3]. Preferuje podłoże granitowe, na wapieniach występuje tylko wtedy, gdy wytworzyła się na nich wystarczająco gruba warstwa próchnicy[8]. Głównie występuje w piętrze halnym[7].
Fitosocjologia
Gatunek charakterystyczny dla zespołu Oreochloo distichae-Juncetum trifidi[10].
Cechy fitochemiczne
Roślina trująca. Jak inne gatunki sasanek jest lekko trująca. Powoduje mdłości i odurzenie, pobudzenie i paraliż ośrodkowego układu nerwowego[11].

Ochrona

W Polsce gatunek objęty ochroną gatunkową. Nie jest zagrożony. Niemal wszystkie jego stanowiska znajdują się w 3 górskich parkach narodowych: babiogórskim. karkonoskim i tatrzańskim[3].

Zastosowanie i uprawa

Jest uprawiana jako roślina ozdobna. Szczególnie nadaje się do ogrodów skalnych, ale może być uprawiana również na rabatach i na obwódkach rabat. Jej walorami są ładne kwiaty, wczesny i dość długi okres kwitnienia, ozdobne są także owoce zbiorowe po przekwitnięciu rośliny. Ma inne, niż pozostałe sasanki wymagania, w odróżnieniu od nich bowiem potrzebuje bowiem kwaśnego podłoża z torfu kwaśnego, gliny i piasku[12]. Stanowisko może być słoneczne lub półcieniste[13]. Rozmnaża się ją przez wysiew nasion do doniczek z kwaśnym podłożem i wystawionych na działanie śniegu i mrozu[12].

Przypisy

  1. ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS ONE”, 10 (4), 2015, e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2021-03-26] (ang.).
  2. ↑ Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2009-06-07] (ang.).
  3. ↑ a b c Halina Piękoś-Mirkowa, Zbigniew Mirek: Rośliny chronione. Warszawa: Multico Oficyna Wyd., 2006. ISBN 978-83-7073-444-2.
  4. ↑ Germplasm Resources Information Network (GRIN). [dostęp 2011-03-15].
  5. ↑ a b The Plant List. Anemone alpina. [dostęp 2001-03-15].
  6. ↑ Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa, Adam Zając, Maria Zając: Flowering plants and pteridophytes of Poland. A checklist. Krytyczna lista roślin naczyniowych Polski. Instytut Botaniki PAN im. Władysława Szafera w Krakowie, 2002. ISBN 83-85444-83-1.
  7. ↑ a b c d Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa: Kwiaty Tatr. Przewodnik kieszonkowy. Warszawa: MULTICO Oficyna Wyd., 2003. ISBN 83-7073-385-9.
  8. ↑ a b c d Zofia Radwańska-Paryska: Rośliny tatrzańskie (Atlasy botaniczne). Irena Zaborowska (ilustr.). Warszawa: WSiP, 1988. ISBN 83-09-00256-4.
  9. ↑ Olga Seidl, Józef Rostafiński: Przewodnik do oznaczania roślin. Warszawa: PWRiL, 1973.
  10. ↑ Władysław Matuszkiewicz: Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14439-4.
  11. ↑ Burkhard Bohne, Peter Dietze: Rośliny trujące: 170 gatunków roślin ozdobnych i dziko rosnących. Warszawa: Bellona, Spółka Akcyjna, 2008. ISBN 978-83-11-11088-5.
  12. ↑ a b Eugeniusz Radziul: Skalniaki. Warszawa: PWRiL, 2007. ISBN 978-83-09-01013-5.
  13. ↑ Geoffrey Burnie i inni, Botanica : ilustrowana, w alfabetycznym układzie, opisuje ponad 10 000 roślin ogrodowych, Niemcy: Könemann, Tandem Verlag GmbH, 2005, ISBN 3-8331-1916-0, OCLC 271991134.

Media użyte na tej stronie

Pulsatilla alpina retezat.jpg
Autor: Petr Dlouhý, Licencja: CC BY-SA 3.0
Pulsatilla alba (P. alpina subsp. alpicola) in Retezat mountains, Romania, identification by Franz Xaver
Pulsatilla alpina.2.jpg
(c) Selso z polskiej Wikipedii, CC BY-SA 2.5

Sasanka alpejska (Pulsatilla alpina) Miejsce: Babia Góra

Autor:Jerzy Opioła
Pulsatilla alpina 2BG2.jpg
Autor: Jerzy Opioła, Licencja: CC BY-SA 4.0
Pulsatilla alpina (location: Poland, Babia Góra)