Selegilina

Selegilina

Nazewnictwo Nomenklatura systematyczna (IUPAC) (R)-N-metylo-N-(1-fenylopropan-2-ylo)prop-2-yno-1-amina Inne nazwy i oznaczenia (R)-N-metylo-N-propargylo-fenyloizopropyloamina
Ogólne informacje
Wzór sumaryczny	C13H17N
Masa molowa	187,28 g/mol
Identyfikacja
Numer CAS	14611-51-9 (wolna amina) 14611-52-0 (chlorowodorek)
PubChem	26757
DrugBank	DB01037
SMILES C[C@H](CC1=CC=CC=C1)N(C)CC#C
InChI InChI=1S/C13H17N/c1-4-10-14(3)12(2)11-13-8-6-5-7-9-13/h1,5-9,12H,10-11H2,2-3H3/t12-/m1/s1 InChIKey MEZLKOACVSPNER-GFCCVEGCSA-N
Właściwości Temperatura topnienia 140 °C (chlorowodorek)[2] Skręcalność właściwa [α]D −10,8°, c = 6,48 H2O[1]
Niebezpieczeństwa Europejskie oznakowanie substancji oznakowanie ma znaczenie wyłącznie historyczne Na podstawie podanej karty charakterystyki chlorowodorek seligiliny Szkodliwy (Xn) Zwroty R R22, R36/38 Zwroty S S2, S46 NFPA 704 Na podstawie podanego źródła 1 2 0   Numer RTECS DA0292500 Dawka śmiertelna LD50 63 mg/kg (dożylnie, szczur)[3]
Jeżeli nie podano inaczej, dane dotyczą stanu standardowego (25 °C, 1000 hPa)
Klasyfikacja medyczna
ATC	N04BD01
Stosowanie w ciąży	kategoria C
Farmakokinetyka Biodostępność 4,4% Okres półtrwania 1,2–2 h[3] Wiązanie z białkami osocza i tkanek > 99,5%[3] Metabolizm wątrobowy
Uwagi terapeutyczne Drogi podawania doustnie, przezskórnie

Selegilina – optycznie czynny organiczny związek chemiczny z grupy pochodnych fenyloetyloaminy oraz metamfetaminy zawierający grupę propynylową przy atomie azotu. Enancjomer o konfiguracji R stosuje się w leczeniu choroby Parkinsona oraz jako lek przeciwdepresyjny^[4].

Lek w chorobie Parkinsona

Selegilina stosowana jest, zwykle w połączeniu z lewodopą, w leczeniu choroby Parkinsona – silnie hamuje deaminację dopaminy. W przypadku choroby Parkinsona przebiegającej z wyraźnymi objawami demencji ma przewagę nad lewodopą.

Nazwy handlowe: Deprenyl, Jumex, Selerin, Selgres.

Lek przeciwdepresyjny

Selegilina w małych (do ok. 10 mg/dobę) dawkach jest selektywnym inhibitorem MAO-B, w dużych (powyżej 10 mg/dobę) hamuje również MAO-A. W depresji stosowany w dawkach do 60 mg/dobę (ustnie) lub 6–12 mg/dobę (przez skórę, brak efektu pierwszego przejścia)^[5][6]. W wyniku hamowania MAO wzrasta poziom monoamin (serotoniny, noradrenaliny, dopaminy, tryptaminy, histaminy, melatoniny, amin śladowych – m.in. fenyloetyloaminy) w układzie nerwowym, co wiąże się z efektem przeciwdepresyjnym leku. W 2006 roku wprowadzono do sprzedaży w Stanach Zjednoczonych plaster z selegiliną (Emsam), zarejestrowany przez Agencję Żywności i Leków do leczenia depresji^[4].

W wyniku biotransformacji selegiliny powstaje lewometamfetamina (l-metamfetamina) o konfiguracji R na atomie chiralnym. Ten stereoizomer metamfetaminy nie wykazuje euforyzującego działania na ośrodkowy układ nerwowy^[7], stąd ryzyko uzależnienia jest znikome. Lewometamfetamina wykazuje jednakże działanie obwodowe (może m.in. podnosić ciśnienie krwi). Prawdopodobnie wzmaga ona syntezę dopaminy w ośrodkowym układzie nerwowym. Selegilina może wykazywać zarówno działanie stymulujące, jak i sedacyjne, zależnie od indywidualnych skłonności. Może powodować zarówno bezsenność, jak i nadmierną senność, zawroty głowy oraz spadki ciśnienia krwi, szczególnie przy zmianach pozycji ciała, stąd należy unikać prowadzenia samochodów i obsługi maszyn podczas terapii.

Inne działania

Selegilina, jak większość IMAO, działa hipotensyjnie – co więcej, znosi wzrost ciśnienia krwi powodowany amfetaminą^[8].

U kilku gatunków ssaków zaobserwowano zwiększenie średniej długości życia oraz wzrost sprawności intelektualnej, szczególnie starszych zwierząt (u szczurów mierzonej liczbą prób potrzebnych do przejścia przez labirynt) podczas podawania selegiliny^[9]. Z tego też względu ma zastosowanie pomocnicze w lżejszych przypadkach demencji.

Przypisy