Sekunda

sekunda [s]
Układ

SI, CGS

Wymiar

Jednostka

czasu, okresu

Typowe symbole wielkości

t, T, τ

w jednostkach SI

podstawowa

w jednostkach CGS

podstawowa

Pochodzenie nazwy

łac. pars minuta secunda – druga mała część

Sekundy odmierzane przez wskazówkę zegarka (wskazówka sekundowa jest rozmyta)

Sekunda, oznaczenie s, skrót sek.jednostka czasu, jednostka podstawowa większości układów jednostek miar np. SI, MKS, CGS. Obecnie oznaczana s[1], niegdyś sek.[2]

Jest to czas równy 9 192 631 770 okresom promieniowania odpowiadającego przejściu między dwoma poziomami F = 3 i F = 4 struktury nadsubtelnej stanu podstawowego[2] S1/2 atomu cezu 133Cs (powyższa definicja odnosi się do atomu cezu w spoczynku w temperaturze 0 K)[3]. Definicja ta, obowiązująca od 1967 r., została ustalona przez XIII Generalną Konferencję Miar. Poprzednio sekundę definiowano jako 1/31 556 925,9747 część roku zwrotnikowego[4] 1900 (XI Generalna Konferencja Miar z 1960 r.) lub 1/86400 część doby (do 1960 r.)[5][6].

Termin sekunda pochodzi od łacińskiego wyrażenia pars minuta secundadruga mała część.

Sterowany wahadłem wychwyt zegara, tykający co sekundę

Określenie sekunda jest stosowane także jako miara kąta i interwał muzyczny. W zapisie czasem oznaczana jest znakiem bis (U+2033).

Nowa definicja

Podczas 26. Generalnej Konferencji Miar[7] przyjęta została nowa definicja sekundy. Sekunda, oznaczenie s, jest to jednostka czasu w SI. Jest ona zdefiniowana poprzez przyjęcie ustalonej wartości liczbowej częstotliwości cezowej ∆νCs, to jest częstotliwości nadsubtelnego przejścia w atomach cezu 133 w niezaburzonym stanie podstawowym, wynoszącej 9 192 631 770, wyrażonej w jednostce Hz, która jest równa s-1[8].

Przedrostki SI

Wielokrotności i podwielokrotności sekundy (wyróżniono najczęściej używane):

WielokrotnościPodwielokrotności
MnożnikNazwaSymbolMnożnikNazwaSymbol
100sekundas   
101dekasekundadas10–1decysekundads
102hektosekundahs10–2centysekundacs
103kilosekundaks10–3milisekundams
106megasekundaMs10–6mikrosekundaµs
109gigasekundaGs10–9nanosekundans
1012terasekundaTs10–12pikosekundaps
1015petasekundaPs10–15femtosekundafs
1018eksasekundaEs10–18attosekundaas
1021zettasekundaZs10–21zeptosekundazs
1024jottasekundaYs10–24joktosekundays

W praktyce używa się tylko niektórych podwielokrotności jednostki, ponieważ wielokrotności jako mało naturalne zastępowane są innymi, choć nienależącymi do układu SI, ale za to łatwiejszymi do wyobrażenia, takimi jak minuta, godzina, doba, tydzień, miesiąc, rok itd. Jedna z wielokrotności SI – gigasekunda – mogłaby prowadzić do nieporozumień, ponieważ jej skrót jest identyczny z jednostką indukcji magnetycznej Gs układu CGS (podobnie: ps jako pikosekunda lub parsek).

Wielokrotności sekundy

  • 1 dekasekunda to 10 sekund.
  • 1 hektosekunda to 1 minuta i 40 sekund.
  • 1 kilosekunda to 16 minut i 40 sekund.
  • 3,6 kilosekund to 1 godzina.
  • 10 kilosekund to ok. 2 godziny i 50 minut.
  • 100 kilosekund to ok. 1 dzień i 4 godziny.
  • 1 megasekunda to ok. 11 dni i 14 godzin.
  • 10 megasekund to ok. 3 miesiące i 26 dni.
  • 100 megasekund to ok. 3 lata i 2 miesiące.
  • 1 gigasekunda to ok. 31 lat i 8 miesięcy.
  • 10 gigasekund to ok. 3 wieki.
  • 100 gigasekund to ok. 3 tysiąclecia.
  • 1 terasekunda to ok. 31 tysiącleci.
  • 1 petasekunda to ok. 31 688 tysiącleci.
  • 1 eksasekunda to ok. 31 688 087 tysiącleci.
  • 1 zettasekunda to ok. 31 688 087 814 tysiącleci.
  • 1 jottasekunda to ok. 31 688 087 814 029 tysiącleci.[9]

Zobacz też

Przypisy

  1. Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 5 czerwca 2020 r. w sprawie legalnych jednostek miar (Dz.U. z 2020 r. poz. 1024).
  2. a b Mirosław Szymczak (red.), Słownik ortograficzny je̜zyka polskiego PWN wraz z zasadami pisowni i interpunkcji, Warszawa, Wydawnictwo Naukowe PWN, 1996. ISBN 83-01-11882-2, s. 721
  3. Oficjalna definicja BIPM
  4. sekunda, [w:] Encyklopedia PWN [online] [dostęp 2021-09-28].
  5. BIPM - second. www.bipm.org. [dostęp 2018-02-22]. [zarchiwizowane z tego adresu (2019-03-25)].
  6. Base unit definitions: Second. physics.nist.gov. [dostęp 2018-02-22].
  7. BIPM: Rezolucja 26. Generalnej Konferencji Miar. www.bipm.org. [dostęp 2019-01-12]. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-11-19)].
  8. Główny Urząd Miar: Streszczenie broszury SI. www.gum.gov.pl. [dostęp 2019-01-12]. [zarchiwizowane z tego adresu (2019-01-13)].
  9. Perełki oprogramowania WNT, W-wa 1992, 2001,2008, ISBN 978-83-204-3337-1 (tytuł oryginału Programming Pearls (2nd Edition), ISBN 0-201-65788-0)

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie

Wooden hourglass 3.jpg
Autor: User:S Sepp, Licencja: CC-BY-SA-3.0
Alternative version of image:Wooden hourglass 2.jpg. Wooden hourglass. Total height:25 cm. Wooden disk diameter: 11.5 cm. Running time of the hourglass: 1 hour. Hourglass in other languages: 'timglas' (Swedishrtrttttyo), 'sanduhr' (German), 'sablier' (French), 'reloj de arena' (Spanish), 'zandloper' (Dutch), 'klepsydra' (Polish), 'přesýpací hodiny' (Czech), 'ampulheta' (Portuguese).
Clock-pendulum.gif
Action of pendulum of clock
Montinari Milano.jpg
Autor:

André Karwath aka Aka

, Licencja: CC BY-SA 2.5
This image shows 10 seconds of a Montinari Milano watch.