Semper Fidelis (nagroda)

Semper Fidelis – nagroda przyznawana przez Instytut Pamięci Narodowej za pielęgnację pamięci o polskości Kresów Wschodnich.

Geneza nagrody

Przemiany historyczne, jakie miały miejsce po zakończeniu II wojny światowej, spowodowały, że poza obszarem Rzeczypospolitej Polskiej znalazły się ziemie silnie związane z polską historią i kulturą. Na terenie dzisiejszej Litwy, Białorusi i Ukrainy pozostały zabytki, obiekty sakralne i użytkowe trwale związane z historią Polski i Polaków. Na tych terenach nadal mieszkają liczni przedstawiciele wspólnot polskich, kultywujący polskie tradycje i podtrzymujący związki z macierzą. Działania związane z upamiętnianiem historii ziem wschodnich II Rzeczypospolitej są również podejmowane przez osoby i instytucje działające na terenie dzisiejszej Polski^[1].

Aby nagrodzić starania tych osób i instytucji w 2019 r. Instytut Pamięci Narodowej ustanowił nagrodę „Semper Fidelis”, która jest honorowym wyróżnieniem przyznawanym osobom aktywnie związanym z dbaniem o zachowanie i upowszechnianie kresowej spuścizny. Instytut Pamięci Narodowej, ustanawiając tę nagrodę, pragnął nagrodzić laureatów za ich trud i wierność ideałom Rzeczypospolitej^[2].

Historia nagrody

Kapituła Nagrody, której przewodniczy Prezes IPN, może nagrodzić w każdej z edycji do pięciu osób lub instytucji. Dopuszczalne jest przyznanie jednej nagrody „post mortem”. W uzasadnionych przypadkach dodatkowo przyznawane są wyróżnienia.

I edycja

W 2019 r. nagrodę otrzymali^[3]:

• Stefan Adamski – za odrodzenie polskich struktur harcerskich we Lwowie,
• ks. Roman Dzwonkowski – za niesienie pomocy duszpasterskiej Polonii i Polakom poza krajem,
• płk. Weronika Sebastianowicz – za ofiarną służbę na rzecz zachowania pamięci, pomoc środowisku kombatantów, ofiarne i godne reprezentowanie polskiego społeczeństwa na Białorusi,
• „Wołanie z Wołynia” – za propagowanie tematyki związanej z funkcjonowaniem kościołów i środowisk polskich na Wschodzie, jak również kwestii historycznych, m.in. dotyczących zbrodni wołyńskiej,
• Związek Harcerstwa Polskiego na Litwie – za działalność w środowisku młodzieży polskiej w Wilnie i na Wileńszczyźnie.

II edycja

W 2020 r. nagrodę otrzymali^[3]:

• Dora Kacnelson (post mortem) – za badanie i popularyzację kultury polskiej na Kresach Wschodnich,
• Iness Todryk-Pisalnik i Andrzej Pisalnik – za działanie na rzecz Polaków mieszkających na Grodzieńszczyźnie, a także za działanie w wyjątkowo trudnych warunkach politycznych,
• bp Jan Purwiński – za odbudowę swej diecezji, przez co przyczynił się do umocnienia polskości na dawnych Kresach południowo-wschodnich,
• Waldemar Szełkowski – za ożywianie dziejów danych Kresów Rzeczypospolitej,
• ks. Roman Twaróg – za odrestaurowanie i przywrócenie wiernym katedry pod wezwaniem świętych apostołów Piotra i Pawła w Kamieńcu Podolskim,
• Stanisław Srokowski (wyróżnienie) – za twórczość, m.in. powieści „Ukraiński kochanek”, „Zdrada” i opowiadania „Nienawiść”, których akcja jest osnuta wokół wołyńskiego ludobójstwa.

Z uwagi na sytuację pandemiczną na terenie kraju wręczenie statuetek i dyplomów odbyło się na gali III edycji w 2021 r.

III edycja

W 2021 r. nagrodę otrzymali^[1]:

• ks. Jan Buras – za otwarcie przestrzeni dla polsko-ukraińskiego dialogu i porozumienia w prawdzie,
• ks. Adam Przywuski – za odbudowę Sanktuarium Maryjnego w Latyczowie oraz za przywrócenie życia religijnego i kulturalnego skupionego wokół Sanktuarium,
• Elżbieta Rusinko – za działalność na rzecz ochrony i popularyzacji polskiego dziedzictwa kulturowego na Kresach,
• Danuta Skalska – za działalność społeczną, popularyzację historii Kresów, inicjowanie projektów: Światowy Kongres Kresowian, Światowy Zjazd Kresowian na Jasnej Górze, Centrum Kresowe,
• Społeczny Komitet Opieki nad Starą Rossą – za opiekę i ratowanie najstarszej wileńskiej nekropolii,
• Maria i Marek Jastrzębscy (wyróżnienie) – za publikację ponad 450 pozycji, wśród nich są dzieła polskich pisarzy z Kresów.

IV edycja

Członkowie Stowarzyszenia Rodzina Ponarska z nagrodą Semper Fidelis. Od lewej: Maria Wieloch, Jan Pilść, Stanisław Bieg, Joanna Janusiak i Anna Bach

W 2022 r. nagrodę otrzymali^[4]:

• Alwida Antonina Bajor – za pracę w obszarze dziennikarstwa, publicystki i radia na Wileńszczyźnie,
• Jarosław Górecki – za koordynację prac porządkowania cmentarzy Legionów Polskich,
• Wiesław Kapel – za stworzenie w Lubaczowie centrum kultury kresowej,
• Stowarzyszenie Rodzina Ponarska – za upamiętnianie polskich obywateli zamordowanych w Ponarach,
• Mirosław Rowicki (nagroda post mortem) – za działalność na rzecz dialogu i pojednania polsko-ukraińskiego,
• Włodzimierz Bolecki (wyróżnienie) – za odwagę badawczą w dążeniu do prawdy, obiektywne ukazanie życia i twórczości Józefa Mackiewicza.

Kapituła Nagrody

W Kapitule Nagrody „Semper Fidelis” zasiadają^[5]:

• Karol Nawrocki – prezes IPN,
• Adam Hlebowicz – dziennikarz i historyk, dyrektor Biura Edukacji Narodowej Instytutu Pamięci Narodowej,
• Marzena Kruk – dyrektor Archiwum IPN,
• Ewa Siemaszko – badaczka ludobójstwa na wołyńskich Polakach,
• Maciej Wojciechowski – prawnik, działacz Niezależnej Federacji Młodzieży Szkolnej i niezależnych struktur ZHP,
• Leon Popek – historyk, archiwista, opiekun polskich miejsc pamięci na Wołyniu,
• Dariusz Bonisławski – prezes Stowarzyszenia „Wspólnota Polska”,
• Adam Siwek – historyk sztuki, dyrektor Biura Upamiętniania Walk i Męczeństwa IPN,
• Bogusław Nizieński – polski prawnik, sędzia, Rzecznik Interesu Publicznego.

Członkami Kapituły zostają również laureaci poprzednich edycji

Patroni nagrody

Honorowy patronat nad przyznaniem nagrody w 2021 r. objął Prezes Rady Ministrów Mateusz Morawiecki^[6]. Patronami medialnymi są: TVP Polonia, Polskie Radio, Rzeczpospolita, dzieje.pl, wPolityce.pl, Kurier Galicyjski, Kurier Wileński oraz Kresy24.pl^[7].

Przypisy