Schloßbrücke

Schloßbrücke
nr rej. 09030067[1]
Most w 2005 roku
Poprzednie nazwy	Marx-Engels-Brücke
Państwo	Niemcy
Kraj związkowy	Berlin
Miejscowość	Berlin
Podstawowe dane
Przeszkoda	Spreekanal
Długość	56,30 m
Szerokość: • całkowita	32,60 m
Data budowy	1821–1824
Data remontu	1950–1951, po 1991
Projektant	Karl Friedrich Schinkel
Położenie na mapie Berlina (c) TUBS, CC BY-SA 3.0 Schloßbrücke
Położenie na mapie Niemiec Schloßbrücke
52°31′03″N 13°23′55″E/52,517500 13,398611

Schloßbrücke^[1] (pol. „Most Zamkowy”^[2]) – most drogowy, znajdujący się w Berlinie, w dzielnicy Mitte, nad kanałem Spreekanal, będącym zachodnim ramieniem Sprewy^[3][4]. Położona na trasie dwóch dróg krajowych: B2 i B5 przeprawa łączy ulicę Unter den Linden na obszarze Friedrichswerder z Lustgarten na Wyspie Muzeów^[5][1].

Most został zbudowany w latach 1821–1824 według projektu architekta Karla Friedricha Schinkla na miejscu średniowiecznego drewnianego mostu. W latach 1951–1991 nosił nazwę Marx-Engels-Brücke (pol. „Most Marksa i Engelsa”). Budowla jest uważana za jeden z najpiękniejszych berlińskich mostów^[4].

Historia

Poprzedni most

Plany dwóch założonych w XII wieku po obu stronach Sprewy na obszarze obecnej berlińskiej dzielnicy Mitte osad: Berlina i Kölln pokazują, że na miejscu dzisiejszego mostu już w XV wieku stała pierwsza przeprawa^[6][5]. Była to drewniana budowla o siedmiu łukach i podnoszonej środkowej części, zbudowana na jarzmie palowym. Most ten nazywano Hundebrücke (pol. „Most Psi”), gdyż często przekraczali go członkowie towarzystw myśliwskich ze swoimi psami, podążający drogą z zamku berlińskiego do obszaru łowieckiego w parku Großer Tiergarten^[5].

W 1738 roku Hundebrücke został przebudowany pod kierownictwem wyższego dyrektora budowlanego Titusa de Favre’a^[7]. W 1806 roku mostem tym wkroczył do Berlina Napoleon Bonaparte ze swoimi wojskami^[5][8].

Obecny most

Projekt mostu autorstwa Karla Friedricha Schinkla, opublikowany w wydanej w 1866 roku kolekcji projektów tego architekta

Most na grafice autorstwa Wilhelma Loeillota, wykonanej między 1822 a 1876 rokiem

Na początku XIX wieku król Prus Fryderyk Wilhelm III uznał, że drewniany most jest zbyt trywialny w zestawieniu z otaczającymi go reprezentacyjnymi budynkami, toteż w 1821 roku zlecił zaprojektowanie nowego kamiennego mostu architektowi Karlowi Friedrichowi Schinklowi^[9][4][5]. Jeszcze w tym samym roku przeprowadzono rozbiórkę Hundebrücke, zaś 29 maja 1822 roku położono kamień węgielny pod budowę nowej przeprawy, którą nazwano Schloßbrücke (pol. „Most Zamkowy”)^[9][10]. 29 listopada 1823 roku na moście doszło do tragicznego wypadku^[11][8]. Z okazji odbywającego się wtedy ślubu księcia koronnego i późniejszego pruskiego króla Fryderyka Wilhelma IV z bawarską księżniczką Elżbietą Ludwiką przez nieukończoną jeszcze budowlę, na której brakowało nawierzchni i stałych balustrad (zamontowano prowizoryczne drewniane balustrady) przechodził do zamku berlińskiego orszak ślubny^[11][8]. W pewnym momencie pod tłumem ludzi zawaliły się części mostu, w wyniku czego zginęły 22 osoby^[8]. W 1824 roku przeprawa została oddana do użytku^[1]. Była wtedy największym mostem w Berlinie^[4][5]. Chociaż w projekcie zawarto trzy kamienne łuki, most zbudowano bez środkowego łuku – w jego miejscu stworzono przepust dla przepływających statków przykryty ośmioma żelaznymi klapami^[10][8].

W latach 1842–1857, po przeprowadzeniu odpowiedniego konkursu wykonano i ustawiono na umieszczonych w rzędach balustrad mostu postumentach osiem kompozycji rzeźbiarskich z marmuru karraryjskiego, pokazujących przebieg życia wojownika od młodości do śmierci^[1][10][4]. Kompozycje te stanowiły uzupełnienie Nowego Odwachu jako pomnika zwycięskich dla Królestwa Prus wojen wyzwoleńczych z lat 1813–1815 (niem. Befreiungskriege)^[1][12]. Projekty wszystkich kompozycji przygotował w formie miedziorytów sam Karl Friedrich Schinkel, a ich stworzenie w okresie budowy mostu okazało się niemożliwe z przyczyn finansowych^[10]. Każde z dzieł zostało wykonane przez innego rzeźbiarza, wywodzącego się ze szkoły Johanna Gottfrieda Schadowa lub Christiana Daniela Raucha^[10][1].

Most około 1900 roku

(c) Bundesarchiv, Bild 183-F0831-0301-012 / CC-BY-SA 3.0

Most w 1967 roku

W 1912 roku w środkowej części Schloßbrücke wstawiono łuk, co stanowiło całkowite zrealizowanie projektu Schinkla^[10][8]. Podczas II wojny światowej, w 1943 roku kompozycje rzeźbiarskie zostały zdemontowane ze względów bezpieczeństwa i umieszczone w porcie południowym w berlińskiej dzielnicy Spandau^[4][10]. Po wojnie most znalazł się we wschodnim, zaś kompozycje rzeźbiarskie w zachodnim sektorze okupacyjnym^[4]. W wyniku działań wojennych budowla doznała jedynie niewielkich uszkodzeń^[4][1]. Zostały one naprawione w latach 1950–1951^[1]. 1 maja 1951 roku most przemianowano na Marx-Engels-Brücke (pol. „Most Marxa i Engelsa”)^[3].

W 1981 roku, w ramach wymiany dóbr kultury między RFN a NRD Senat Berlina Zachodniego przekazał kompozycje rzeźbiarskie magistratowi Berlina Wschodniego. W latach 1983–1984 dzieła odrestaurowano i ustawiono w pierwotnych miejscach na postumentach mostu^[10]. W 1989 roku postumenty te zostały poddane renowacji^[10]. 3 października 1991 roku, w pierwszą rocznicę zjednoczenia Niemiec mostowi przywrócono nazwę Schloßbrücke^[4]. W kolejnych latach przy budowli prowadzono prace restauracyjne^[8].

Dane techniczne

Schloßbrücke ma 56,30 m długości i 32,60 m szerokości^[3][5]. Jego wykonana z piaskowca konstrukcja spoczywa na trzech kamiennych, osadzonych na wykonanych z tego samego materiału filarach łukach, z których dwa boczne mają po 11,20 m szerokości, zaś środkowy jest szeroki na 7,64 m^[5][10]. Nawierzchnię mostu stanowią płyty chodnikowe^[5].

Sztuka

Fragment balustrady

Medalion na jednym z postumentów

Most posiada żeliwne balustrady, ozdobione zaprojektowanymi przez Karla Friedricha Schinkla mitologiczno-morskimi motywami, na które składają się hippokampy, trytony i delfiny^[1][5]. W rzędach balustrad, nad kamiennymi filarami mostu stoją wykonane z czerwonego granitu cokoły, na których są ustawione wysokie, stworzone z szarego marmuru postumenty^[1][10][5]. Postumenty są udekorowane medalionami zawierającymi reliefy przedstawiające orły^[10][1].

Kompozycje rzeźbiarskie

Na postumentach stoi łącznie osiem mających około 3 m wysokości, wykonanych z białego marmuru karraryjskiego kompozycji rzeźbiarskich^[10]. Każda z kompozycji przedstawia scenę z udziałem bogini z mitologii greckiej: Ateny lub Nike i młodego wojownika^[1][8][5].

Zdjęcie	Nazwa	Twórca	Rok	Źródło
Strona południowa (z kierunku zachodniego do wschodniego[5])
	Nike lehrt den Knaben Heldensagen[a]	Emil Wolff	1847	[8][5][10]
	Athena unterrichtet den Jungen im Waffengebrauch[b]	Hermann Schievelbein	1853
	Athena bewaffnet den Krieger[c]	Karl Heinrich Möller	1851
	Nike krönt den Sieger[d]	Friedrich Drake	1853
Strona północna (z kierunku zachodniego do wschodniego[5])
	Nike richtet den Verwundeten auf[e]	Ludwig Wilhelm Wichmann	1853	[8][5][10]
	Der Jüngling wird von Athena in neuen Kampf geführt[f]	Albert Wolff	1853
	Der junge Held wird von Athena beschützt[g]	Gustav Blaeser	1854
	Nike trägt den gefallenen Helden zum Olymp empor[h]	August Wredow	1857

Uwagi

Przypisy

Linki zewnętrzne

• Schloßbrücke na stronie archINFORM (niem.)
• Galeria zdjęć Schloßbrücke (ang.)