Sejm konwokacyjny 1764

Sejm konwokacyjny 1764 rokusejm konwokacyjny I Rzeczypospolitej, został zwołany 8 listopada 1763 roku do Warszawy, pod węzłem konfederacji dla przygotowania elekcji Stanisława Augusta Poniatowskiego.

Sejmiki przedsejmowe w województwach odbyły się 6 lutego 1764 roku, a sejmik generalny pruski w Grudziądzu 16 marca 1764 roku. Marszałkiem sejmu obrano Adama Kazimierza Czartoryskiego generała ziem podolskich. Obrady sejmu trwały od 7 maja do 23 czerwca 1764 roku[1].

Sejm przeprowadził szereg reform ustroju I Rzeczypospolitej. Konfederacja stronników Familii na drodze zamachu stanu doprowadziła do odsunięcia od obrad znacznej części posłów związanych z obozem sasko-republikańskim i skonfederowania sejmu konwokacyjnego[2].

W celu skutecznego przeprowadzenia obrad Zamek Królewski w Warszawie i Krakowskie Przedmieście obsadzone zostało oddziałami wojsk rosyjskich z armatami i nadwornymi wojskami Czartoryskich. 7 maja 1764 roku 22 senatorów i 46 posłów złożyło w grodzie warszawskim manifest, protestujący przeciwko łamaniu prawa międzynarodowego, uznający odbywający się w obecności wojsk obcych sejm konwokacyjny za nielegalny[3]. Wobec absencji posłów opozycji, którzy w ramach protestu przeciwko obecności wojsk rosyjskich opuścili sesję, Familia Czartoryskich przeprowadziła za zgodą posła rosyjskiego Hermana Karla von Keyserlinga zmianę ustroju Rzeczypospolitej. W obradach uczestniczyło jedynie 80 posłów (powinno 300) i 7 senatorów (zamiast 136).

W wyniku presji prymasa interrexa Władysława Aleksandra Łubieńskiego Rzeczpospolita uznała oficjalnie tytuły cesarzowej Wszechrusi Katarzyny II (nieuznawany od 1721) i tytuł króla w Prusach Fryderyka II (nieuznawany od 1701). Stanowiło to realne zagrożenie dla integralności terytorialnej państwa polskiego. Rosja w czasie rozbiorów podnosiła z tego tytułu roszczenia terytorialne wobec ziem ruskich Królestwa Polskiego i Wielkiego Księstwa Litewskiego. Prusy natomiast wykorzystały fakt, że Prusy Królewskie stanowiły niegdyś integralną całość z Prusami Książęcymi. Sejm zatwierdził cesję terytorium Rzeczypospolitej na rzecz Rosji, dokonaną w traktacie Grzymułtowskiego[4].

Reformy
  • zlikwidowano cła prywatne
  • zlikwidowano pobór cła na granicy pomiędzy Koroną, a Litwą
  • wprowadzono cło generalne do skarbu państwowego
  • zniesiono libertacje podatkowe
  • opodatkowano szlachtę mającą domy w miastach
  • ustalono maksymalne wysokości opłat na utrzymanie dróg, mostów i grobli
  • zniesiono liberum veto w głosowaniu projektów wnoszonych przez Komisję Skarbową. Uznano, że głosowania takie będą decydowane figuria judicaria, czyli tak jak w sądach, tzn. większością. Umożliwiało to np. zwiększenie podatków na armię.
  • wprowadzono zakaz przysięgania posłów na instrukcje poselskie
  • ujednolicono system miar i wag
  • zlikwidowano Sejm Czterech Ziem, gdyż nie był on w stanie uporać się ze ściąganiem podatków od Żydów
  • zreformowano kwartę i pogłówne żydowskie
  • na czas nieokreślony zawiązano konfederację generalną, co pozwalało na skuteczne przeprowadzenie sejmu elekcyjnego i koronacyjnego
  • utworzono jeszcze odrębne dla Korony i Wielkiego Księstwa Litewskiego, centralne kolegialne urzędy, tj. Komisję Skarbową Koronną, Komisję Skarbową Wielkiego Księstwa Litewskiego i Komisję Wojskową
  • ograniczono władzę hetmanów, czyniąc ich przewodniczącymi Komisji Wojskowych z głosem stanowczym
  • uchwalono lustrację królewszczyzn
  • wprowadzono zakaz wydawania ekspektatyw
  • zniesiono jurydyki i serwitoriaty
  • ograniczono liczebność wojsk magnackich do trzystu żołnierzy
  • utworzono we wszystkich województwach Komisje Dobrego Porządku
  • ograniczono władzę Senatu
  • przeprowadzono rozdzielenie Trybunału Głównego Koronnego na dwie osobne części : wielkopolski i małopolski
  • uporządkowano wybory deputatów do trybunałów na sejmikach

Zobacz też

Przypisy

  1. Władysław Konopczyński. Chronologia Sejmów Polskich. 1493-1793 (s. 166) [dostęp 2019-12-05]
  2. Wojciech Stanek, Konfederacje a ewolucja mechanizmów walki politycznej w Rzeczypospolitej XVIII wieku, [w:] Między Barokiem a Oświeceniem, Olsztyn 1996, s. 135-136.
  3. Henryk Schmitt, Dzieje panowania Stanisława Augusta Poniatowskiego, t. I Lwów 1868, s. 233-244.
  4. Jacek Staszewski, August II Mocny, Wrocław 1998, s. 100.

Bibliografia

Volumina Legum

Media użyte na tej stronie