Sawlu

Ta strona zawiera znaki pisma birmańskiego. Bez właściwego wsparcia renderowania zamiast znaków birmańskich wyświetlane mogą być puste prostokąty lub inne symbole – potrzebne może być wówczas zainstalowanie właściwej czcionki, np. Padauk Font.

Sawlu (birm. စောလူး /sɔ́lú/; znany też jako Min Lulin (birm. မင်းလုလင် /mɪ́ɴ lṵlɪ̀ɴ/, pol. „Król Chłopiec”; 1050–1084) – król birmańskiego królestwa Paganu w latach 1078–1084.

Po swoim ojcu Anawrahcie odziedziczył on imperium Paganu, pierwsze w historii zjednoczone królestwo Birmy (Mjanmy), ale okazał się władcą niedoświadczonym. W roku 1082 musiał stawić czoła buntowi w Dolnej Birmie, co zakończyło się jego pojmaniem przez wrogów. Został później zamordowany w niewoli.

Wczesne lata życia

Sawlu był synem Anawrahty. Kroniki birmańskie nie są zgodne co dat związanych z jego życiem i panowaniem. Poniższa tabela przedstawia daty podawane przez cztery najważniejsze kroniki^[1].

Co więcej, kroniki nie są zgodne także co do tego, czy Sawlu był starszy od Kyanzitthy, innego syna Anawrahty. Według wcześniejszych zapisów, Kyanzittha był starszy (według Zata’y o 20 lat, a według Maha Yazawin o 2 lata). Jednak późniejsze kroniki Yazawin Thit i Hmannan podają, że Sawlu był starszy o, odpowiednio, około rok do dwóch lat.

W każdym razie Anawrahta uczynił następcą tronu Sawlu, chociaż miał już syna, Kyanzitthę, z drugorzędną królową, którą odtrącił. Sawlu był wychowywany przez szlachetnie urodzoną mońską kobietę. Dorastał w towarzystwie syna swej mamki – Yamankana, który został jego bliskim przyjacielem^[2]. Sawlu nie interesował się zarządzaniem królestwem i nigdy nie uczestniczył w żadnej z kampanii wojennych ojca. Na swojego przyrodniego brata Kyanzitthę, niezwykle popularnego wśród ludu generała armii Paganu, patrzył z podejrzliwością.

Panowanie

Sawlu wstąpił na tron Paganu w marcu 1078 roku po śmierci w tajemniczych okolicznościach jego ojca – Anawrahty. Gdy został królem poślubił mońską żonę swojego ojca Manisandę (Khin U) i uczynił ją główną królową^[3]. Do zarządzania mońskimi ziemiami na południu wyznaczył zaufanego przyjaciela z dzieciństwa Yamankana, który był rodowitym Monem. Administrację Górnej Birmy powierzył, za namową Shin Arahana, przywołanemu z niechęcią Kyanzittcie, który został wcześniej wygnany przez Anawrahtę za wdanie się w romans z Manisandą. Jednak wkrótce sam Sawlu musiał ponownie wygnać Kyanzitthę (tym razem do Dala nieopodal Rangunu), gdyż ten odnowił swój związek z królową^[4].

Bunt Monów

Jako gubernator Pegu, Yamankan nadal odwiedzał Sawlu w Paganie^[c]. Wiedząc dobrze o braku doświadczenia swego przyjaciela z dzieciństwa, Yamakan zdecydował się na wzniecenie buntu. Kroniki opisują w dramatycznych słowach ostateczny rozbrat między Sawlu a Yamankanem. Grali oni w kości i Yamankan został zwycięzcą. Podczas gdy dokazywał on radując się z wygranej, Sawlu drażnił go słowami: „Skoro jesteś taki bystry, czemu się przeciwko mnie nie zbuntujesz?”^[2]

Yamankan wrócił do Pegu i wzniecił bunt. Pod koniec 1082 roku popłynął on ze swą armią w górę Irawadi i zajął pozycję na wyspie położonej kilka mil od Paganu. Sawlu ponownie wezwał Kyanzitthę z wygnania i powierzył mu dowództwo nad armią Paganu. Przemaszerowała ona na południe i zatrzymała się w pobliżu Myingun (nieopodal Magwe). Armia Yamankana stanęła w Thayet. Sawlu był niecierpliwy i pomimo ostrzeżeń Kyanzitthy rozpoczął natarcie. Jednak Yamankan spodziewał się takiego ataku i dobrze przygotował swoje pozycje. Armia Sawlu została pokonana, a król trafił do niewoli^[2]. Według kroniki Zatadawbon Yazawin, bitwa między Sawlu a Yamakanem została stoczona w listopadzie 1082 roku^[d]

Śmierć

Kyanzittha próbował ratować Sawlu, jednak ten odrzucił pomoc. Jego ostatnią, tragiczną w skutkach, błędną kalkulacją było przekonanie, że Kyanzittha będzie próbował go zabić dla zdobycia tronu, podczas gdy jego przyjaciel Yamakan tego nie uczyni. Tymczasem został on uśmiercony przez Yamakana by zapobiec dalszym próbom jego ratowania. Sam Yamakan padł w zasadzce od snajperskiego trafienia strzałą przez myśliwego Nga Shina. Nieco później Kyanzittha został trzecim królem dynastii Pagan.

Według Zatadawbon Yazawin, Kyanzittha i Yamankan stoczyli walkę w okolicy kwietnia 1083 roku (miesiąc Kason 445 ME)^[e]. Nie musiała to być ostateczna walka, w której poległ Yamankan, ponieważ Zata twierdzi, iż Sawlu umarł w roku 1084 po siedmiu latach panowania. Jednak inne kroniki (Hmannan i Yazawin Thit) podają, że jego rządy trwały tylko pięć lat, po czym nastąpiło bezkrólewie trwające do roku 1084 – co oznacza, że król zmarł w roku 1083.^[1]

Sawlu był tak niekompetentny, że przetrwanie przez królestwo próby jego panowania świadczy tylko o geniuszu jego ojca^[5].

Uwagi

Przypisy

Bibliografia

• Michael A. Aung-Thwin: The Mists of Rāmañña: The Legend that was Lower Burma. Honolulu: University of Hawai’i Press, 2005. ​ISBN 0-8248-2886-0​, ​ISBN 978-0-8248-2886-8​. (ang.)
• D.G.E. Hall: Burma. Wyd. 3.. Hutchinson University Library, 1960. ISBN 978-1-4067-3503-1. (ang.)
• G.E. Harvey: History of Burma: From the Earliest Times to 10 marca 1824. London: Frank Cass & Co. Ltd, 1925. (ang.)
• Maung Htin Aung: A History of Burma. New York and London: Cambridge University Press, 1967. (ang.)
• U Kala: Maha Yazawin Gyi. Wyd. 2006, dodruk 4.. Yangon: Ya-Pyei Publishing, 1720. (birm.)
• Royal Historians of Burma: Zatadawbon Yazawin. Wyd. 1960. Historical Research Directorate of the Union of Burma, ok. 1680. (ang.)
• Królewska Komisja Historyczna Birmy: Hmannan Yazawin. Wyd. 2003. T. 1–3. Yangon: Ministry of Information, Myanmar, 1832. (birm.)

Władcy Birmy

Dynastia Pagan 849–1297	Pyinbya Tannet Sale Ngahkwe Theinhko Nyaung-u Sawrahan Kunhsaw Kyaunghpyu Kyiso Sokkate Anawrahta Sawlu Kyanzittha Alaungsithu Narathu Naratheinkha Narapatisithu Htilominlo Kyaswa Uzana Narathihapate Kyawswa[A]
Królestwa Myinsaing i Pinya 1297–1364	Athinhkaya[B], Yazathingyan[B]i Thihathu[B] Thihathu Uzana I Sithu Kyawswa I Kyawswa II Narathu Uzana II
Królestwo Sikongu 1315–1364	Sawyun Tarabya I Shwetaungtet Kyaswa Nawrahta Minye Tarabya II Minbyauk Thihapate
Królestwo Ava 1364–1555	Thadominbya Swasawke Tarabya Minkhaung I Thihathu Minhlange Kale Kyetaungnyo Mohnyin Thado Minyekyawswa Narapati I Thihathura Minkhaung II[B]i Thihathura II[B] Narapati II Thohanbwa[C] Hkonmaing[C] Narapati III[C] Narapati IV[C]
Królestwo Hanthawaddy 1287–1539, 1550–1552	Wareru Hkun Law Saw O Saw Zein Zein Pun Saw E Binnya E Law Binnya U Razadarit Binnya Dhammaraza Binnya Ran I Binnya Waru Binnya Kyan Leik Munhtaw Shin Sawbu Dhammazedi Binnya Ran II Takayutpi Smim Sawhtut[D] Smim Htaw[D]
Królestwo Mrauk U 1429–1785	Saw Mon Khayi Ba Saw Phyu Dawlya Ba Saw Nyo Ran Aung Salingathu Raza Gazapati Saw O Thazata Minkhaung Min Bin Dikkha Saw Hla Sekkya Phalaung Razagyi Khamaung Thiri Thudhamma Sanay Narapati Thado Sanda Thudhamma Thiri Thuriya Wara Dhammaraza Muni Thudhammaraza Sanda Thuriya I Nawrahta Mayuppiya Kalamandat Naradipati Sanda Wimala I Sanda Thuriya II Sanda Wizaya Sanda Thuriya III Naradipati II Narapawara Sanda Wizala Madarit Nara Apaya Thirithu Sanda Parama Apaya Sanda Thumana Sanda Wimala II Sanda Thaditha Maha Thammada
Królestwo Pyain 1482–1542	Thado Minsaw Bayin Htwe Narapati[E] Minkhaung[E]
Dynastia Taungngu 1510–1752	Mingyinyo Tabinshwehti Bayinnaung Nanda Nyaungyan Anaukpetlun Minyedeippa Thalun Pindale Pye Narawara Minyekyawdin Sanay Taninganway Mahadhammaraza Dipadi
Odrodzone Królestwo Hanthawaddy 1740–1757	Smim Htaw Buddhaketi Binnya Dala
Dynastia Konbaung 1752–1885	Alaungpaya Naungdawgyi Hsinbyushin Singu Phaungka Bodawpaya Bagyidaw Tharrawaddy Pagan Mindon Thibaw

1. ↑ Wasal imperium chińsko-mongolskiego (1297)
2. ↑ ^{a b c d e} Współregenci
3. ↑ ^{a b c d} Konfederacja Państw Szanów (1527–1555)
4. ↑ ^{a b} Krótkie odrodzenie (1550–1552)
5. ↑ ^{a b} Wasal Konfederacji Państw Szanów (1533–1542)