Saussurea wielkogłowa

Saussurea wielkogłowa
Ilustracja
Systematyka[1][2]
Domenaeukarionty
Królestworośliny
Podkrólestworośliny zielone
Nadgromadarośliny telomowe
Gromadarośliny naczyniowe
Podgromadarośliny nasienne
Nadklasaokrytonasienne
KlasaMagnoliopsida
Nadrządastropodobne
Rządastrowce
Rodzinaastrowate
PodrodzinaCarduoideae
Rodzajsaussurea
Gatuneksaussurea wielkogłowa
Nazwa systematyczna
Saussurea pygmaea Spreng.
Syst. Veg. (ed. 16) [Sprengel] 3: 381. 1826[3]

Saussurea wielkogłowa[4] (Saussurea pygmaea Spreng) – gatunek rośliny z rodziny astrowatych (Asteraceae).

Zasięg występowania

Występuje tylko w Alpach i Karpatach. W Polsce występuje wyłącznie w Tatrach i podana została stąd z następujących stanowisk: Błyszcz (ok. 2070 m i 2100 m) i pod Błyszczem (ok. 1970 m), Dolina Pięciu Stawów Polskich, okolice Dziurawej Przełęczy (1860 i 1900 m), Kościelec, Opalony Wierch (2100 m), Pośredni Wołoszyn (2015 m), Smreczyński Wierch (2050 i2068 m), Świnica, Turnia nad Dziadem, Wołowiec (1900 m), Zawrat, nad Zmarzłym Stawem Gąsienicowym[5].

Morfologia
Kwiatostan
Pokrój

Morfologia

Pokrój
Niska, gęstodarniowa roślina z pojedynczym zazwyczaj pędem kwiatowym i płonnymi różyczkami liściowymi[5].
Łodyga
Pojedyncza, wzniesiona, gruba, o wysokości 5-15 cm, owłosiona długimi i odstającymi włoskami[6].
Liście
Ulistnienie skrętoległe, liście pojedyncze, równowąskie, ostro zakończone, całobrzegie lub drobno ząbkowane, bezogonkowe i nieco owłosione.
Kwiaty
Zebrane w jeden koszyczek o długości do 3 cm. Łuski okrywy szerokie, lancetowate i wykle fioletowo nabiegłe. Wszystkie kwiaty w koszyczku są obupłciowe rurkowate. Mają purpurowofioletowy kolor. Kielich w postaci puchu kielichowego[6].
Owoc
Niełupki o długości 5-7 mm z dwoma rzędami włosków puchu kielichowego. Włoski zewnętrzne są dwukrotnie krótsze od wewnętrznych[6].

Biologia i ekologia

Bylina, hemikryptofit, orofit. Kwitnie od lipca do sierpnia. W Tatrach występuje tylko w piętrze halnym i tylko na podłożu bezwapiennym. Liczba chromosomów 2n = 52[5].

Zagrożenia

Wg Polskiej Czerwonej Księgi Roślin (2001) gatunek krytycznie zagrożony (kategoria CR)[7]. W wydaniu z 2014 roku otrzymał kategorię EN (zagrożony)[8]. Umieszczony na polskiej czerwonej liście w tej samej kategorii[9]. Według klasyfikacji IUCN z 2001 jest gatunkiem zagrożonym wymarciem (kategoria EN). W całych Tatrach występuje zaledwie około 100 okazów tej rośliny, rosnących głównie na obszarach ochrony ścisłej Tatrzańskiego Parku Narodowego. Mimo występowania na obszarze chronionym jest gatunkiem skrajnie zagrożonym z powodu małej liczby stanowisk i nielicznej populacji[5].

Przypisy

  1. Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS ONE”, 10 (4), 2015, e0119248, DOI10.1371/journal.pone.0119248, PMID25923521, PMCIDPMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
  2. Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-04-15] (ang.).
  3. The Plant List. [dostęp 2013-01-30].
  4. Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa, Adam Zając, Maria Zając: Flowering plants and pteridophytes of Poland. A checklist. Krytyczna lista roślin naczyniowych Polski. Instytut Botaniki PAN im. Władysława Szafera w Krakowie, 2002. ISBN 83-85444-83-1.
  5. a b c d Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa: Czerwona księga Karpat Polskich. Kraków: Instytut Botaniki PAN, 2008. ISBN 978-83-89648-71-6.
  6. a b c Władysław Szafer, Stanisław Kulczyński: Rośliny polskie. Warszawa: PWN, 1953.
  7. Zarzycki K. (red.) Kaźmierczakowa R.: Polska czerwona księga roślin. Paprotniki i rośliny kwiatowe. Kraków: Instytut Botaniki im. W. Szafera PAN, 2001. ISBN 83-85444-85-8.
  8. Zarzycki K., Kaźmierczakowa R., Mirek Z.: Polska Czerwona Księga Roślin. Paprotniki i rośliny kwiatowe. Wyd. III. uaktualnione i rozszerzone. Kraków: Instytut Ochrony Przyrody PAN, 2014. ISBN 978-83-61191-72-8.
  9. Kaźmierczakowa R., Bloch-Orłowska J., Celka Z., Cwener A., Dajdok Z., Michalska-Hejduk D., Pawlikowski P., Szczęśniak E., Ziarnek K.: Polska czerwona lista paprotników i roślin kwiatowych. Polish red list of pteridophytes and flowering plants. Kraków: Instytut Ochrony Przyrody Polskiej Akademii Nauk, 2016. ISBN 978-83-61191-88-9.

Media użyte na tej stronie

Saussurea pygmaea PID1981-6.jpg
Autor: Benjamin Zwittnig, Licencja: CC BY 2.5 si
Pritlikava kosmatulja pod Špičkom.