Secret Intelligence Service

Secret Intelligence Service

Siedziba SIS w Londynie
Państwo	Wielka Brytania
Data utworzenia	1909
Szef	Richard Moore
brak współrzędnych
Strona internetowa

Secret Intelligence Service (SIS, znana także jako MI6 – dawniej Military Intelligence section 6, wywiad wojskowy Sekcja 6) – brytyjska służba specjalna powołana w roku 1909 do prowadzenia wywiadu zagranicznego.

Utworzenie MI6

Z inicjatywy Komitetu Obrony Imperium (Committee of Imperial Defence – CID), powołanego w 1909 roku, utworzono 1 października 1909 roku Biuro Tajnej Służby (Secret Service Bureau). Podzielone zostało ono na dwie sekcje: sekcję wewnętrzną, z której wywodzi się służba bezpieczeństwa Security Service (inaczej MI5), oraz sekcję zagraniczną, działającą z początku jako wydział zagraniczny pod kodem „MI1(c)”. Przemianowano ją następnie w 1921 roku na MI6, Secret Intelligence Service (SIS).

Zadania MI6

Zadaniem SIS jest zwalczanie szpiegostwa zagrażającego interesom Wielkiej Brytanii, poza jej granicami, oraz gromadzenie, przetwarzanie i analizowanie politycznych, ekonomicznych, technicznych i naukowych informacji wywiadowczych, o państwach lub organizacjach będących w zainteresowaniu Wielkiej Brytanii.

I wojna światowa

W czasie I wojny światowej SIS zajmowała się szpiegostwem głównie w Niemczech, z którymi nie mógł sobie poradzić personel wywiadowczy Brytyjskiego Korpusu Ekspedycyjnego we Francji. Secret Intelligence Service wspólnie ze służbą bezpieczeństwa oraz Special Branch, aresztowało do końca wojny 22 agentów niemieckich. Pod koniec I wojny światowej wywiad brytyjski zaczął wspierać starania Aleksandra Kiereńskiego, który zabiegał o utworzenie nowego rządu w Rosji po abdykacji cara Mikołaja II 16 marca 1917 roku. Głównym punktem tej współpracy było utrzymanie Rosji w stanie wojny z Niemcami. Wsparcie wywiadu brytyjskiego dla Kiereńskiego polegało głównie na pomocy finansowej. Do tego celu utworzone zostało przez pierwszego dyrektora generalnego SIS, kontradmirała Mansfielda Cumminga specjalne biuro w Nowym Jorku. Lecz w Rosji przejęli władzę bolszewicy na czele z Włodzimierzem Leninem.

Od czasu utworzenia w 1909 roku do 1916 roku MI6 był jednym z działów Ministerstwa Spraw Zagranicznych. Od 1916 roku do końca I wojny światowej, czyli do roku 1918, MI1(c) podporządkowany był Ministerstwu Wojny, po zakończeniu działań wojennych przeszedł ponownie pod kontrolę Ministerstwa spraw Zagranicznych.

Lata międzywojenne

Po roku 1918, w wyczerpanej wojną i zapożyczonej Wielkiej Brytanii zaczęto ucinać wydatki na służby specjalne, co szczególnie dotknęło Secret Intelligence Service. Z powodu cięć finansowych SIS zmuszona została do zamknięcia swoich placówek w Madrycie, Lizbonie, Zurychu oraz Luksemburgu. W 1921 wydział zagraniczny zamieniono w Secret Intelligence Service (SIS, zwany także MI6) jako główną agencję wywiadu zagranicznego Wielkiej Brytanii.

Za główne zagrożenie dla Imperium Brytyjskiego uważano Związek Radziecki. Mimo podpisania przez obie strony układu handlowego oraz zobowiązania się zaprzestania działalności szpiegowskiej przeciwko sobie, szefowie obu służb – Feliks Dzierżyński i Mansfield Cumming nie przestrzegali układu. Wkrótce po wykryciu przez kontrwywiad MI5 działalności wywiadu zagranicznego INO OGPU wśród ruchu komunistycznego w Wielkiej Brytanii, zwiększono działania wywiadowcze w ZSRR, głównie za pomocą przedstawicielstw dyplomatycznych w tym kraju.

Na początku lat trzydziestych XX w. kierownictwo SIS za wszelką cenę próbowało ustalić, do jakiego poziomu doszła współpraca militarna między Związkiem Radzieckim a Niemcami, o której informował ich polski Oddział II Sztabu Generalnego Wojska Polskiego (wywiad). Następnie, kiedy Niemcy rozpoczęli otwartą rozbudowę swoich sił zbrojnych, agenci MI6 dokładali wszelkich starań, aby ustalić skalę ich intensywności, lecz środki dostępne wówczas dla Tajnej Służby Wywiadowczej były zbyt małe. Skupienie już ograniczonych środków SIS na działalności Związku Radzieckiego oraz Niemiec i ich zbrojeniach było główną przyczyną niewykrycia przez wywiad brytyjski przygotowań Włoch do inwazji na Albanię.

II wojna światowa

Incydent w Venlo

W listopadzie 1939 roku na stanowisku dyrektora MI6 stanął gen. mjr Stewart Menzies, były ratownik oraz weteran walk we Francji podczas I wojny światowej. Przed objęciem tego stanowiska Menzies nadzorował przejęcie od polskiego wywiadu (konkretnie od Oddziału II Sztabu Głównego (Biura Szyfrów) w Pyrach pod Warszawą) dwóch egzemplarzy Enigmy, wraz z materiałami do kryptoanalizy. Deszyfratory, które skonstruowano następnie w Bletchley Park, powstały na podstawie otrzymanych wówczas od Polaków materiałów.

Początek na nowym stanowisku nie był zbyt udany dla Menziesa. 8 listopada 1939 roku, a więc cztery dni po objęciu przez niego stanowiska dyrektora generalnego MI6 (4 listopada 1939 roku), z holenderskiego miasteczka Venlo nad granicą z Niemcami, po zwabieniu podstępem, zostali porwani dwaj doświadczeni wysocy oficerowie MI6, kpt. S. Payne Best oraz mjr H. R. Stevens. Porwania dokonali funkcjonariusze służby bezpieczeństwa Sicherheitsdienst, pod przewodnictwem szefa wywiadu SS Waltera Schellenberga. Był to finał gry, którą Sicherheitsdienst, przedstawiając się jako spiskowcy – antynaziści, mający na celu obalenie Adolfa Hitlera, prowadziło z MI6. Porwanie dwóch wysokich oficerów było dużym ciosem dla kierownictwa MI6, tym bardziej że obaj kpt. S. Payne Best oraz mjr H. R. Stevens, wiedzieli bardzo dużo o operacjach MI6 i planach na przyszłość. Podczas przesłuchania na SD, Best i Stevens sypali informacjami, m.in. ujawnili większość europejskiej siatki MI6.

Ultra

Mimo niezbyt udanych początków, dokonania MI6 w czasie II wojny światowej należy uznać za sukces. Operacja Ultra pozwoliła MI6 zaopatrywać przywódców i dowódców alianckich w obfite i szczegółowe informacje na temat potencjału militarnego Niemiec i Włoch oraz ich zamiarów.

Współpraca z innymi służbami

Secret Intelligence Service w czasie wojny prowadziło ścisłą współpracę z innymi służbami brytyjskimi, m.in. ze Służbą Bezpieczeństwa MI5, Zarządem Operacji Specjalnych (Special Operations Executive – SOE), jak i ich odpowiednikami w Stanach Zjednoczonych, a głównie z Biurem Służb Strategicznych (Office of Strategic Services – OSS), z którym często dochodziło do sporów i rywalizacji. SIS otrzymał olbrzymi zasób informacji wywiadowczych o światowym teatrze działań wojennych. Uzyskał go dzięki doskonałej pracy polskich wywiadów wojskowego i cywilnego, choć już nie istniało państwo polskie.

Struktura Organizacyjna MI6 w czasie II wojny światowej

MI6 w czasie II wojny światowej składało się z dwóch pionów:

• Pion 1: (Y) – (Sztab dowódczy)
  • Sekcja I – Polityczna
  • Sekcja II – Sił Lądowych
  • Sekcja III – Marynarki Wojennej
  • Sekcja IV – Lotnictwa
  • Sekcja V – Kontrwywiadu
  • Sekcja VI – Przemysłowa
  • Sekcja VII – Finansowa
  • Sekcja VIII – Łączności
  • Sekcja IX – Szyfrów
  • Sekcja X – Prasowa

W 1944 utworzono nową XI ds. Związku Radzieckiego, szefem sekcji mianowano Harolda (Kima) Philby’ego, byłego pracownika Sekcji Kontrwywiadu, który był jednym z tzw. siatki szpiegowskiej z Cambridge, działającej na rzecz Związku Radzieckiego.

• Pion 2 (YP) – Placówki zagraniczne
  • brak danych

Zimna wojna

Siatka szpiegowska Cambridge

Tajne służby Wielkiej Brytanii SIS oraz Security Service, wraz z zarządem, były głęboko penetrowane przez agentów tzw. Siatki szpiegowskiej z Cambridge, pracującej dla radzieckiego wywiadu zagranicznego NKWD INO. Wszystko wskazuje na to, że pierwszym zwerbowanym przez agentów NKWD w Wielkiej Brytanii był Anthony Blunt, który z kolei zwerbował Johna Cairncrossa i przynajmniej jeszcze jednego studenta z Cambridge, Leo Longa. Oficer NKWD prowadzący siatkę z Cambridge, Jurij Modin, stwierdził, że to Guy Burgess zwerbował Anthony’ego Blunta oraz innych i był głową całej siatki.

Guy Burgess, syn oficera Royal Navy, absolwent prestiżowych szkół, m.in. Królewskiej Marynarki Wojennej, Eton College oraz Cambridge, od 1939 roku pracował w Secret Intelligence Service (MI6) oraz w Special Operations Executive (Kierownictwo Operacji Specjalnych), zdradzając najtajniejsze sekrety Rosjanom. Anthony Blunt, syn angielskiego duchownego, student matematyki i filozofii na uniwersytecie Cambridge, pracował w MI5, reprezentował ją na cotygodniowych spotkaniach Połączonego Komitetu Wywiadu (Joint Intelligence Committee), składając z tych spotkań cotygodniowy raport dla Rosjan. Podczas wojny nadzorował z ramienia MI5 zagraniczne placówki dyplomatyczne państw neutralnych w Londynie. Prawdopodobnie otwierał bagaże dyplomatów i fotografował ich zawartość.

Siatka szpiegowska z Cambridge pozostawiła długoletnią skazę na SIS.

George Blake

George Blake, aktywny antynazista, podczas wojny pracował dla Special Operations Executive, następnie po II wojnie światowej zwerbowany do Secret Intelligence Service. Organizował siatki szpiegowskie we wschodniej Europie, m.in. w Berlinie Wschodnim. Wysłany do Seulu, dostał się do niewoli po wybuchu wojny koreańskiej. Tam zwerbowany przez wywiad północnokoreański, został przekazany KGB ZSRR. Podczas pracy w MI6 po powrocie z Korei Północnej wydał Rosjanom ponad 40 agentów-informatorów, m.in. członków siatki MI6 w Berlinie Wschodnim, którą sam kiedyś organizował. George Blake poinformował KGB o planie operacji „Gold”, polegającej na wybudowaniu tunelu z Berlina Zachodniego do radzieckiej strefy okupacyjnej w Berlinie Wschodnim i podłączenia się do wojskowych kabli telefonicznych centrali wojsk radzieckich w Berlinie Wschodnim. Rosjanie postanowili nie przeszkadzać CIA i MI6, aby w ten sposób ochronić swe źródło informacji. Błędnie sądzili, że Blake dostarczy im dużo ważniejszych informacji, niż te, które stracą w tunelu.

Sukcesy

SIS odnosiło także sukcesy. Jednym z nich było zwerbowanie w 1960 roku pułkownika radzieckiego wywiadu wojskowego GRU, Olega Pienkowskiego. Brytyjski wywiad prowadził Pienkowskiego w porozumieniu z wywiadem amerykańskim CIA. Oleg Pienkowski okazał się najbardziej wartościowym agentem czasu zimnej wojny.

Latem 1992 roku Wasilij Mitrochin zapukał do drzwi ambasady amerykańskiej w Tallinnie, proponując kopie kilku tysięcy dokumentów z archiwów KGB. CIA nie była jednak zainteresowana ofertą i odesłała zbiega z kwitkiem. Mitrochin postanowił zwrócić się wówczas do wywiadu brytyjskiego MI6. Kierownictwo MI6 bardzo szybko zainteresowało się Mitrochinem, a jeszcze bardziej jego archiwum. Przerzucono go potajemnie do Wielkiej Brytanii i w siedzibie MI6 rozpoczęto przesłuchania oraz przeglądania zawartości będących w jego posiadaniu dokumentów.

Jednym z Polaków zwerbowanych przez SIS był żołnierz 5 Pułku Łączności Adam Kaczmarzyk.

Lata dziewięćdziesiąte

Po zakończeniu zimnej wojny, dawni sojusznicy zaczęli szpiegować się nawzajem. Przełom nastąpił po atakach z 11 września 2001 roku na World Trade Center i Pentagon, Tajna Służba Wywiadowcza MI6 zaczęła ściśle współpracować z Centralną Agencją Wywiadowczą (CIA) i innymi służbami na całym świecie, aby zapobiec takim atakom w przyszłości.

Szefowie

W kulturze

• Fikcyjna postać literacka i filmowa komandor James Bond jest agentem SIS.
• W filmach Johnny English i Johnny English Reaktywacja główny bohater, Johnny English (Rowan Atkinson) jest niezdarnym agentem MI6 (w filmie nazwa zmieniona na MI7).
• MI6 występuje w grze Call of Duty Modern Warfare 3 w misji „Odsunąć się od torów”.
• Co najmniej w trzech filmach budynek MI6 zostaje wysadzony: Świat to za mało, Skyfall i Spectre.
• W grze Saints Row IV dwie postacie, Matt i Asha, są agentami MI6.
• W filmie Atomic Blonde, główna bohaterka Lorraine Broughton jest tajną agentką MI6.
• W filmie Szybcy i wściekli: Hobbs i Shaw Hattie Shaw pracuje dla MI6

Zobacz też

• Siatka szpiegowska Cambridge
• Krystyna Skarbek

Przypisy

Bibliografia

• Nigel West, MI6: British Secret Intelligence Service Operations 1909-1945.
• Praca zbiorowa (wprowadzenie Nigel West), Tajne operacje wywiadu brytyjskiego, 2001.
• Normam Polmar, Thomas B. Allen, Księga Szpiegów, Wydawnictwo Magnum, Warszawa 2000.

Linki zewnętrzne

• sis.gov.uk – oficjalna strona MI6 (ang. • ros. • hiszp. • fr. • chiń. • arab. • pers.)