Sejny

Sejny
miasto i gmina
Ilustracja
Ulica Piłsudskiego w Sejnach
HerbFlaga
HerbFlaga
Państwo

 Polska

Województwo

 podlaskie

Powiat

sejneński

Burmistrz

Arkadiusz Adam Nowalski

Powierzchnia

4,49[1] km²

Populacja (2022)
• liczba ludności
• gęstość


5024[1]
1119[1] os./km²

Strefa numeracyjna

(+48) 87

Kod pocztowy

16-500

Tablice rejestracyjne

BSE

Położenie na mapie powiatu sejneńskiego
Mapa konturowa powiatu sejneńskiego, w centrum znajduje się punkt z opisem „Sejny”
Położenie na mapie Polski
Położenie na mapie województwa podlaskiego
Mapa konturowa województwa podlaskiego, u góry po prawej znajduje się punkt z opisem „Sejny”
Ziemia54°06′24″N 23°20′55″E/54,106667 23,348611
TERC (TERYT)

2009011

SIMC

0977918

Urząd miejski
ul. Piłsudskiego 25
16-500 Sejny
Strona internetowa
BIP

Sejny (lit. Seinai) – miasto powiatowe w północno-wschodniej części województwa podlaskiego, w powiecie sejneńskim. Położone na Pojezierzu Wschodniosuwalskim, nad Marychą (lewy dopływ Czarnej Hańczy).

Według danych z 31 grudnia 2019 Sejny liczyły 5260 mieszkańców. Są najmniejszym miastem powiatowym w Polsce[2].

Sejny leżą na historycznej Suwalszczyźnie[3], na obszarze dawnej Jaćwieży[4]. Prywatne miasto duchowne położone było w końcu XVIII wieku w powiecie grodzieńskim w województwie trockim[5].

Położenie

Sejny zajmują obszar 4,49 km² (2002)[6], w tym:

  • użytki rolne: 65%
  • użytki leśne: 2%

Miasto zajmuje obszar 4,49 km² (1 stycznia 2011)[7], stanowiąc 0,52% powierzchni powiatu.

Niedaleko Sejn znajduje się przejście graniczne z Litwą.

W latach 1975–1998 w województwie suwalskim.

Pochodzenie nazwy

Jerzy Grodziński, który latach 1593–1602 założył nad rzeką Sejną miasteczko, nazwał je od swojego imienia Juriewo. Ta nazwa jednak się nie przyjęła – miasteczko nazwano Sejny od przepływającej przez nie rzeki (dziś Marycha). Słowo seina w języku jaćwieskim oznacza trawy porastające w tamtym czasie bujnie brzegi i zakola rzeki. Z języka jaćwieskiego wywodzi się więcej nazw (jezior, miejscowości itd.) w okolicach miasta.

Warunki naturalne

Klimat umiarkowany ciepły, przechodzący w kontynentalny.

Historia

Defilada polskiej kawalerii w Sejnach (1920 r.)
Dom Litewski i Konsulat Republiki Litewskiej w Sejnach
Dawny urząd pocztowy, wcześniej gimnazjum hebrajskie
Rondo w Sejnach
  • w 1422 roku Suwalszczyzna weszła w skład Wielkiego Księstwa Litewskiego
  • 22 grudnia 1522 roku ziemię nad Sejną otrzymał od króla Zygmunta I jego dworzanin, kniaź Iwan Wiśniowiecki hetman wojsk królewskich, który wzniósł w nim dwór, odziedziczony przez kolejno jego syna Dymitra, drugiego syna Andrzeja, a potem jego córkę Annę z mężem Mikołajem Sapiehą
  • 1593 rok Jerzy Grodziński, leśniczy przełomski i starosta przeroski, kupił dwór od Sapiehów i w latach 1593–1602 założył przy nim miasteczko, które w późniejszym czasie nazwano Sejny
  • 1602 rok Sejny jako miasto prywatne Grodziński zapisuje sprowadzonym z Wilna dominikanom
  • z Sejnami jako starosta związany był Jan Kostka[8][9], herbu Dąbrowa, zm. w 1623 r, syn Krzysztofa i Anny Pileckiej,
  • 1655–1660 spalone i zniszczone przez Szwedów
  • ponowny rozwój w 2. poł. XVIII w., kiedy zbudowano murowany ratusz i drewniane hale targowe na 21 kramów. Dominikanie organizowali wówczas słynne odpusty, na które przybywało ok. 20 tysięcy wiernych.
  • od 1795 w zaborze pruskim po III rozbiorze Polski, rok później, gdy władze pruskie skonfiskowały dobra zakonne, Sejny stały się miastem królewskim
  • 1804 – kasacja klasztoru, władze pruskie przenoszą zakonników do Różanegostoku
  • od 1807 w Księstwie Warszawskim
  • od 1807 do 1925 Sejny są siedzibą powiatu wigierskiego[10]
  • od 1815 w Królestwie Polskim zaboru rosyjskiego[11]
  • w latach 1818–1925 siedziba biskupstwa augustowskiego (wigierskiego)
  • 1818 r. – wielki pożar miasta i w latach następnych przebudowa, która ukształtowała jego dzisiejszy wygląd
  • 1914-1918 – wycofanie się wojsk rosyjskich i okupacja niemiecka Sejn
  • 23–28 sierpnia 1919 r. – powstanie sejneńskie
  • 19 lipca 1920 r. – zajęcie Sejn przez wojska litewskie przy współdziałaniu z bolszewikami

Demografia

31 grudnia 2012 roku miasto liczyło 5641 mieszkańców[13].

OpisOgółemKobietyMężczyźni
jednostkaosób%osób%osób%
populacja5641100296052,47268147,53
powierzchnia4,49 km²
gęstość zaludnienia
(mieszk./km²)
1256,35659,24597,10

Około 8% populacji stanowią Litwini[14].

  • Piramida wieku mieszkańców Sejn w 2014 roku[15].
    Piramida wieku Sejny.png

Wielonarodowość i wielokulturowość

Sejny od wieków zamieszkują nie tylko Polacy. Gdy zostało założone, dla rozpowszechnienia handlu i przemysłu, sprowadzono Żydów, którzy zasiedlali je do II wojny światowej (w 1897 roku stanowili 50% mieszkańców[16], a w 1931 24%[17]). Mieszkali i nadal mieszkają w Sejnach także Litwini (7,9%)[18]. Miasto zamieszkiwali również Rosjanie, Niemcy, Białorusini oraz wiele innych. Każda z tych narodowości wniosła do życia miasta własną kulturę i tradycję.

Litwini

W Sejnach znajduje się konsulat Republiki Litewskiej, działa szkoła podstawowa i gimnazjum z litewskim językiem nauczania Žiburys („Światełko”), która prowadzi także przedszkole.

Historyczna i współczesna struktura ludności

Według spisu rosyjskiego z 1897 r. struktura ludności była następująca[16]:

  • Żydzi – 50.8% (1,918);
  • Polacy – 40.4% (1,528);
  • Litwini – 4.2% (160);
  • Rosjanie – 2.5% (95);
  • Niemcy – 2.0% (75);
  • 1 Białorusin i 1 Tatar

Według spisu polskiego z 1921 r.[19]:

  • Polacy – 76.0% (1,714);
  • Żydzi – 17.7% (399);
  • Litwini – 5.0% (112);
  • Rosjanie – 0.7% (15);
  • Niemcy – 0.5% (12);
  • Białorusini – 0.1% (2)

Według spisu polskiego z 2002 r.[20]:

  • Polacy – 90.9% (5,466);
  • Litwini – 7.9% (474);
  • Rosjanie – 0.2% (12);
  • Inni – 1.0% (58).

Gospodarka

W Sejnach rozwija się przemysł spożywczy. Największym zakładem tej branży jest mleczarnia Sejnmlek z zakładem serowarskim i proszkownią. Ponadto mieści się tu gorzelnia i zakłady drzewne. Tradycje spółdzielczości kontynuuje Bank Spółdzielczy[21]. Oprócz niego w mieście działa oddział PKO BP[22].

Transport

Miasto położone jest przy drodze krajowej nr 16 prowadzącej do granicy z Litwą (w Ogrodnikach). Ma dobre połączenie drogowe z Augustowem i Suwałkami. Przewozy autobusowe zapewnia przedsiębiorstwo PKS Suwałki.

Zabytki

Bazylika Nawiedzenia NMP i klasztor dominikański. W głębi kościół Matki Boskiej Częstochowskiej – dawny zbór ewangelicki
Biała synagoga
Rejestr zabytków

Do rejestru zabytków Narodowego Instytutu Dziedzictwa wpisane są następujące obiekty[23]:

  • część miasta, XVI/XVII, XIX w. (nr rej.: 74 z 24.11.1956 oraz 19 z 23.02.1979)
  • zespół klasztorny dominikanów (nr rej.: 1 z 9.02.1979):
  • kościół poewangelicki, obecnie kościół Matki Boskiej Częstochowskiej, poł. XIX w. (nr rej.: 658 z 10.03.1989)
  • Kaplica św. Agaty (nr rej.: 379 z 17.05.1983) – kaplica postawiona na placu św. Agaty przed bazyliką, zbudowana około 1789 r. z fundacji parafian. Na jej postawienie wpływ miały liczne pożary nawiedzające miasto. W kaplicy znajduje się obraz św. Agaty z połowy XVIII w. Fresk na sklepieniu wyobrażający „Kuszenie Chrystusa” namalował w latach 50. XX wieku Stanisław Kaźmierczyk. Na dachu stoi figura św. Agaty wykonana w drewnie lipowym w 1828. Kute ogrodzenie budowli w 1904 jest dziełem miejscowych rzemieślników.
  • Synagoga zbudowana na miejscu Starej Synagogi (nr rej.: 171 z 20.04.1960 oraz 37 z 23.05.1979)
  • Biała Synagoga z lat 1860–1870 (nr rej.: 170 z 20.04.1960 oraz 15 z 19.02.1979)
  • cmentarz rzymskokatolicki „stary”, 1. połowa XIX w., ul. Głowackiego (nr rej.: 519 z 23.07.1986)
    • kaplica rodziny Wolmerów, 1830 (nr rej.: 378 z 17.03.1983)
    • ogrodzenie z bramami, XIX w.
  • ratusz miejski z 1846 (nr rej.: 177 z 15.02.1962 oraz 14 z 17.02.1979)
  • poczta, ul. Piłsudskiego 35, koniec XIX w. (nr rej.: 1011 z 14.10.1994)
  • dawny pałac biskupi, obecnie dom mieszkalny, ul. Piłsudskiego 28, 1841 (nr rej.: 377 z 17.03.1983)
Inne obiekty
  • figura Matki Bożej Sejneńskiej słynąca wieloma cudami i łaskami. Sprowadzona do Sejn w 1602, jej koronacja odbyła się 7 września 1975
  • pomnik powstania sejneńskiego
  • pomnik Antanasa Baranauskasa
  • pomnik wdzięczności poległym w walce
  • kamienice w centrum

Poza tym w Sejnach znajduje się Muzeum Ziemi Sejneńskiej w którym eksponowane są zbiory archeologiczne, numizmatyczne, dominikanów i biskupów w Sejnach.

Kultura

W Sejnach odbywa się m.in. Międzynarodowy Koncert Organowy Młodych i Baltic-Satelid. Ponadto działa ośrodek „Pogranicze – sztuk, kultur, narodów”, który przekazuje historię, kulturę, tradycje i wielonarodowość Sejn.

W 2006 roku powstała orkiestra dęta przy OSP Sejny.

Wspólnoty wyznaniowe

Kaplica św. Agaty

Sport

W mieście działa piłkarski klub sportowy Sejneński Klub Sportowy Pomorzanka, założony 1 września 1957 roku i używający barw czerwono-czarnych. Drużyna mecze rozgrywa na stadionie miejskim przy ul. Konarskiego 23A, mieszczącym 1000 widzów[25]. Trenerem jest Wojciech Milewski. Obecnie Pomorzanka Sejny występuje w klasie okręgowej w grupie podlaskiej. Posiada drużyny młodzieżowe: juniorów młodszych, żaków i orlików. W swojej historii klub używał nazw:

  • 1955 – 1957 – Pogoń Sejny
  • IV 1958 – VI 1959 – Iskra Sejny (w prasie jako Pogoń)
  • VII 1959 – 1966 – LZS Sejny (Ludowy Zespół Sportowy)
  • 1966/1967 – LKS Sejny (Ludowy Klub Sportowy)
  • 1967/1968 – MLKS Pomorzanka Sejny (Międzyzakładowy Ludowy Klub Sportowy)
  • 2004 – SKS Pomorzanka Sejny (Sejneński Klub Sportowy)

Sejny w mediach i utworach

Ratusz miejski w Sejnach
  • Do Sejn – utwór Lonstara z płyty Co to jest to country.

Współpraca międzynarodowa

Miasta i gminy partnerskie: Litwa Onikszty

Zobacz też

Przypisy

  1. a b c Powierzchnia i ludność w przekroju terytorialnym w 2022 roku, Główny Urząd Statystyczny, 7 grudnia 2022 [dostęp 2022-12-08].
  2. Ludność. Stan i struktura ludności oraz ruch naturalny w przekroju terytorialnym (stan w dniu 31.12.2019), stat.gov.pl, 30 kwietnia 2020 [dostęp 2020-04-30] (pol.).
  3. Halina Karaś: Suwalszczyzna. Region dziś. dialektologia.uw.edu.pl. [dostęp 2022-10-05]. [zarchiwizowane z tego adresu (2022-10-05)]. Cytat: Suwalszczyzna to region znajdujący się na krańcu Polski północno-wschodniej, obejmujący obecny powiat suwalski, sejneński i augustowski […]. Główne miasta regionu to Suwałki (69,1 tys. mieszkańców), Augustów (30,3 tys. mieszkańców) i Sejny (6,0 tys. mieszkańców). (pol.).
  4. Jerzy Wiśniewski: Dzieje osadnictwa powiatu sejneńskiego. mem.net.pl. [dostęp 2022-10-05]. [zarchiwizowane z tego adresu (2022-10-05)]. Cytat: Po upadku Jaćwieży kraj Jaćwingów opustoszał […]. Ziemie powiatu sejneńskiego, niegdyś zamieszkane przez Jaćwingów, […] kolonizowali osadnicy różnego pochodzenia. (pol.).
  5. Вялікі гістарычны атлас Беларусі Т.2, Mińsk 2013, s. 87.
  6. Portal Regionalny i Samorządowy REGIOset. regioset.pl. [dostęp 2010-09-14]. (pol.).
  7. Powierzchnia i ludność w przekroju terytorialnym w 2011 r., Warszawa: Główny Urząd Statystyczny, 10 sierpnia 2011, ISSN 1505-5507 [zarchiwizowane z adresu 2013-12-20].
  8. Jan Obłąk, Jan Karol Konopacki, biskup nominat warmiński, Nasza Przeszłość. Wyd. Instytut Teologiczny Księży Misjonarzy, Kraków 1958, tom 8 s. 161.
  9. Jerzy Antoni Kostka, Kostkowie herbu Dąbrowa. Wyd. Z.P. POLIMER Koszalin 2010, s. 82. ISBN 978-83-89976-40-6.
  10. Piotr Skurzyński "Warmia, Mazury, Suwalszczyzna" Wyd. Sport i Turystyka – Muza S.A. Warszawa 2004 ISBN 83-7200-631-8 s. 398
  11. Russian Empire Census of 1897.
  12. Rada Ochrony Pomników Walki i Męczeństwa ”Przewodnik po upamiętnionych miejscach walk i męczeństwa lata wojny 1939- 1945", Sport i Turystyka, 1988, ISBN 83-217-2709-3, str. 696
  13. Stan i struktura ludności oraz ruch naturalny w przekroju terytorialnym w 2012 r. Stan w dniu 31 XII 2012 r.. stat.gov.pl. [dostęp 2014-07-17].
  14. http://web.archive.org/web/20140701232900/http://stat.gov.pl/download/gfx/portalinformacyjny/pl/defaultstronaopisowa/5743/1/1/nsp2002_tabl4.xls
  15. Sejny w liczbach, Polska w liczbach [dostęp 2016-01-11] (pol.), liczba ludności w oparciu o dane GUS.
  16. a b Russian Empire Census of 1897.
  17. Demografia – Sejny.
  18. (Polish Census of 2002) Deklaracje narodowościowe w gminach w 2002 roku.
  19. (Polish Census of 1921, Białystok Voivodeship) Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej opracowany na podstawie wyników Pierwszego Powszechnego Spisu Ludności z dn. 30 września 1921 r. i innych źródeł urzędowych, Vol. 5, Województwo Białostockie, GUS, 1924.
  20. (Polish Census of 2002) Deklaracje narodowościowe w gminach w 2002 roku.
  21. Historia, Bank Spółdzielczy w Sejnach [dostęp 2022-02-12] (pol.).
  22. PKO BP Sejny » kontakt, godziny otwarcia [dostęp 2022-02-12] (pol.).
  23. Rejestr zabytków nieruchomych – województwo podlaskie, Narodowy Instytut Dziedzictwa, 24 listopada 2022 [dostęp 2018-04-04].
  24. Strona Staroprawosławnej Pomorskiej Cerkwi RP. philipponia.republika.pl.. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-02-20)]..
  25. Pomorzanka Sejny – informacje o klubie, seniorzypomorzankasejny.futbolowo.pl [dostęp 2019-04-13].

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie

Podlaskie Voivodeship location map.svg
Autor: SANtosito, Licencja: CC BY-SA 4.0
Location map of Podlaskie Voivodeship. Geographic limits of the map:
  • N: 54.50 N
  • S: 52.17 N
  • W: 21.45 E
  • E: 24.10 E
Wikimedia Community Logo.svg
Logo społeczności Wikimedia. Proszę zauważyć, że w przeciwieństwie do większości logotypów związanych z ruchem Wikimedia, to logo nie jest zarejestrowane jako znak towarowy.
Sejny (Seinai) - old post office.jpg
Autor: Pudelek, Licencja: CC BY-SA 4.0
Sejny (Seinai) - dawny urząd pocztowy, wcześniej gimnazjum hebrajskie
Church and monastery in Sejny.jpg
Autor: image/photo was taken by Wikipedia and Wikimedia Commons user Ludwig Schneider.

I would appreciate being notified if you use my work outside Wikimedia.

Do not copy this image illegally by ignoring the terms of the license below, as it is not in the public domain. If you would like special permission to use, license, or purchase the image please contact me to negotiate terms.

When reusing, please credit me as: Ludwig Schneider / Wikimedia., Licencja: CC BY 3.0
Ten plik powstał przy wsparciu finansowym Wikimedia Polska, w ramach realizacji Uchwały Zarządu nr UZ 2009-23. (Zgłoś swój projekt!)
Powiat sejneński location map.png
Autor:
OpenStreetMap contributors
, Licencja: CC BY-SA 2.0
Mapa powiatu sejneńskiego, Polska
Sejny July 2013 44.JPG
Autor: myself (User:Piotrus), Licencja: CC BY-SA 3.0
Rondo w Sejnach
Piramida wieku Sejny.png
Autor: Polskawliczbach, Licencja: CC BY-SA 2.5 pl
Piramida wieku mieszkańców Sejn, 2014
Sejny kaplica sw Agaty.jpg
Autor: Polimerek, Licencja: CC BY-SA 3.0
Ten plik powstał przy wsparciu finansowym Wikimedia Polska, w ramach realizacji Uchwały Zarządu nr UZ 2009-23. (Zgłoś swój projekt!)
Synagoga w Sejnach.jpg
Autor: Marek Bednarz, Licencja: CC BY-SA 3.0 pl
Biała Synagoga w Sejnach
Sejny Muzeum Ziemi Sejnienskiej.jpg
Autor: Polimerek, Licencja: CC BY-SA 3.0
Ten plik powstał przy wsparciu finansowym Wikimedia Polska, w ramach realizacji Uchwały Zarządu nr UZ 2009-23. (Zgłoś swój projekt!)
Sejny Dom Litewski 31.07.2012 p.jpg
Autor: Przykuta, Licencja: CC BY-SA 3.0
Dom Litewski w Sejnach, woj. podlaskie - dawna karczma
Sejny urzad miasta.jpg
Autor: Polimerek, Licencja: CC BY-SA 3.0
Sejny, ul. Piłsudskiego 25 - Ratusz, mur., 1 poł. XIX w. (zabytek nr 177 z 15.02.1962 i 14 z 17.02.1979)
Sejny ul Pilsudskiego.jpg
Autor: Polimerek, Licencja: CC BY-SA 3.0
Ten plik powstał przy wsparciu finansowym Wikimedia Polska, w ramach realizacji Uchwały Zarządu nr UZ 2009-23. (Zgłoś swój projekt!)