Schody

Schody w Watykańskim Muzeum

Schody – element budynku lub ukształtowania terenu, który umożliwia komunikację między różnymi poziomami.

Schody znane są od najstarszych czasów. W starożytności i średniowieczu miały zastosowanie czysto praktyczne. Jedynie stopnie zewnętrzne, wykonane z kamienia, pomimo prostej konstrukcji stanowiły element architektoniczny zdobiący, podkreślający rangę obiektu (schody wiodące do świątyni, kościoła, zamku itp.) Dopiero w okresie renesansu zaczęto stosować bardziej dekoracyjne formy schodów. Oprócz schodów reprezentacyjnych w pałacach, bibliotekach, teatrach, domach mieszkalnych stosowano także ciasne, słabo oświetlone, niewygodne schody dla służby. Wymiary schodów regulują przepisy budowlane zawarte w rozporządzeniu ministra właściwego do spraw budownictwa (rozporządzenie ministra infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie), zgodnie z nimi minimalne, wymagania zależą od przeznaczenia budynków (budynki mieszkalne, użyteczności publicznej, służba zdrowia) przeznaczenia schodów – wejścia do piwnic, na poddasze mogą zawierać mniej wygodne schody.

Schody nie są jedynym elementem komunikacji pionowej. Stosowane są także pochylnie, rampy, windy i schody ruchome.

Niektóre rozwiązania architektoniczne schodów

(c) Mcginnly, CC-BY-SA-3.0

The Tulip Stairs – schody w Queen's House, zaprojektowanym przez Inigo Jonesa (Greenwich w Anglii)

• schody z IV w. p.n.e. prowadzące do pałacu w Persepolis
• manierystyczne schody w przedsionku Biblioteca Laurenziana (Michał Anioł)

Florencja

• barokowe schody Scala Regia (Schody Królewskie) w Watykanie zaprojektowane przez Berniniego Gian Lorenzo
• rokokowe Schody Hiszpańskie w Rzymie prowadzące z Placu Hiszpańskiego do kościoła Trinita dei Monti (o 137 stopniach) (zbudowane w okresie od 1721 r. do 1725 r. według projektu scenograficznego Francesco De Sanctisa).

Rzym

• klasycystyczne schody w pałacu Caserta pod Neapolem zaprojektowane przez Luigiego Vanvitellii
• XIX-wieczne monumentalne schody w Odessie, wykorzystane jako scenografia filmu Pancernik Potiomkin

Odessa

Części konstrukcyjne schodów

• Bieg, bieg schodowy – to nazwa szeregu stopni, połączonych ze sobą
• Podesty (spoczniki) – poziome elementy rozdzielające biegi schodowe, pozwalają na ewentualny odpoczynek, zmianę kierunku biegów, wejście do mieszkania itp. Wyróżniamy spoczniki piętrowe (na poziomie kondygnacji) i międzypiętrowe.
• Stopień – część pozioma to podnóżek, stopnica lub posunięcie. Część pionowa to przednóżek, podstopnica albo podniesienie.
• Balustrada z poręczą lub pochwyt (poręcz mocowana bezpośrednio do ściany) – elementy zapewniające bezpieczne korzystanie ze schodów, umieszczona jest wzdłuż biegów.
• Dusza – wolna przestrzeń pomiędzy dwoma biegami^[1].

Klasyfikacja schodów

Schody stalowe

W zależności od miejsca położenia

• wewnętrzne (wewnątrz budynku)
• zewnętrzne (na zewnątrz budynku)
• terenowe (jako oddzielna budowla)

Stalowe schody

Według przeznaczenia użytkowego

• główne (reprezentacyjne)
• służbowe (np. kuchenne)
• piwniczne
• ewakuacyjne
• techniczne (dojścia do urządzeń)

W zależności od kształtu w rzucie poziomym

Schody dwubiegowe z biegiem podwójnym górnym i dolnym

• jednobiegowe proste
• dwubiegowe jednokierunkowe
• dwubiegowe zwykłe z kierunkiem powrotnym
• dwubiegowe łamane
• dwubiegowe z biegiem podwójnym górnym i dolnym
• trójbiegowe
• wachlarzowe
• zabiegowe^[2]
• kręte i spiralne^[3]

W zależności od kąta nachylenia

• schody łagodne o nachyleniu do 30 stopni
• schody normalne o kącie nachylenia 30-36 stopni
• schody strome których kąt nachylenia przekracza 36 stopni
• schody rzymskie (kacze) których kąt (zwykle powyżej 45 stopni) wymaga zastosowania trepów naprzemiennych lub podcinanych

W zależności od ognioodporności

• ogniotrwałe (o określonej klasie ognioodporności)
• nieogniotrwałe

W zależności od materiału

• drewniane
• ceglane
• kamienne
• betonowe
• żelbetowe
• stalowe
• z materiałów mieszanych

W zależności od konstrukcji:

• Wspornikowe (o stopniach wspornikowych)
• Wspornikowe (o biegach wspornikowych)
• Policzkowe (oparte na belkach policzkowych)
• Płytowe (wolno podparte)
• Płytowe o brzegach wspornikowych
• Spiralne (prętowe lub płytowe)
• Samonośne

W zależności od rodzaju pracy:

• Pracujące jako układy płaskie
• Pracujące jako układy płytowe
• Pracujące jako układy prętowe
• Pracujące jako układy przestrzenne, których elementy mają złożony stan naprężeń

Wymiary schodów

Wymiary musimy tak dobrać, żeby schody były wygodne we wchodzeniu, jak i schodzeniu. Wysokość przednóżka i szerokość podnóżka są do siebie wzajemnie zależne. Obliczenia prowadzimy ze wzoru^[4]:

2h + s = 60–65 cm

gdzie: h – wysokość stopnia, s – szerokość stopnia. 63 cm to długość krótkiego kroku ludzkiego, który został przyjęty na podstawie badań i doświadczeń (średnia).

W praktyce budowlanej najczęściej spotykane wielkości to:

• wysokość stopni h = 14–19 cm (schody bardzo wygodne – 15 cm, wygodne – 16 cm, przeciętne – 17 cm, podrzędne – 19 cm);
• szerokość stopni s = 25–32 cm (schody bardzo wygodne – 32 cm, wygodne – 30 cm, przeciętne – 29 cm, podrzędne – 25 cm);

Dokładne długości, wysokości i szerokości stopni, podstopni i spoczników zawarte są w Rozporządzeniu Ministra Infrastruktury (...) w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie, § 68 ust 1.

Schody rzymskie (kacze) w świetle przepisów są niedopuszczalne.

Poręcze schodów

Schody stalowe z balustradą.

Są zamontowane ze względu na bezpieczeństwo ruchu po schodach. Balustrady wykonane mogą być jako ścianki z żelbetu, kamienia, drewna, metalu lub szkła.

Schody stalowe

Mogą być wykonane ze stopni przymocowanych do bocznej ścianki policzków lub nasadzane na policzki.

Schody drewniane

Schody drewniane

Schody kamienne na Wałach Chrobrego w Szczecinie

Wykonywane są przeważnie z drewna sosnowego, a stopnie z drewna dębowego. Schody wykonuje się nie więcej niż do dwóch kondygnacji.

Podział schodów drewnianych

• Schody drabiniaste – składają się z belek policzkowych albo policzków, podnóżków. Stosowane są w magazynach, budynkach gospodarczych itp.
• Schody ze stopniami osadzonymi w policzkach – składają się z policzków, podnóżków i przednóżków.
• Schody ze stopniami wsuwanymi w gniazda wyżłobionych policzków.
• Schody ze stopniami nakładanymi albo siodłowymi.
• Schody wachlarzowe.
• Schody kręte.
• Schody gięte.
• Schody spiralne.
• Schody półkowe.
• Schody dywanowe.

Schody kamienne

(c) DO'Neil, CC-BY-SA-3.0

Schody z kamienia

Wykonuje się ze stopniami obustronnie podpartymi na belkach stalowych lub na murach. Stopnie wykonane są z kamieni twardych np. z granitu, bazaltu, sjenitu, marmuru czy piaskowca.

Schody betonowe i żelbetowe

Schody z betonu w wiedeńskim metro

Schody betonowe mogą być płytowe, policzkowe lub wspornikowe.
Schody wspornikowe – ogólny zarys konstrukcji

Ten rodzaj schodów znany jest szerzej jako schody półkowe. Schody wspornikowe pozbawione są konstrukcji podtrzymującej, a także poręczy (poręcz to wersja opcjonalna). Dzięki temu wyglądają jak stopnie zawieszone w powietrzu, zajmując niewielką przestrzeń. Konstrukcja schodów schowana jest w ścianie, dlatego ich montaż lepiej uwzględnić już na etapie projektu pomieszczenia, w którym mają się znaleźć.

Schody wspornikowe (o stopniach wspornikowych):

Schemat statyczny stopni przyjmuje postać wspornika. Pojedyncze stopnie pracują niezależnie od siebie. Wyróżniamy konstrukcję

monolityczne, jak i prefabrykowane. Oś obojętna jest równoległa do podniebienia stopni natomiast odkształcenia prostopadłe. Zbrojenie nośne jest rozłożone równomiernie wzdłuż górnej krawędzi prostopadle do zamocowania.

Schody wspornikowe (o biegu wspornikowym):

Schemat statyczny przyjmuje postać wspornika. Bieg pracuje jako jeden element, a jego ugięcie jest prostopadłe do podniebienia. Oś obojętna przebiega równolegle do podniebienia, natomiast ramię sił wewnętrznych przyjmowane jest jak dla płyty pełnej. Wyróżnia się schody o tej konstrukcji monolityczne, jak i prefabrykowane. Najczęściej podporę stanowi wieniec żelbetowy o szerokości ściany.

Schody policzkowe:

Wyróżnia się 3 rodzaje schodów policzkowych: z obu stron oparte na belkach, z obu stron oparte na ścianach, oparte z jednej strony na ścianie, a z drugiej na belce. Ich zaletą jest przenoszenie dużych obciążeń. Schody te przyjmują schemat statyczny biegów lub stopni swobodnie podpartych. Mogą składać się z belek (stopni) bądź płyt (biegów). W obu przypadkach biegi pracują wzdłuż krótszego brzegu. Zwykle na jeden stopień bądź bieg przypadają 3 pręty zbrojeniowe.

Schody płytowe:

Schemat statyczny konstrukcji to rama swobodnie podparta w końcach. Jest to najczęściej stosowany rodzaj tego typu konstrukcji. Część nośna pracuje jak płyta jednokierunkowo zbrojona. Najprostszym sposobem podparcia konstrukcji jest oparcie jej na przeciwległych ścianach klatki schodowej, bądź z jednej strony na belce lub płycie spocznikowej, a z drugiej na ścianie.

Zobacz też

• drabina
• schody ruchome
• klatka schodowa
• westybul

Przypisy

Bibliografia

• Żenczykowski W.: Budownictwo ogólne. T. III. Konstrukcje drewniane. Dachy i schody. BiA, Warszawa 1956.
• schodypalacowe.pl