Sasebi przylądkowy

Sasebi przylądkowy
	Damaliscus pygargus
	(Pallas, 1767)
	; Damaliscus pygargus pygargus, Namibia
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Gromada	ssaki
Podgromada	żyworodne
Rząd	parzystokopytne
Rodzina	wołowate
Podrodzina	bawolce
Rodzaj	sasebi
Gatunek	sasebi przylądkowy
Podgatunki
	D. p. phillipsi Harper, 1939; D. p. pygargus (Pallas, 1767);
	D. p. phillipsi Harper, 1939; D. p. pygargus (Pallas, 1767);
	Kategoria zagrożenia (CKGZ)
	; najmniejszej troski
	Zasięg występowania
	; Przybliżony obszar występowania

Sasebi przylądkowy^[4] (Damaliscus pygargus) (w starszej literaturze polskiej bontebok) – gatunek ssaka parzystokopytnego z rodziny wołowatych. Najmniejszy gatunek w podrodzinie bawolców (Alcelaphinae). Wcześniej był klasyfikowany pod nazwą Damaliscus dorcas. Do sasebi przylądkowych zaliczane są dwa wyraźnie różniące się od siebie podgatunki – sasebi przylądkowy i sasebi zuluski, obydwa uważane za jedne z najrzadszych antylop.

Występowanie i biotop

Obecny zasięg występowania gatunku obejmuje południową Afrykę. Sasebi przylądkowy zasiedla tereny wschodniej i środkowej części Afryki Południowej, a bontebok właściwy równiny Wysokiego Weldu i równinne tereny wzdłuż południowych wybrzeży Republiki Południowej Afryki. Sasebi przylądkowy zasiedla wyłącznie formacje roślinne zwane fynbosem a siedliskiem blesboka są otwarte tereny trawiaste, sawanny. Naturalne zasięgi występowania obydwu podgatunków w przeszłości nie nakładały się. Obydwie populacje oddzielone były szerokim pasem Wielkiego Karru. Dopiero na skutek introdukcji bontebok i blesbok pojawiły się na tych samych obszarach.

Charakterystyka ogólna

Podstawowe dane
Długość ciała	140-160 cm
Wysokość w kłębie	85-100 cm
Długość ogona	30-45 cm
Masa ciała	55-80 kg
Dojrzałość płciowa	2,5 roku
Okres godowy	marzec-kwiecień
Ciąża	8 miesięcy
Liczba młodych w miocie	1
Długość życia	17 lat (maksymalnie 23)
Liczba chromosomów	2n = 38^[5]

Wygląd

Długość ciała waha się w przedziale 140-160 cm. Ubarwienie czerwonobrązowe, brunatne lub prawie czarne, z białym lustrem i białymi fragmentami na przedniej części głowy i kończynach. Ogon o długości 30-45 cm.

Dymorfizm płciowy jest słabo zaznaczony. Samce są większe i cięższe od samic. Masa ciała samców wynosi 65-80 kg, a samic 55-70 kg. Podgatunek sasebi przylądkowy jest nieco lżejszy od sasebi zuluskiego. U przedstawicieli obydwu płci występują rogi o długości do 50 cm. Rogi są osadzone blisko siebie i mają poprzeczne zgrubienia.

Tryb życia

Pasący się bontebok

Sasebi przylądkowe i sasebi zuluskie są zwierzętami socjalnymi, tworzącymi stada złożone z ok. 10 osobników, a w przypadku blesboka – do 25 osobników. Stado prowadzone jest przez dominującego samca.

Dawniej odbywały długie wędrówki pokarmowe formując duże grupy luźno połączonych stad. Obecnie ze względu na znaczne przetrzebienie stad i utratę dostępnych siedlisk ich wędrówki są ograniczone. Żerują w ciągu dnia. Największą aktywność wykazują rano i po południu. Są zwierzętami roślinożernymi – jedzą trawę i zioła. Potrafią wytrzymać kilka dni bez dostępu do wody. Żyją do 17 lat. W niewoli zanotowano jeden przypadek samicy w wieku 23 lat^[6].

Młody bontebok

Dojrzałe samce wykazują zachowania terytorialne. Zajmowane przez nie terytoria mogą mieć od 4 do 28 ha. Samce znakują terytoria poprzez defekację i demonstrują postawy agresywne wobec innych samców. Między samcami dochodzi do konfrontacji. W znakowaniu terenu biorą również udział samice, które razem z samcami używają wydzieliny zapachowej gruczołów przedoczodołowych.

Rozród

Samice dojrzewają płciowo pod koniec drugiego roku życia. Po 8-miesięcznej ciąży samica rodzi zwykle jedno młode. Okres porodów u Damaliscus pygargus rozpoczyna się w sierpniu, a kończy w połowie grudnia. Młode rodzą się w wysokiej trawie i po około dwóch godzinach od porodu mogą się samodzielnie poruszać. Nowo narodzone samce pozostają z matką przez ok. 4 miesiące, a młode samice – do czasu kiedy ich matka urodzi po raz kolejny.

Na terenach, gdzie zostały introdukowane obydwa gatunki stwierdzono ich zdolność do swobodnego krzyżowania.

Podgatunki

Wyróżniono dwa podgatunki bonteboka^[7]:

sasebi przylądkowy (Damaliscus pygargus pygargus) – także: bontebok właściwy – status zagrożenia NT (podwyższonego ryzyka)^[8]
sasebi zuluski (Damaliscus pygargus phillipsi) – także: blesbok – status zagrożenia LC (najmniejszej troski)^[9]

Znaczenie

Do czasu wyniszczenia dzikiej populacji sasebi przylądkowe były obiektem polowań safari. Zabijano je dla mięsa i skór.

Zagrożenia i ochrona

sasebi zuluski, Ogród zoologiczny w Pradze

Obydwa podgatunki sasebi przylądkowego zostały niemal doszczętnie wyniszczone pod koniec XIX w. W Suazi i Lesotho wyginęły całkowicie przed 1900 (później zostały tam reintrodukowane). Około roku 1930 na wolności pozostało 17 osobników.

W 1931 w Bontebok National Park umieszczono 17 z ostatnich 20 znanych osobników żyjących na wolności. W 1960 r. park wraz ze zwierzętami został przeniesiony do dystryktu Swellendam. W 1992 w Afryce Południowej było 2000 bonteboków. Obecnie występują wyłącznie na obszarach chronionych (parki narodowe i rezerwaty). Zostały introdukowane poza zasięgiem pierwotnego występowania – w Namibii, Botswanie i Zimbabwe. W wyniku działań ochronnych ich liczebność znacznie się zwiększyła i obecna populacja jest uważana za stabilną. W sezonie łowieckim 2003-2004 zanotowano 4330 szt. upolowanych blesboków^[10].

Do ich naturalnych wrogów należą większe drapieżniki – lew, lampart, gepard, hiena i likaon.

Podgatunek nominalny Damaliscus pygargus pygargus jest objęty konwencją waszyngtońską CITES (załącznik II)^[11].

W Czerwonej księdze gatunków zagrożonych Międzynarodowej Unii Ochrony Przyrody i Jej Zasobów Damaliscus pygargus został zaliczony do kategorii LC jako gatunek^[2], ale jego podgatunki zaliczono do kategorii NT − sasebi przylądkowy (D. p. pygargus) i LC − sasebi zuluski (D. p. phillipsi).

Zobacz też

Przypisy

↑ Damaliscus pygargus, [w:] Integrated Taxonomic Information System [online] (ang.).
↑ ^a ^b Damaliscus pygargus, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species [online] (ang.).
↑ Szczegółowa mapa zasięgu występowania gatunku. 130.225.211.158. [zarchiwizowane z tego adresu (2007-09-30)]. (en)
↑ Włodzimierz Cichocki, Agnieszka Ważna, Jan Cichocki, Ewa Rajska, Artur Jasiński, Wiesław Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii Polskiej Akademii Nauk, 2015, s. 297. ISBN 978-83-88147-15-9.
↑ Kumamoto et al., Chromosomes of Damaliscus (Artiodactyla, Bovidae): simple and complex centric fusion rearrangements. Chromosome Res. 1996 Dec;4(8):614-21.
↑ Richard Weigl, Longevity of Mammals in Captivity; from the Living Collections of the World, 2005, Kleine Senckenberg-Reihe 48: Stuttgart
↑ Wilson Don E. & Reeder DeeAnn M. (red.) Damaliscus pygargus. w: Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3.) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. (ang.) [dostęp 15 czerwca 2010]
↑ F.F. Radloff F.F. i inni, Damaliscus pygargus ssp. pygargus, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species [online] [dostęp 2010-06-15] (ang.).
↑ D.D. Dalton D.D. i inni, Damaliscus pygargus ssp. phillipsi, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species [online] [dostęp 2010-06-15] (ang.).
↑ A status quo of the conservation impacts from the professional and recreational hunting industry. sanwild.org, październik 2005. [dostęp 2013-06-26]. [zarchiwizowane z tego adresu (2007-10-23)]. (ang.).
↑ Appendices I, II and III of CITES. cites.org, 12 czerwca 2013. [dostęp 2013-06-26]. (ang.).

Bibliografia

Komosińska Halina, Podsiadło Elżbieta: Ssaki kopytne. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2002. ISBN 83-01-13806-8.Sprawdź autora:1.
Csomos, R. 2001.: „Damaliscus pygargus” (On-line), Animal Diversity Web.. [dostęp 2007-09-08]. (ang.).
Brent Huffman: www.ultimateungulate.com. [dostęp 2007-09-08]. (ang.).
Bontebok, Blue Forest Safaris. [dostęp 2007-09-08]. (ang.).

[itis-1] Damaliscus pygargus, [w:] Integrated Taxonomic Information System [online] (ang.).

[iucn-2] Damaliscus pygargus, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species [online] (ang.).

[3] Szczegółowa mapa zasięgu występowania gatunku. 130.225.211.158. [zarchiwizowane z tego adresu (2007-09-30)]. (en)

[miiz-4] Włodzimierz Cichocki, Agnieszka Ważna, Jan Cichocki, Ewa Rajska, Artur Jasiński, Wiesław Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii Polskiej Akademii Nauk, 2015, s. 297. ISBN 978-83-88147-15-9.

[5] Kumamoto et al., Chromosomes of Damaliscus (Artiodactyla, Bovidae): simple and complex centric fusion rearrangements. Chromosome Res. 1996 Dec;4(8):614-21.

[6] Richard Weigl, Longevity of Mammals in Captivity; from the Living Collections of the World, 2005, Kleine Senckenberg-Reihe 48: Stuttgart

[7] Wilson Don E. & Reeder DeeAnn M. (red.) Damaliscus pygargus. w: Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3.) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. (ang.) [dostęp 15 czerwca 2010]

[8] F.F. Radloff F.F. i inni, Damaliscus pygargus ssp. pygargus, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species [online] [dostęp 2010-06-15] (ang.).

[9] D.D. Dalton D.D. i inni, Damaliscus pygargus ssp. phillipsi, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species [online] [dostęp 2010-06-15] (ang.).

[10] A status quo of the conservation impacts from the professional and recreational hunting industry. sanwild.org, październik 2005. [dostęp 2013-06-26]. [zarchiwizowane z tego adresu (2007-10-23)]. (ang.).

[CITES-11] Appendices I, II and III of CITES. cites.org, 12 czerwca 2013. [dostęp 2013-06-26]. (ang.).

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

Navigation

Nawigacja

Portale tematyczne