Sasebi przylądkowy

Sasebi przylądkowy
Damaliscus pygargus[1]
(Pallas, 1767)
Ilustracja
Damaliscus pygargus pygargus, Namibia
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

zwierzęta

Typ

strunowce

Gromada

ssaki

Podgromada

żyworodne

Rząd

parzystokopytne

Rodzina

wołowate

Podrodzina

bawolce

Rodzaj

sasebi

Gatunek

sasebi przylądkowy

Podgatunki
  • D. p. phillipsi Harper, 1939
  • D. p. pygargus (Pallas, 1767)
Kategoria zagrożenia (CKGZ)[2]
Status iucn3.1 LC pl.svg
Zasięg występowania
Mapa występowania
Przybliżony obszar występowania[3]

Sasebi przylądkowy[4] (Damaliscus pygargus) (w starszej literaturze polskiej bontebok) – gatunek ssaka parzystokopytnego z rodziny wołowatych. Najmniejszy gatunek w podrodzinie bawolców (Alcelaphinae). Wcześniej był klasyfikowany pod nazwą Damaliscus dorcas. Do sasebi przylądkowych zaliczane są dwa wyraźnie różniące się od siebie podgatunki – sasebi przylądkowy i sasebi zuluski, obydwa uważane za jedne z najrzadszych antylop.

Występowanie i biotop

Obecny zasięg występowania gatunku obejmuje południową Afrykę. Sasebi przylądkowy zasiedla tereny wschodniej i środkowej części Afryki Południowej, a bontebok właściwy równiny Wysokiego Weldu i równinne tereny wzdłuż południowych wybrzeży Republiki Południowej Afryki. Sasebi przylądkowy zasiedla wyłącznie formacje roślinne zwane fynbosem a siedliskiem blesboka są otwarte tereny trawiaste, sawanny. Naturalne zasięgi występowania obydwu podgatunków w przeszłości nie nakładały się. Obydwie populacje oddzielone były szerokim pasem Wielkiego Karru. Dopiero na skutek introdukcji bontebok i blesbok pojawiły się na tych samych obszarach.

Charakterystyka ogólna

Podstawowe dane
Długość ciała140-160 cm
Wysokość w kłębie85-100 cm
Długość ogona30-45 cm
Masa ciała55-80 kg
Dojrzałość płciowa2,5 roku
Okres godowymarzec-kwiecień
Ciąża8 miesięcy
Liczba młodych
w miocie
1
Długość życia17 lat
(maksymalnie 23)
Liczba chromosomów2n = 38[5]

Wygląd

Długość ciała waha się w przedziale 140-160 cm. Ubarwienie czerwonobrązowe, brunatne lub prawie czarne, z białym lustrem i białymi fragmentami na przedniej części głowy i kończynach. Ogon o długości 30-45 cm.

Dymorfizm płciowy jest słabo zaznaczony. Samce są większe i cięższe od samic. Masa ciała samców wynosi 65-80 kg, a samic 55-70 kg. Podgatunek sasebi przylądkowy jest nieco lżejszy od sasebi zuluskiego. U przedstawicieli obydwu płci występują rogi o długości do 50 cm. Rogi są osadzone blisko siebie i mają poprzeczne zgrubienia.

Tryb życia

Pasący się bontebok

Sasebi przylądkowe i sasebi zuluskie są zwierzętami socjalnymi, tworzącymi stada złożone z ok. 10 osobników, a w przypadku blesboka – do 25 osobników. Stado prowadzone jest przez dominującego samca.

Dawniej odbywały długie wędrówki pokarmowe formując duże grupy luźno połączonych stad. Obecnie ze względu na znaczne przetrzebienie stad i utratę dostępnych siedlisk ich wędrówki są ograniczone. Żerują w ciągu dnia. Największą aktywność wykazują rano i po południu. Są zwierzętami roślinożernymi – jedzą trawę i zioła. Potrafią wytrzymać kilka dni bez dostępu do wody. Żyją do 17 lat. W niewoli zanotowano jeden przypadek samicy w wieku 23 lat[6].

Młody bontebok

Dojrzałe samce wykazują zachowania terytorialne. Zajmowane przez nie terytoria mogą mieć od 4 do 28 ha. Samce znakują terytoria poprzez defekację i demonstrują postawy agresywne wobec innych samców. Między samcami dochodzi do konfrontacji. W znakowaniu terenu biorą również udział samice, które razem z samcami używają wydzieliny zapachowej gruczołów przedoczodołowych.

Rozród

Samice dojrzewają płciowo pod koniec drugiego roku życia. Po 8-miesięcznej ciąży samica rodzi zwykle jedno młode. Okres porodów u Damaliscus pygargus rozpoczyna się w sierpniu, a kończy w połowie grudnia. Młode rodzą się w wysokiej trawie i po około dwóch godzinach od porodu mogą się samodzielnie poruszać. Nowo narodzone samce pozostają z matką przez ok. 4 miesiące, a młode samice – do czasu kiedy ich matka urodzi po raz kolejny.

Na terenach, gdzie zostały introdukowane obydwa gatunki stwierdzono ich zdolność do swobodnego krzyżowania.

Podgatunki

Wyróżniono dwa podgatunki bonteboka[7]:

  • sasebi przylądkowy (Damaliscus pygargus pygargus) – także: bontebok właściwy – status zagrożenia NT (podwyższonego ryzyka)[8]
  • sasebi zuluski (Damaliscus pygargus phillipsi) – także: blesbok – status zagrożenia LC (najmniejszej troski)[9]

Znaczenie

Do czasu wyniszczenia dzikiej populacji sasebi przylądkowe były obiektem polowań safari. Zabijano je dla mięsa i skór.

Zagrożenia i ochrona

sasebi zuluski, Ogród zoologiczny w Pradze

Obydwa podgatunki sasebi przylądkowego zostały niemal doszczętnie wyniszczone pod koniec XIX w. W Suazi i Lesotho wyginęły całkowicie przed 1900 (później zostały tam reintrodukowane). Około roku 1930 na wolności pozostało 17 osobników.

W 1931 w Bontebok National Park umieszczono 17 z ostatnich 20 znanych osobników żyjących na wolności. W 1960 r. park wraz ze zwierzętami został przeniesiony do dystryktu Swellendam. W 1992 w Afryce Południowej było 2000 bonteboków. Obecnie występują wyłącznie na obszarach chronionych (parki narodowe i rezerwaty). Zostały introdukowane poza zasięgiem pierwotnego występowania – w Namibii, Botswanie i Zimbabwe. W wyniku działań ochronnych ich liczebność znacznie się zwiększyła i obecna populacja jest uważana za stabilną. W sezonie łowieckim 2003-2004 zanotowano 4330 szt. upolowanych blesboków[10].

Do ich naturalnych wrogów należą większe drapieżniki – lew, lampart, gepard, hiena i likaon.

Podgatunek nominalny Damaliscus pygargus pygargus jest objęty konwencją waszyngtońską CITES (załącznik II)[11].

W Czerwonej księdze gatunków zagrożonych Międzynarodowej Unii Ochrony Przyrody i Jej Zasobów Damaliscus pygargus został zaliczony do kategorii LC jako gatunek[2], ale jego podgatunki zaliczono do kategorii NT − sasebi przylądkowy (D. p. pygargus) i LC − sasebi zuluski (D. p. phillipsi).

Zobacz też

Przypisy

  1. Damaliscus pygargus, [w:] Integrated Taxonomic Information System [online] (ang.).
  2. a b Damaliscus pygargus, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species [online] (ang.).
  3. Szczegółowa mapa zasięgu występowania gatunku. 130.225.211.158. [zarchiwizowane z tego adresu (2007-09-30)]. (en)
  4. Włodzimierz Cichocki, Agnieszka Ważna, Jan Cichocki, Ewa Rajska, Artur Jasiński, Wiesław Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii Polskiej Akademii Nauk, 2015, s. 297. ISBN 978-83-88147-15-9.
  5. Kumamoto et al., Chromosomes of Damaliscus (Artiodactyla, Bovidae): simple and complex centric fusion rearrangements. Chromosome Res. 1996 Dec;4(8):614-21.
  6. Richard Weigl, Longevity of Mammals in Captivity; from the Living Collections of the World, 2005, Kleine Senckenberg-Reihe 48: Stuttgart
  7. Wilson Don E. & Reeder DeeAnn M. (red.) Damaliscus pygargus. w: Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3.) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. (ang.) [dostęp 15 czerwca 2010]
  8. F. Radloff i inni, Damaliscus pygargus ssp. pygargus, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species [online] [dostęp 2010-06-15] (ang.).
  9. D. Dalton i inni, Damaliscus pygargus ssp. phillipsi, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species [online] [dostęp 2010-06-15] (ang.).
  10. A status quo of the conservation impacts from the professional and recreational hunting industry. sanwild.org, październik 2005. [dostęp 2013-06-26]. [zarchiwizowane z tego adresu (2007-10-23)]. (ang.).
  11. Appendices I, II and III of CITES. cites.org, 12 czerwca 2013. [dostęp 2013-06-26]. (ang.).

Bibliografia

Media użyte na tej stronie

Status iucn3.1 LC pl.svg
Autor: unknown, Licencja: CC BY 2.5
Wikispecies-logo.svg
Autor: (of code) -xfi-, Licencja: CC BY-SA 3.0
The Wikispecies logo created by Zephram Stark based on a concept design by Jeremykemp.
Bontebok Namibia.jpg
Autor: Thomas Schoch, Licencja: CC BY-SA 3.0
Bontebok (Damaliscus pygargus pygargus), Mokuti Lodge, North Namibia
Damaliscus pygargus phillipsi.jpg
Autor: Bodlina, Licencja: CC BY 3.0
Blesbok
BabyBontebok.jpg
Baby Bontebok at Binder Park Zoo.
BontebokImage2.jpg
Bontebok at Binder Park Zoo.