Sekretarz stanu Stolicy Apostolskiej

Sekretarz stanu Stolicy Apostolskiej

Cardinalis Secretarius Status

(c) I, SajoR, CC BY-SA 2.5 Herb obecnego sekretarza stanu
Obecny sekretarz stanu
(c) Claude Truong-Ngoc / Wikimedia Commons - cc-by-sa-4.0 kard. Pietro Parolin
Stanowisko
Państwo	Watykan
Data utworzenia	1551
Pierwszy sekretarz stanu	Girolamo Dandini
Długość kadencji	do odwołania lub śmierci, bądź rezygnacji lub śmierci papieża
Obecny sekretarz stanu	Pietro Parolin
Obecny od	15 października 2013
Siedziba	Pałac Apostolski, 00–120 Watykan
Strona internetowa

Sekretarz stanu Stolicy Apostolskiej, Sekretarz stanu Jego Świątobliwości, kardynał Sekretarz Stanu – druga (nieformalnie) po papieżu osoba w hierarchii Stolicy Apostolskiej i utożsamiana zwyczajowo z funkcją jej „szefa rządu”. Jest szefem Sekretariatu Stanu złożonego z dwóch sekcji: spraw ogólnych (służy papieżowi pomocą w sprawach codziennych) i stosunków z państwami (sprawy zagraniczne)^[1].

Od 2013 roku sekretarzem stanu jest powołany przez papieża Franciszka Pietro Parolin.

Obowiązki

Sekretarz stanu jest mianowany przez papieża i służy mu jako jeden z głównych doradców. Od pontyfikatu Innocentego X sekretarz musi być kardynałem i nie może należeć do rodziny papieża. Duchowny nieposiadający wymaganego tytułu może pełnić obowiązki sekretarza tylko w czasie wakatu^[2][3].

Kadencja sekretarza stanu kończy się, gdy papież, który go mianował umiera lub rezygnuje. W czasie sede vacante były sekretarz jest członkiem komisji razem z kamerlingiem i byłym przewodniczącym Papieskiej Komisji ds. Państwa Watykańskiego. Komisja ta pełni niektóre funkcje głowy państwa Watykanu póki nie zostanie wybrany nowy papież. Po wyborze nowego papieża, sekretarz stanu traci swoje stanowisko, ale może zostać wybrany ponownie^[2][3].

Historia

Urząd sekretarza stanu ma swoje korzenie we wczesnym XVI wieku, kiedy papież Leon X utworzył stanowisko papieskiego sekretarza osobistego (secretarius intimus) aby zajmował się kontaktami z misjami dyplomatycznymi Stolicy Apostolskiej, które dopiero zaczynały posiadać stałe siedziby. Na tym etapie funkcja sekretarza była stosunkowo niewielkim urzędem. Administracja Stolicy Apostolskiej była zarządzana przez jednego z pozostałych kardynałów, który zazwyczaj był również krewnym papieża (cardinalis nepos)^[2][3].

Sytuacja zmieniła się po tym jak Juliusz III powierzył funkcję zarządcy administracji Innocenzo Ciocchi del Monte – nastoletniemu niemal analfabecie, który wychował się na ulicy i dopiero co został adoptowany przez brata papieża Juliusza. Nowy zarządca okazał się niekompetentny i Juliusz III postanowił zwiększyć zakres obowiązków sekretarza stanu aby wyręczał on papieskiego bratanka. Od 1644 roku w stosunku do sekretarza stanu zaczęto używać tytułu Kardynała Sekretarza Stanu Stolicy Apostolskiej. Rola Sekretarza wzrosła najbardziej podczas soboru trydenckiego, kiedy to zaczął przejmować pierwszorzędną pozycję w Kurii Rzymskiej od Kancelarii Apostolskiej. Innocenty X był pierwszym papieżem, który nadał nowoczesny charakter urzędowi sekretarza stanu^[2][3].

W 1692 roku papież Innocenty XII oficjalnie zlikwidował urząd cardinalis nepos i odtąd to sekretarz stanu był najważniejszą zaraz po papieżu osobą w Stolicy Apostolskiej^[2][3].

W 1968 roku papież Paweł VI w motu proprio „Quo aptius” z 27 lutego 1973 zlikwidował Kancelarię Apostolską i urząd Kanclerza Świętego Kościoła Rzymskiego i przekazał wszelkie prawa oraz obowiązki związane z tym stanowiskiem sekretarzowi stanu^[2][3].

W latach 1944–1958 nie było osoby na stanowisku sekretarza stanu, jego obowiązki pełnił osobiście papież Pius XII^[4].

Trzech sekretarzy stanu zostało później papieżami. Byli to:

• Fabio Chigi (Aleksander VII)
• Giulio Rospigliosi (Klemens IX)
• Eugenio Pacelli (Pius XII)

Lista sekretarzy stanu Stolicy Apostolskiej

Herb	Portret/Zdjęcie	Imię i nazwisko	Pochodzenie	Początek urzędowania	Koniec urzędowania	Papież
		Girolamo Dandini (ur. 1509, zm. 1559)	Cesena, Państwo Kościelne	1550	1555	Juliusz III
		Karol Boromeusz[5] (ur. 1538, zm. 1584)	Aarona, Hiszpania	21 grudnia 1560	1565	Pius IV
		Tolomeo Gallio (ur. 1527, zm. 1607)	Cernobbio, Święte Cesarstwo Rzymskie	1565	1566
		Girolamo Rusticucci (ur. 1537, zm. 1603)	Cartoceto, Państwo Kościelne	1566	1572	Pius V
		Tolomeo Gallio[6] (ur. 1527, zm. 1607)	Cernobbio, Święte Cesarstwo Rzymskie	1572	1585	Grzegorz XIII
		Decio Azzolini (ur. 1549, zm. 1587)	Fermo, Państwo Kościelne	1585	1587	Sykstus V
		Antonio Maria Graziani (ur. ?, zm. 1611)		1587	1590
		Giovanni Andrea Caligari (ur. ?, zm. 1613)		1590	1591	Grzegorz XIV
						Innocenty IX
		Pietro Aldobrandini[5] (ur. 1571, zm. 1621)	Rzym, Państwo Kościelne	1592	1605	Klemens VIII
		Cinzio Passeri Aldobrandini[5] (ur. 1551, zm. 1610)	Senigallia, Państwo Kościelne
		Roberto Ubaldini (ur. 1581, zm. 1635)	Florencja, Święte Cesarstwo Rzymskie	1605		Paweł V
		Erminio Valenti (ur. 1564, zm. 1618)	Spoleto, Święte Cesarstwo Rzymskie	1605
		Lanfranco Margotti (ur. 1558, zm. 1611)	Parma, Święte Cesarstwo Rzymskie	1605	1611
		Martino Malacrida			1609
		Giovanni Battista Perugini		1611	1613
		Porfirio Feliciani			1621
		Giovanni Battista Agucchi (ur. 1570, zm. 1632)	Bolonia, Państwo Kościelne	1621	1623	Grzegorz XV
		Lorenzo Magalotti (ur. 1584, zm. 1637)	Florencja, Święte Cesarstwo Rzymskie	1623	1628	Urban VIII
		Lorenzo Azzolini (ur. 1583, zm. 1633)	Fermo, Państwo Kościelne	1628	1632
		Pietro Benessa		1632	1634
		Francesco Adriano Ceva (ur. 1580, zm. 1655)	Mondovì, Święte Cesarstwo Rzymskie	1634	1643
		Giovanni Battista Spada (ur. 1597, zm. 1675)	Lyon, Francja	1643	1644
		Giovanni Giacomo Panciroli (ur. 1587, zm. 1651)	Rzym, Państwo Kościelne	wrzesień 1644	1651	Innocenty X
		Fabio Chigi[7] (ur. 1599, zm. 1667)	Siena, Państwo Kościelne	grudzień 1651	7 stycznia 1655
		Giulio Rospigliosi[7] (ur. 1600, zm. 1669)	Pistoia, Święte Cesarstwo Rzymskie	kwiecień 1655	20 czerwca 1667	Aleksander VII
		Decio Azzolini (ur. 1623, zm. 1689)	Fermo, Państwo Kościelne	25 czerwca 1667	9 grudnia 1669	Klemens IX
		Federico Borromeo (ur. 1617, zm. 1673)	Mediolan, Święte Cesarstwo Rzymskie	maj 1670	1673	Klemens X
		Francesco Nerli (ur. 1636, zm. 1708)	Rzym, Państwo Kościelne	sierpień 1673	22 lipca 1676
		Alderano Cibo (ur. 1613, zm. 1700)	Genua, Święte Cesarstwo Rzymskie	23 września 1676	12 sierpnia 1689	Innocenty XI
		Giambattista Rubini (ur. 1642, zm. 1707)	Wenecja, Republika Wenecka	październik 1689	1691	Aleksander VIII
		Fabrizio Spada (ur. 1643, zm. 1717)	Rzym, Państwo Kościelne	14 lipca 1691	27 września 1700	Innocenty XII
		Fabrizio Paolucci (ur. 1651, zm. 1726)	Forlì, Państwo Kościelne	3 grudnia 1700	19 marca 1721	Klemens XI
		Giorgio Spinola (ur. 1667, zm. 1739)	Genua, Republika Genui	10 maja 1721	7 marca 1724	Innocenty XIII
		Fabrizio Paolucci[6] (ur. 1651, zm. 1726)	Forlì, Państwo Kościelne	6 czerwca 1724	12 czerwca 1726	Benedykt XIII
		Nicolò Maria Lercari (ur. 1675, zm. 1757)	Taggia, Republika Genui	14 stycznia 1726	21 lutego 1730
		Antonio Banchieri (ur. 1667, zm. 1733)	Pistoia, Wielkie Księstwo Toskanii	15 lipca 1730	16 września 1733	Klemens XII
		Giuseppe Firrao (ur. 1670, zm. 1744)	Luzzi, Hiszpania	4 października 1733	6 lutego 1740
		Silvio Valenti Gonzaga[8] (ur. 1690, zm. 1756)	Mantua, Księstwo Mantui	20 sierpnia 1740	28 sierpnia 1756
						Benedykt XIV
		Alberico Archinto (ur. 1698, zm. 1758)	Mediolan, Hiszpania	10 września 1756	30 września 1758
		Luigi Maria Torregiani (ur. 1697, zm. 1777)	Florencja, Wielkie Księstwo Toskanii	8 października 1758	2 lutego 1769	Klemens XIII
		Lazzaro Opizio Pallavicini[8] (ur. 1719, zm. 1785)	Genua, Republika Genui	19 maja 1769	23 lutego 1785	Klemens XIV
						Pius VI
		Ignazio Gaetano Boncompagni-Ludovisi (ur. 1743, zm. 1790)	Rzym, Państwo Kościelne	29 czerwca 1785	30 września 1789
		Francesco Saverio de Zelada (ur. 1717, zm. 1801)	Rzym, Państwo Kościelne	14 października 1789	sierpień 1796
		Ignazio Busca (ur. 1731, zm. 1803)	Mediolan, Monarchia Habsburgów	9 sierpnia 1796	18 marca 1797
		Giuseppe Maria Doria Pamphili (ur. 1751, zm. 1816)	Genua, Republika Genui	16 marca 1797	29 sierpnia 1799
		Ercole Consalvi (ur. 1757, zm. 1824)	Rzym, Państwo Kościelne	11 sierpnia 1800	17 czerwca 1806	Pius VII
		Filippo Casoni (ur. 1773, zm. 1811)	Sarzana, Republika Genui	czerwiec 1806	luty 1808
		Giuseppe Maria Doria Pamphili (ur. 1751, zm. 1816)	Genua, Republika Genui	1808
		Bartolomeo Pacca (ur. 1756, zm. 1844)	Benewent, Królestwo Neapolu	18 czerwca 1808	styczeń 1814
		Ercole Consalvi (ur. 1757, zm. 1824)	Rzym, Państwo Kościelne	17 maja 1814	20 września 1823
		Giulio Maria della Somaglia (ur. 1744, zm. 1830)	Piacenza, Księstwo Parmy i Piacenzy	28 września 1823	17 stycznia 1828	Leon XII
		Tommaso Bernetti (ur. 1779, zm. 1852)	Fermo, Państwo Kościelne	17 czerwca 1828	10 lutego 1829
		Giuseppe Albani	Rzym, Państwo Kościelne	31 marca 1829	30 listopada 1830	Pius VIII
		Tommaso Bernetti (ur. 1779, zm. 1852)	Fermo, Państwo Kościelne	1831	1836	Grzegorz XVI
		Luigi Lambruschini (ur. 1776, zm. 1854)	Sestri Levante, Republika Genui	12 czerwca 1836	1 czerwca 1846
		Tommaso Pasquale Gizzi (ur. 1787, zm. 1849)	Ceccano, Państwo Kościelne	8 sierpnia 1846	5 lipca 1847	Pius IX
		Gabriele Ferretti (ur. 1795, zm. 1860)	Ankona, Państwo Kościelne	17 lipca 1847	31 grudnia 1847
		Giuseppe Bofondi (ur. 1795, zm. 1867)	Forlì, Państwo Kościelne	1 lutego 1848	10 marca 1848
		Giacomo Antonelli (ur. 1806, zm. 1876)	Sonnino, Państwo Kościelne	10 marca 1848	4 maja 1848
		Antonio Francesco Orioli (ur. 1778, zm. 1852)	Bagnacavallo, Państwo Kościelne	5 maja 1848	4 czerwca 1848
		Giovanni Soglia Ceroni (ur. 1779, zm. 1856)	Casola Valsenio, Państwo Kościelne	4 czerwca 1848	29 listopada 1848
		Giacomo Antonelli (ur. 1806, zm. 1876)	Sonnino, Państwo Kościelne	29 października 1848	6 października 1876
		Giovanni Simeoni (ur. 1816, zm. 1892)	Paliano, Włochy	18 grudnia 1876	7 lutego 1878
		Alessandro Franchi (ur. 1819, zm. 1878)	Rzym, Włochy	5 marca 1878	31 lipca 1878	Leon XIII
(c) I, SajoR, CC BY-SA 2.5		Lorenzo Nina (ur. 1812, zm. 1885)	Recanati, Włochy	9 sierpnia 1878	16 grudnia 1880
		Lodovico Jacobini (ur. 1832, zm. 1887)	Genzano di Roma, Włochy	16 grudnia 1880	28 lutego 1887
(c) I, SajoR, CC BY-SA 2.5		Mariano Rampolla del Tindaro (ur. 1843, zm. 1913)	Polizzi Generosa, Królestwo Obojga Sycylii	2 czerwca 1887	20 lipca 1903
		Rafael Merry del Val (ur. 1865, zm. 1930)	Londyn, Wielka Brytania	12 listopada 1903	20 sierpnia 1914	Pius X
		Domenico Ferrata[8] (ur. 1847, zm. 1914)	Gradoli, Włochy	4 września 1914	10 października 1914	Benedykt XV
(c) I, SajoR, CC BY-SA 2.5		Pietro Gasparri (ur. 1852, zm. 1934)	Perugia, Włochy	13 października 1914	7 lutego 1930
						Pius XI
(c) I, SajoR, CC BY-SA 2.5		Eugenio Pacelli[7] (ur. 1876, zm. 1958)	Rzym, Włochy	9 lutego 1930	10 lutego 1939
(c) I, SajoR, CC BY-SA 2.5		Luigi Maglione[8] (ur. 1877, zm. 1944)	Casoria, Włochy	10 marca 1939	22 sierpnia 1944	Pius XII
		Pius XII (ur. 1876, zm. 1958)	Rzym, Włochy	1944	1958
		Domenico Tardini[8] (ur. 1888, zm. 1961)	Rzym, Włochy	14 grudnia 1958	30 lipca 1961	Jan XXIII
		Amleto Giovanni Cicognani (ur. 1883, zm. 1973)	Brisighella, Włochy	12 sierpnia 1961	30 kwietnia 1969
						Paweł VI
(c) I, SajoR, CC BY-SA 2.5		Jean-Marie Villot (ur. 1905, zm. 1979)	Saint-Amant-Tallende, Francja	2 maja 1969	9 marca 1979
						Jan Paweł I
						Jan Paweł II
		Agostino Casaroli (ur. 1914, zm. 1998)	Castel San Giovanni, Włochy	1 lipca 1979	1 grudnia 1990
(c) I, SajoR, CC BY-SA 2.5		Angelo Sodano (ur. 1927, zm. 2022)	Isola d’Asti, Włochy	29 czerwca 1991	15 września 2006
						Benedykt XVI
(c) I, SajoR, CC BY-SA 2.5		Tarcisio Bertone (ur. 1934)	Romano Canavese, Włochy	15 września 2006	15 października 2013
						Franciszek
(c) I, SajoR, CC BY-SA 2.5	(c) Claude Truong-Ngoc / Wikimedia Commons - cc-by-sa-4.0	Pietro Parolin (ur. 1955)	Schiavon, Włochy	18 listopada 2013	nadal

Przypisy