Senat Rzeczypospolitej Polskiej

	Polska Ten artykuł jest częścią serii:; Ustrój i polityka; Polski System prawny Władza ustawodawcza Władza wykonawcza Władza sądownicza Kontrola państwowa Finanse Samorząd terytorialny Partie polityczne Wybory Polityka zagraniczna
	Portal Polska

Senat Rzeczypospolitej Polskiej
Państwo	Polska
Rodzaj	izba wyższa
Rok założenia	1493 (historyczny); 1989 (współczesny)
	Kierownictwo
Marszałek Senatu	Tomasz Grodzki (KO)
Wicemarszałek Senatu	Bogdan Borusewicz (KO); Marek Pęk (PiS); Michał Kamiński (KP); Gabriela Morawska-Stanecka (PPS)
	Struktura
Liczba członków	100
Stowarzyszenia polityczne	Koalicja rządowa Prawo i Sprawiedliwość (46) Prawo i Sprawiedliwość (44); Solidarna Polska (1); Partia Republikańska (1); ; Opozycja Koalicja Obywatelska (41); Koalicja Polska (4) Polskie Stronnictwo Ludowe (2); Unia Europejskich Demokratów (1); Centrum dla Polski (1); ; Koło Senatorów Niezależnych (3); Polska Partia Socjalistyczna (2); Polska 2050 (1); Porozumienie (1); Senatorowie niezrzeszeni (2);
Ordynacja	większość względna (okręgi jednomandatowe)
Ostatnie wybory	13 października 2019
	Siedziba
	(c) Kancelaria Senatu Rzeczypospolitej Polskiej , CC BY-SA 3.0 pl
	ul. Wiejska 6, Warszawa
	Strona internetowa

Król Aleksander Jagiellończyk w senacie, Statut Łaskiego

Gmach Senatu (z lewej) i Sejmu RP. Warszawa, ul. Wiejska 1930

Okręgi wyborcze w wyborach do Senatu (2011)

Senat Rzeczypospolitej Polskiej – organ władzy ustawodawczej, druga izba (tradycyjnie określana jako izba wyższa) parlamentu Rzeczypospolitej Polskiej. Składa się ze 100 senatorów wybieranych w wyborach powszechnych, bezpośrednich i w głosowaniu tajnym, w jednomandatowych okręgach wyborczych na czteroletnią kadencję, rozpoczynającą się i kończącą wraz z kadencją Sejmu (jeśli kadencja Sejmu zostanie skrócona, skróceniu ulega także kadencja Senatu). W przypadku wygaśnięcia mandatu Prezydent RP zarządza wybory uzupełniające.

Bierne prawo wyborcze w wyborach do Senatu RP uzyskuje się w wieku 30 lat.

Organy Senatu

Konstytucyjne organy Senatu to:

Organy wprowadzone przez Regulamin Senatu:

Obecna kadencja Senatu

Historia Senatu

Senat w Królestwie Polskim

Senat RP wywodzi się z Rady królewskiej.

W I Rzeczypospolitej, od schyłku XV wieku, był wyższą izbą Sejmu. W skład Senatu I Rzeczypospolitej wchodzili biskupi katoliccy oraz, pochodzący z nominacji królewskiej, wyżsi urzędnicy państwowi (wiryliści).

Senat II Rzeczypospolitej

W II Rzeczypospolitej instytucja Senatu została (mimo sprzeciwów lewicy) przywrócona od roku 1921 w konstytucji marcowej; senatorowie byli wybierani w wyborach powszechnych – w sumie pięć razy aż do wybuchu wojny w 1939 r. Konstytucja kwietniowa z 1935 znacznie ograniczyła czynne prawo wyborcze do Senatu – przysługiwało ono niewiele ponad 100 tys. wyborców – oraz nadała Prezydentowi Rzeczypospolitej uprawnienia do mianowania jednej trzeciej senatorów.

Senat spełniał rolę izby korygującej projekty ustaw uchwalonych wcześniej przez izbę niższą – Sejm.

Brak Senatu w PRL

W PRL, po II wojnie światowej, instytucja Senatu została zniesiona na podstawie wyników sfałszowanego referendum ludowego z 1946 r. Przez ponad 40 lat Sejm był jedyną izbą polskiego parlamentu aż do wyborów, które odbyły się 4 czerwca 1989 r. Wybrano wówczas Senat I kadencji, głosowanie zakończyło się ogromnym sukcesem „Solidarności”, udało jej się wprowadzić aż 99 przedstawicieli do izby. Senat powstał na podstawie umów okrągłostołowych; ustalono, iż w każdym z województw wybieranych będzie po 2 senatorów (oprócz warszawskiego i katowickiego, w których wybierano po 3).

Przywrócenie Senatu

Po przywróceniu Senatu w 1989 r., miejscem jego posiedzeń do maja 1991 r. była Sala Kolumnowa w Sejmie. Obecnie posiedzenia odbywają się w Sali Obrad w budynku Senatu, mieszczącym się w kompleksie parlamentarnym tuż obok budynku Sejmu.

Uchwałą z 18 grudnia 2013 Senat RP zdecydował o ustanowieniu roku 2014 Rokiem Odrodzenia Senatu^[2].

Kadencje Senatu w III RP

Kadencje Senatu w III RP^[3]^[4]:

Kadencja	Czas trwania kadencji	Skład
I	18.06.1989 – 25.11.1991	Komitet Obywatelski „Solidarność” 99 Pozostali niezależni (KWW) 1 Kluby senackie w trakcie kadencji
II	25.11.1991 – 31.05.1993	Unia Demokratyczna 21 Niezależny Samorządny Związek Zawodowy „Solidarność” 11 Porozumienie Obywatelskie Centrum 9 Wyborcza Akcja Katolicka 9 Polskie Stronnictwo Ludowe Sojusz Programowy 8 Porozumienie Ludowe 7 Kongres Liberalno-Demokratyczny 6 Sojusz Lewicy Demokratycznej 4 Konfederacja Polski Niepodległej 4 Partia Chrześcijańskich Demokratów 3 Pozostałe komitety 18^[5] Kluby senackie w trakcie kadencji
III	19.09.1993 – 20.10.1997	Sojusz Lewicy Demokratycznej 37 Polskie Stronnictwo Ludowe 36 NSZZ „Solidarność” 9 Unia Demokratyczna 4 Bezpartyjny Blok Wspierania Reform 2 Unia Pracy 2 Pozostałe komitety 10^[6] Kluby senackie w trakcie kadencji
IV	20.10.1997 – 18.10.2001	Akcja Wyborcza Solidarność 51 Sojusz Lewicy Demokratycznej 28 Unia Wolności 8 Ruch Odbudowy Polski 5 Polskie Stronnictwo Ludowe 3 Pozostałe komitety 5 Kluby senackie w trakcie kadencji
V	19.10.2001 – 18.10.2005	KW Sojusz Lewicy Demokratycznej – Unia Pracy 75 KWW Blok Senat 2001 15 KW Polskie Stronnictwo Ludowe 4 KW Liga Polskich Rodzin 2 KW Samoobrona Rzeczpospolitej Polskiej 2 Pozostali niezależni (KWW) 2 Kluby senackie w trakcie kadencji
VI	19.10.2005 – 4.11.2007	KW Prawo i Sprawiedliwość 49 KW Platforma Obywatelska 34 KW Liga Polskich Rodzin 7 KW Samoobrona Rzeczpospolitej Polskiej 3 KW Polskie Stronnictwo Ludowe 2 Pozostali niezależni (KWW) 5 Kluby senackie w trakcie kadencji
VII	5.11.2007 – 7.11.2011	KW Platforma Obywatelska RP 60 KW Prawo i Sprawiedliwość 39 KWW Cimoszewicz do Senatu 1 Kluby senackie w trakcie kadencji
VIII	8.11.2011 – 11.11.2015	KW Platforma Obywatelska RP 63 KW Prawo i Sprawiedliwość 31 KW Polskie Stronnictwo Ludowe 2 Pozostali niezależni (KWW) 4 Kluby senackie w trakcie kadencji
IX	12.11.2015 – 11.11.2019	KW Prawo i Sprawiedliwość 61 KW Platforma Obywatelska RP 34 KW Polskie Stronnictwo Ludowe 1 Senatorowie niezależni (KWW) 4 Kluby senackie w trakcie kadencji
X	12.11.2019 –	KW Prawo i Sprawiedliwość 48 KW Koalicja Obywatelska 43 KW Polskie Stronnictwo Ludowe 3 KW Sojusz Lewicy Demokratycznej 2 Senatorowie niezależni (KWW) 4 Kluby senackie w trakcie kadencji

Uprawnienia Senatu

Do kompetencji Senatu należy^[7]:

zatwierdzanie ustaw uchwalanych przez Sejm
prawo inicjatywy ustawodawczej
wyrażanie zgody na zarządzenie przez Prezydenta referendum ogólnokrajowego
wyrażanie zgody na powołanie przez Sejm:
podejmowanie uchwał w sprawie przyjęcia lub odrzucenia sprawozdania:
prawo do wystąpienia z wnioskiem do Marszałka Sejmu o przeprowadzenie referendum ogólnokrajowego
powoływanie 2 senatorów wchodzących w skład Krajowej Rady Sądownictwa
powoływanie 2 członków Kolegium Instytutu Pamięci Narodowej
powoływanie 3 członków Rady Polityki Pieniężnej
powoływanie 1 członka Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji
powoływanie 1 członka Państwowej Komisji do spraw wyjaśniania przypadków czynności skierowanych przeciwko wolności seksualnej i obyczajności wobec małoletniego poniżej lat 15
wraz z Sejmem uchwala ustawę o wyrażeniu zgody na ratyfikację umowy międzynarodowej (2/3 głosów)
wraz z Sejmem uchwala zmiany w Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 (art. 235)
możliwość występowania do Trybunału Konstytucyjnego z wnioskami w sprawach dotyczących zgodności prawa z ustawą.
wybór ławników Sądu Najwyższego^[8].
poprzez Komisję Spraw Emigracji i Łączności z Polakami za Granicą sprawuje opiekę nad Polonią i dystrubuuje środki dla organizacji polonijnych.

W 2020 na podstawie ustawy z dnia 14 maja 2020 r. o zmianie niektórych ustaw w zakresie działań osłonowych w związku z rozprzestrzenianiem się wirusa SARS-CoV-2 Senat utracił kompetencje do wyrażania zgody na powołanie i odwołanie Prezesa Urzędu Komunikacji Elektronicznej^[9].

Zobacz też

Inne informacje

Od stycznia 2014 internetowa transmisja z posiedzeń plenarnych Senatu jest uzupełniana tłumaczeniem na język migowy. Polski parlament (w 2012 takie rozwiązanie wdrożył Sejm) jest jednym z pierwszych parlamentów w Europie, które umożliwiły osobom niesłyszącym bieżące zapoznawanie się z przebiegiem swoich obrad^[10].

Przypisy

↑ Jerzy Pietrzak: Dzieje polskiego Senatu (pol.). Senat RP, 1991 z późniejszymi zmianami. s. 4. [dostęp 2011-09-05]. [zarchiwizowane z tego adresu (2013–10–23)].
↑ Uchwała Senatu Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 18 grudnia 2013 r. ustanawiająca rok 2014 Rokiem Odrodzenia Senatu w Polsce (M.P. z 2014 r. poz. 9).
↑ Archiwum. www.senat.gov.pl. [dostęp 2018-12-03].
↑ Terminy rozpoczęcia oraz zakończenia kadencji Sejmu i Senatu od 1989 r. Analiza aktów prawnych. Kancelaria Senatu, 2012-11. [dostęp 2018-12-03].
↑ Komitety z jednomandatowymi wynikami: Komitet Obywatelski „Solidarność”, Konfederacja Komitetów Obywatelskich woj. płockiego, Chrześcijańska Demokracja, Klub Inteligencji Katolickiej, Ludowe Porozumienie Wyborcze „Piast”, Mniejszość Niemiecka, Narodowy KW, Regionowi w Polsce, Unia Wielkopolan, Zrzeszenie Kaszubsko-Pomorskie, pozostałe 8.
↑ Pozostali niezależni (KWW) 4, po jednym mandacie dostało także: Katolicki Komitet Wyborczy „Ojczyzna”, Kongres Liberalno-Demokratyczny, Mniejszość Niemiecka, Niezależny Samorządny Związek Zawodowy Rolników Indywidualnych „Solidarność”, Polskie Stronnictwo Ludowe – Porozumienie Ludowe i Zjednoczenie Polskie.
↑ Rola Senatu w polskim ustroju państwowym.
↑ Art. 61 § 1–3 ustawy z dnia 8 grudnia 2017 r. o Sądzie Najwyższym (Dz.U. z 2021 r. poz. 1904).
↑ Art. 14 pkt. 9 ustawy z dnia 14 maja 2020 r. o zmianie niektórych ustaw w zakresie działań osłonowych w związku z rozprzestrzenianiem się wirusa SARS-CoV-2 (Dz.U. z 2020 r. poz. 875).
↑ Obrady Senatu będą tłumaczone na język migowy. W: Senat Rzeczypospolitej Polskiej [on-line]. senat.gov.pl. [dostęp 2014-01-20].

Linki zewnętrzne

Strona oficjalna Senatu RP
Magdalena Narożna, Robert Stawicki (oprac.): Senat w tradycji i praktyce ustrojowej Rzeczypospolitej. Materiały z konferencji w Senacie RP 11 grudnia 2012. W: Kancelaria Senatu [on-line]. senat.gov.pl, 2013. [dostęp 2013-07-02].

[1] Jerzy Pietrzak: Dzieje polskiego Senatu (pol.). Senat RP, 1991 z późniejszymi zmianami. s. 4. [dostęp 2011-09-05]. [zarchiwizowane z tego adresu (2013–10–23)].

[2] Uchwała Senatu Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 18 grudnia 2013 r. ustanawiająca rok 2014 Rokiem Odrodzenia Senatu w Polsce (M.P. z 2014 r. poz. 9).

[Archiwum-3] Archiwum. www.senat.gov.pl. [dostęp 2018-12-03].

[Analiza-4] Terminy rozpoczęcia oraz zakończenia kadencji Sejmu i Senatu od 1989 r. Analiza aktów prawnych. Kancelaria Senatu, 2012-11. [dostęp 2018-12-03].

[5] Komitety z jednomandatowymi wynikami: Komitet Obywatelski „Solidarność”, Konfederacja Komitetów Obywatelskich woj. płockiego, Chrześcijańska Demokracja, Klub Inteligencji Katolickiej, Ludowe Porozumienie Wyborcze „Piast”, Mniejszość Niemiecka, Narodowy KW, Regionowi w Polsce, Unia Wielkopolan, Zrzeszenie Kaszubsko-Pomorskie, pozostałe 8.

[6] Pozostali niezależni (KWW) 4, po jednym mandacie dostało także: Katolicki Komitet Wyborczy „Ojczyzna”, Kongres Liberalno-Demokratyczny, Mniejszość Niemiecka, Niezależny Samorządny Związek Zawodowy Rolników Indywidualnych „Solidarność”, Polskie Stronnictwo Ludowe – Porozumienie Ludowe i Zjednoczenie Polskie.

[7] Rola Senatu w polskim ustroju państwowym.

[8] Art. 61 § 1–3 ustawy z dnia 8 grudnia 2017 r. o Sądzie Najwyższym (Dz.U. z 2021 r. poz. 1904).

[9] Art. 14 pkt. 9 ustawy z dnia 14 maja 2020 r. o zmianie niektórych ustaw w zakresie działań osłonowych w związku z rozprzestrzenianiem się wirusa SARS-CoV-2 (Dz.U. z 2020 r. poz. 875).

[10] Obrady Senatu będą tłumaczone na język migowy. W: Senat Rzeczypospolitej Polskiej [on-line]. senat.gov.pl. [dostęp 2014-01-20].

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

II Rzeczpospolita	I kadencja II kadencja III kadencja IV kadencja V kadencja
III Rzeczpospolita	I kadencja II kadencja III kadencja IV kadencja V kadencja VI kadencja VII kadencja VIII kadencja IX kadencja X kadencja

Navigation

Nawigacja

Portale tematyczne