Serafa

Serafa

Serafa w wielickim parku
Kontynent

Europa

Państwo

 Polska

Województwo

 małopolskie

Rzeka
Długość12,1 km
Powierzchnia zlewni

74,9 km²

Źródło
MiejsceWieliczka
Ujście
Recypient

Wisła

MiejsceBrzegi (powiat wielicki)
Współrzędne

50°02′27,7″N 20°06′10,4″E/50,041028 20,102889

Szlak
RiverIcon-Spring.svg12,1Wieliczka
236 m n.p.m.
RiverIcon-SmallLake.svg11,3jezioro w Parku Mickiewicza
RiverIcon-AffluentL.svg11Grabówka
RiverIcon-AffluentL.svg7,9Malinówka
RiverIcon-AffluentL.svg1,8Drwina Długa
RiverIcon-AffluentR.svg1,5Zabawka
RiverIcon-estuary.svg0→ Wisła
Brzegi
192 m n.p.m.
Położenie na mapie województwa małopolskiego
Mapa konturowa województwa małopolskiego, blisko centrum u góry znajduje się punkt z opisem „ujście”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, na dole znajduje się punkt z opisem „ujście”

Serafa – rzeka w województwie małopolskim, prawy dopływ Wisły. Długość rzeki wynosi 12,7 km, powierzchnia zlewni 74,9 km². Początek swój bierze w Wieliczce w okolicach stawu w Parku Mickiewicza by następnie w okolicy ulicy Kubusia Puchatka przyjąć wody dopływającej z lewej strony Grabówki. Stąd już wypływa z Wieliczki i w okolicach autostrady A4 i ulicy Nad Serafą w Krakowie przyjmuje lewy dopływ Malinówkę, biorącą swój początek w Baryczy wraz z jej wieloma niewielkimi dopływami z okolic Kosocic, Rajska, Rżąki, i Soboniowic. Przyjmuje jeszcze lewy dopływ Drwinę i za nią jeszcze Zabawkę, by w Brzegach tuż za stopniem wodnym Przewóz ujść do Wisły.

W systemie gospodarki wodnej Serafa jest uznana za jednolitą część wód o kodzie PLRW2000262137749. W obowiązującej w latach 2004-2021 typologii została określona jako rzeka w dolinie wielkiej rzeki nizinnej (typ 26)[1].

W pobliżu ujścia jej dno budowane jest przez osady piaszczyste, muliste i kamieniste. Wśród makrofitów dominuje rdestnica grzebieniasta, a obok niej występują rdestnice: drobna, nawodna i kędzierzawa. Inne stwierdzane gatunki to: moczarka kanadyjska i rzęsa drobna. Wśród glonów nitkowatych stwierdzono przedstawicieli rodzajów Cladophora, Stigeoclonium, Rhizoclonium i Oedogonium. W Serafie w 2009 stwierdzono pierwsze w Polsce stanowisko moczarki argentyńskiej, potwierdzane w kolejnych latach[2].

Według badań monitoringowych z roku 2003 rzeka prowadziła wody pozaklasowe zarówno pod względem zanieczyszczenia fizykochemicznego, saprobowości jak i skażenia bakteriologicznego[3]. W 2017 roku potencjał ekologiczny jej wód sklasyfikowany jako zły. Zadecydowała o tym zła ocena makrozoobentosu, podczas gdy stan makrofitów był umiarkowany. Przekroczone były również normy dobrego stanu ekologicznego dla kilku parametrów fizykochemicznych, w tym wszystkich form azotu, BZT5, czy przewodności elektrolitycznej. Stan chemiczny wód sklasyfikowano jako zły, przy czym przekroczenie dotyczyło jedynie PBDE w tkankach ryb oraz benzo-a-pirenu w wodzie[1]. Jeden z wielu powodów zanieczyszczeń Serafy wynika z faktu przepływania jej dopływu Malinówki w bezpośrednim sąsiedztwie wysypiska śmieci w Baryczy. Z kolei Drwina niesie wody z oczyszczalni ścieków komunalnych Krakowa[3].

Nazwa

Inne używane nazwy rzeki - Srawa. Istnieją dwie główne hipotezy dotyczące pochodzenia tej nazwy.

Rozwadowski uważa, że nazwa Srawa "pochodzi od tego samego pnia, który mamy w srać; w Wieliczce, z jej odwiecznymi kopalniami, jest Srawa rzeczywiście od wieków po prostu ściekiem, kanałem"[4]. Z upływem czasu miała nastąpić eufemizacja tej nazwy i z niezbyt eleganckiej Srawy zrobiła się (szczególnie w dokumentach oficjalnych) Serafa. Językoznawcy przywołują podobne procesy językowe z innych części Polski, gdzie z pierwotnej Srawy robiły się Strawy, Sawy, a z rzeczki o brzmieniu Sracz - Seracz[5][6].

Według drugiej hipotezy, nazwa Serafa pochodzi od nazwy szybu w Wieliczce - Seraf, z którego wody były pompowane do rzeki, nazwanej od tego Serafą[7][8]. Za tą hipotezą przemawiają najstarsze najstarsze odnotowane formy tej nazwy (Serafa w 1753 r.) i kierunek zmiany nazwy z "rzeka Serafa" (1768) poprzez Serawa (1802) do Srawa (1847):

1470 – 1480: Wyelyczka (Liber beneficiorum dioecesis Cracoviensis, Długosz)[9],

1763: Rzeka Serafa, Serapha, [10]

1768: Rzeka Serafy (mapa Friedhubera)[11],

1783: Bierzanowska Rzeka (tzw. Mapy Miega)[12],

1785: Szirawa (mapie Nicolaschy’ego)[13],

1802: Serawa („Opisanie granic państwa kokotowskiego…”, AN w Krakowie, 29/645/186)[14],

1839: rzeka Pasternik (Liber Memoralibium, ks. Osuchowski)[15],

1842: Seravabach, Srawa (np. „Geschichte der Wieliczkaer Salinen”)[16],

1843: Serawa („Krótki opis historyczny, geologiczny i górniczy Wieliczki” Zejszner)[17],

1847: Srawa (Kataster galicyjski, dominium Bieżanów)[18],

1875: Srawa (czasopismo Rolnik, opis majątku Śledziejowice, tom XVII)[19].

Galeria

Główne dopływy

Zobacz też

  • rzeki Polski

Przypisy

  1. ↑ a b Ocena stanu jednolitych części wód rzek i zbiorników zaporowych w roku 2017-2018 [xlsx], Główny Inspektorat Ochrony Środowiska, 2019.
  2. ↑ Rafał Krawczyk, Maciej Gąbka, Egeria densa (Hydrocharitaceae) – nowy gatunek antropofita we florze Polski, „Fragmenta Floristica et Geobotanica Polonica”, 26 (1), 2019, s. 41-48, DOI: 10.35535/ffgp-2019-0004 (pol.).
  3. ↑ a b 2. Jakość wód powierzchniowych 2.1. Stan zanieczyszczenia rzek, [w:] Raport o stanie środowiska w województwie małopolskim w 2003 roku, Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Krakowie, 2004 [dostęp 2008-07-21] [zarchiwizowane z adresu 2007-11-12].
  4. ↑ Jan Michał ROZWADOWSKI, Studia nad nazwami wód słowiańskich, etc., 1948, OCLC 503914380 [dostęp 2020-04-03].
  5. ↑ Urszula Bijak, Nazwy wodne dorzecza Wisły: potamonimy odapelatywne, Instytut Języka Polskiego, 2013, ISBN 978-83-62275-67-0, OCLC 865090859 [dostęp 2020-04-06].
  6. ↑ Zbigniew Babik, Najstarsza warstwa nazewnicza na ziemiach polskich: w granicach wczesnośredniowiecznej słowiańszczyzny, Tow. Autorów i Wydawców Prac Naukowych "Universitas", 2001, ISBN 83-7052-597-0, OCLC 54966858 [dostęp 2020-04-03].
  7. ↑ Jadwiga Duda, 145 spotkanie z cyklu "Wieliczka - Wieliczanie" z serii "Zabytki Wieliczki" (24) pt.: "Dom Śląski Plebiscytowy im. Gabriela Narutowicza i jego mieszkańcy", 2006, ISSN 1730-2900 ISSN 1730-2900.
  8. ↑ Tomasz Pieprzyca, Serafa czy Srawa – wyjaśnienie zagadki., Węgrzce Wielkie - historia, przyroda, ludzie.
  9. ↑ Jan Długosz, Jana Długosza Kanonika Krakowskiego dzieła wszystkie., Kirchmayer, 1868, OCLC 249053094 [dostęp 2020-04-06].
  10. ↑ Commissya w Zuppach Wielickich y Bochenskich tudzież na komorach solnych Mazowieckich y składach Wielkopolskich, za [...] Augusta III [...] przy odebraniu onychże z rąk administracyi królewskiey a oddaniu [...] Teodorowi Wesselowi, podskarbiemu wielkiemu koronnemu w dożywotnią a die 1ma Julij 1762 dzierżawę y administracyą [...] 11 Aprilis 1763 zakonczona - Wielkopolska Biblioteka Cyfrowa, www.wbc.poznan.pl [dostęp 2020-11-20] (pol.).
  11. ↑ Mapa Friedhubera, 1768, W Muzeum Żup Krakowskich.
  12. ↑ Galicja na józefińskiej mapie topograficznej 1779-1783 = Die Josephinische Landesaufnahme von Galizien 1779-1783. Noga, Zdzisław, Dybaś, Bogusław, Bukowski, Waldemar, Budzyński, Zdzisław, Instytut Historii (Polska Akademia Nauk), Uniwersytet Pedagogiczny im. Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie. Instytut Historii, Instytut Archeologii i Etnologii (Polska Akademia Nauk), [dostęp 2020-04-06].
  13. ↑ Mapa Nicolaschy’ego, 1785, W Muzeum Żup Krakowskich.
  14. ↑ Opisanie granic państwa kokotowskiego..., Archiwum Narodowe w Krakowie, sygn. 29/645/186, 1802.
  15. ↑ Marta Wójcik-Luksa, Liber memorabilium, czyli, Księga osobliwości albo zbiór zdarzeń lub rzeczy w Parafii Bieżanowskiej, Kraków: "Scriptum", 2000, ISBN 83-913289-5-3, OCLC 61211102 [dostęp 2020-04-06].
  16. ↑ Ludwig. (Oprac.) Hrdina, Geschichte der Wieliczkaer Saline, 1842.
  17. ↑ Ludwik ZEJSZNER, Krótki opis historyczny, geologiczny i górniczy Wieliczki ... Z dwiema tablicami., 1843, OCLC 504335934 [dostęp 2020-04-06].
  18. ↑ Bierzanów [Bieżanów] mit der Ortschaft Kaim in Galizien Bochnier -Kreis Bezirk Bierzanów [Bieżanów], Archiwum Narodowe w Krakowie, Zespół Kataster Galicyjski, sygn. 915, 1847.
  19. ↑ Opis gospodarstwa w dobrach Śledziejowice w pow. Wielickim, własności Erazma Niedzielskiego, „Rolnik”, 1875.
  20. ↑ http://ksng.gugik.gov.pl/pliki/hydronimy1.pdf

Media użyte na tej stronie

Relief Map of Poland.svg
Autor: TUBSEmail Silk.svg Gallery, Licencja: CC BY-SA 3.0
Location map of Poland
RiverIcon-estuary.svg
Estuary icon for riverfloating diagrams. Informations on the Category Page
Lesser Poland Voivodeship Relief location map.svg
Autor: SANtosito, Licencja: CC BY-SA 4.0
Relief Location map of Lesser Poland Voivodeship, Poland. Geographic limits of the map:
  • N: 50.59 N
  • S: 49.07 N
  • W: 18.92 E
  • E: 21.55 E
MostKolejowyNadSerafą-LiniaKolejowaNr109-Bieżanów-POL, Kraków.jpg
Autor: Mach240390, Licencja: CC BY 4.0
Most kolejowy nad Serafą w ciągu linii kolejowej nr 109 w Krakowie w Dzielnicy XII Bieżanów-Prokocim na Bieżanowie.
Serafa.jpg
(c) I, Wojtas250, CC-BY-SA-3.0
Serafa koło Parku A. Mickiewicza