Separatyzm

Separatyzm albo separacjonizm (z łac. separatus – oddzielony^[1]) – dążenie do wyodrębnienia się jakiejś grupy z całości. Najbardziej typowym jest separatyzm narodowościowy, a jednym z jego przejawów secesja narodowa. Dążenie do odrębności pod względem narodowym, politycznym, etnicznym, religijnym; działalność mająca na celu wyodrębnienie terytorialne mniejszości narodowych. Separatyzm jest dążeniem do oderwania się określonego terytorium od jakiegoś państwa i utworzenia odrębnej struktury państwowej.

Narody aspirujące do utworzenia własnego państwa

Podmiot	Państwo	Ugrupowanie
Abchazowie	Gruzja
Aczinowie	Indonezja
Afrykanerzy	Południowa Afryka	Volkstaat
Alandczycy	Finlandia
Alaska	Stany Zjednoczone	Partia Niepodległości Alaski
Asyryjczycy	Irak Syria	Patriotyczna Partia Asyrii
Aragończycy	Hiszpania	Chunta Aragonesista
Baskowie	Hiszpania Francja	ETA^[2]
Beludżowie	Pakistan	Front Wyzwolenia Beludżystanu
Bretończycy	Francja	Bretońska Partia Narodowa^[2]
Czeczeni	Rosja	Czeczeńska Republika Iczkerii
Flamandowie	Belgia	Interes Flamandzki^[2]
Quebec	Kanada	Partia Quebecka
Gagauzi	Mołdawia
Galisyjczycy	Hiszpania
Hawajczycy	Stany Zjednoczone
Ibo	Nigeria
Ingusze	Rosja
Katalończycy	Hiszpania	Konwergencja i Unia^[2]
Kaszmirczycy	Indie Pakistan	Front Wyzwolenia Dżammu i Kaszmiru
Kornwalijczycy	Wielka Brytania	Mebyon Kernow Cornish Nationalist Party^[2]
Korsykanie	Francja	Front Narodowego Wyzwolenia Korsyki
Kurdowie	Turcja Iran Irak Syria	Partia Pracujących Kurdystanu
Lakoci	Stany Zjednoczone
Manx	Wielka Brytania
Oromowie	Etiopia	Front Wyzwolenia Oromo
Osetyjczycy	Gruzja
Palestyńczycy	Izrael	Organizacja Wyzwolenia Palestyny
Naddniestrze	Mołdawia	Naddniestrzańska Republika Mołdawska
Rusini	Ukraina
Sahrawi	Maroko	Front Polisario
Sardyńczycy	Włochy	Partito Sardo d'Azione
Sikhowie	Indie
Szkoci	Wielka Brytania	Szkocka Partia Narodowa, Szkocka Partia Socjalistyczna^[2]
Tamilowie	Sri Lanka	Tamilskie Tygrysy
Tuaregowie	Mali	Narodowy Ruch Wyzwolenia Azawadu
Tybetańczycy	Chiny	środowisko XIV Dalajlamy
Ujgurzy	Chiny
Walijczycy	Wielka Brytania	Plaid Cymru^[2]
Walonowie	Belgia
Vermont	Stany Zjednoczone	Druga Republika Vermontu

Pojęcia pokrewne

Separatyzm bywa mylony z regionalizmem, czyli dążeniem do kultywowania kulturowej, społecznej i ekonomicznej odrębności regionu i dbałością o „małą ojczyznę”. Czasem jednak regionalizm może przerastać w separatyzm:

Region	Zamieszkiwany teren
Padańczycy	Włochy
Bawarczycy	Niemcy
Ślązacy	Polska, Czechy

Separatyzmem nie jest też irredentyzm, czyli dążenie do przyłączenia określonego terytorium do innego państwa – np. prorosyjski separatyzm na Ukrainie.

Narodowość	Państwo	Organizacja
Rosjanie	Ukraina	Doniecka Republika Ludowa, Ługańska Republika Ludowa
Irlandczycy	Wielka Brytania	Irlandzka Armia Republikańska

Separatyzm na terenie Polski

W okresie sporu polsko-czechosłowackiego o Śląsk Cieszyński w latach 1918–1920 działały na tym terenie trzy duże organizacje separatystyczne: Śląska Partia Ludowa, Związek Ślązaków (52 tys. członków) i Śląska Partia Socjaldemokratyczna. W okresie sporu polsko-niemieckiego o Górny Śląsk w latach 1918–1922 działały na tym terenie jedna duża: Związek Górnoślązaków (ok. 500 tys. członków) i szereg mniejszych organizacji separatystycznych: Jedność Górnośląska w Bytomiu, Wydział Górnośląski, Komitet Górnośląski w Rybniku, Komitet na rzecz Ustanowienia Wolnego Państwa Górnośląskiego w Katowicach, również takich, które wyodrębniły się z ruchu polskiego: Górnośląski Komitet Plebiscytowy, Polski Związek Górnośląskich Autonomistów w Bytkowie, Liga Obrony Śląska, Śląskie Stronnictwo Demokratyczno-Postępowe i Związek Dawniejszych Powstańców na rzecz Górnośląskiej Niepodległości. Po przyłączeniu części Górnego Śląska do Polski na tym terenie działały następujące organizacje separatystyczne: Związek Obrony Górnoślązaków, Związek Rodowitych Górnoślązaków, Blok Socjalny Górnoślązaków, Śląski Blok Narodowy, Śląska Partia Ludowa w Katowicach i Niezależna Śląska Partia Pracy.

W czasie okupacji niemieccy okupanci rozpoczęli akcje tworzenia nowych ruchów separatystycznych w celu rozbicia polskiego społeczeństwa, tworząc m.in. Goralenvolk i Hatschower. Na Podhalu, mimo że sama koncepcja narodu góralskiego była w okresie międzywojennym prawie nieznana poza grupą kilku aktywistów góralskich, dzięki uzyskaniu poparcia kilku znanych przywódców, udało się pozyskać liczną grupę ludności góralskiej deklarujących germańskie korzenie. W nazistowskim spisie ludności 157 tys. sympatyków byłej Śląskiej Partii Ludowej na Śląsku Cieszyńskim zadeklarowało przynależność do narodowości „ślązackiej” (Slonzaken Volk)^[3]. Podsycany przez hitlerowców separatyzm i nacjonalizm zaowocował krwawymi pacyfikacjami Wołynia, Podola, Wileńszczyzny przez ukraińskie i litewskie formacje zbrojne. Zwłaszcza prowadzona przez UPA w czasie wojny i okresie powojennym działalność zbrojna charakteryzowała się wyjątkową brutalnością i okrucieństwem.

W latach 2007–2010 istniał Śląski Ruch Separatystyczny (KRS: 0000276432).

Zobacz też

Organizacja Narodów i Ludów Niereprezentowanych
Wolny Sojusz Europejski
plebiscyt terytorialny
secesja (politologia)
protonaród
Republika Nowej Afryki

Przypisy

↑ separatyzm, [w:] Encyklopedia PWN [online] [dostęp 2022-02-23] .
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g J. Tomasiewicz: Współczesne ruchy regionalistyczne w Europie zachodniej /w:/ „Sprawy Narodowościowe” (Zakład Badań Narodowościowych PAN) t. VI z. 2 (1997).
↑ Tabela w: Wacław Długoborski (red.), Położenie ludności Rejencji Katowickiej w latach 1939–1945, Poznań 1983; Krzysztof Nowak, Ruch kożdoniowski na Śląsku Cieszyńskim, w pracy pod red. Marii Wandy Wanatowicz, Regionalizm a separatyzm. Historia i współczesność. Śląsk na tle innych obszarów, Katowice 1995, s. 42 przypis 76; Elżbieta Pałka, Śląski Kościół Ewangelicki Augsburskiego Wyznania na Zaolziu, Wrocław 2007, s. 65–66; Ladislav Pallas, Jazyková otázka a podmínky vytváření národního vědomi ve Slezsku, Ostrava 1970, s. 70.

Linki zewnętrzne

Separatyzm i autonomia na przykładzie wybranych państw Europy. psz.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2007-05-10)].
Lewicowe ugrupowania nacjonalistyczne w Hiszpanii
Ziemowit Szczerek, Ameryka się sypie?. fakty.interia.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2009-07-20)].
Ziemowit Szczerek, Strefa poradziecka wrze, czyli „nowa Jugosławia”
Ziemowit Szczerek, Świat się kruszy
Istnienie państw w czasie i przestrzeni w świetle działalności ruchów separatystycznych

[1] separatyzm, [w:] Encyklopedia PWN [online] [dostęp 2022-02-23] .

[J._Tomasiewicz_1997-2] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g J. Tomasiewicz: Współczesne ruchy regionalistyczne w Europie zachodniej /w:/ „Sprawy Narodowościowe” (Zakład Badań Narodowościowych PAN) t. VI z. 2 (1997).

[3] Tabela w: Wacław Długoborski (red.), Położenie ludności Rejencji Katowickiej w latach 1939–1945, Poznań 1983; Krzysztof Nowak, Ruch kożdoniowski na Śląsku Cieszyńskim, w pracy pod red. Marii Wandy Wanatowicz, Regionalizm a separatyzm. Historia i współczesność. Śląsk na tle innych obszarów, Katowice 1995, s. 42 przypis 76; Elżbieta Pałka, Śląski Kościół Ewangelicki Augsburskiego Wyznania na Zaolziu, Wrocław 2007, s. 65–66; Ladislav Pallas, Jazyková otázka a podmínky vytváření národního vědomi ve Slezsku, Ostrava 1970, s. 70.

[1]

[2]

[3]

Navigation

Nawigacja

Portale tematyczne