Serial telewizyjny

Scena z serialu telewizyjnego The Honeymooners

Serial telewizyjny – wieloodcinkowy program telewizyjny, zazwyczaj mający określoną strukturę narracyjną i utrzymany w określonej konwencji (np. dramatu, komedii, science-fiction, horroru) lub łączący różne konwencje.

W XXI w. następował stały wzrost popularności i oglądalności seriali, za którym podąż wzrost podaży – w samych Stanach Zjednoczonych z roku na rok rośnie liczba nowych produkcji, od 253 (2010 r.) po 419 (2015 r.)^[1], 455 (2016 r.) i 487 (2017 r.)^[2].

Bardzo częstym zjawiskiem jest promowanie przez seriale aktorów, którzy po początkowym sukcesie serialu zaczynają swoje indywidualne kariery aktorskie, z dala od seriali, zazwyczaj w filmach pełnometrażowych, rzadziej na deskach teatralnych. Takimi aktorami są m.in.: Richard Chamberlain, Roger Moore, Sylvester Stallone, czy Robin Williams.

W Polsce seriale produkują przede wszystkim stacje TVP, Polsat, TVN, jednak inne stacje takie jak HBO, Canal+ czy nieistniejąca Wizja Jeden także mają na swoim koncie po kilka swoich tytułów. Pierwszy polski serial telewizyjny to Barbara i Jan, zrealizowany w roku 1964, premiera w 1965.

Jak wynika z badań, seriale emitowane w polskich stacjach telewizyjnych oglądają głównie kobiety. „Spośród przeszło 30 produkcji, które brano pod uwagę przy tworzeniu ankiety, tylko trzy są chętniej oglądane przez panów”. W Polsce najchętniej oglądanymi serialami są: M jak miłość, Barwy szczęścia, W rytmie serca, Na dobre i na złe i Ojciec Mateusz.

Seriale chętnie oglądane są na wsi. Według badań z 2008 roku najwierniejszymi widzami seriali są mieszkańcy województw mazowieckiego i śląskiego^[3]. Najchętniej oglądanym polskim serialem od lat jest serial M jak miłość, który 1 marca 2005 roku osiągnął widownię 12,5 mln widzów^[4]. Sezon 2019/2020 śledziło 4,6 mln osób^[5].

Typy seriali

Można wyróżnić następujące typy seriali telewizyjnych:

• Seriale fabularne:
  • Serial właściwy – produkcja przedstawiająca dzieje wybranej grupy bohaterów w ramach rozwijającej się chronologicznie, z odcinka na odcinek akcji, np. Chłopi Rybkowskiego, Dom Łomnickiego, Polskie drogi Morgensterna, Zmiennicy Barei, Przyłbice i kaptury Piestraka czy Miasteczko Twin Peaks Lyncha, lub telenowele: Dynastia, Niewolnica Isaura. Odpowiednikiem literackim jest powieść publikowana w odcinkach.
  • Seria – produkcja z tymi samymi bohaterami, ale z indywidualną fabułą każdego odcinka, np. Stawka większa niż życie, seriale kryminalne jak Kojak, Columbo, Napisała: Morderstwo czy polskie 07 zgłoś się, seriale komediowe Świat według Kiepskich, Kasia i Tomek lub telenowele: Rodzina zastępcza. Odpowiednikiem literackim jest zbiór opowiadań z jednym bohaterem.
  • Antologia – produkcja zawierająca ideę lub pomysł przewodni, lecz różnych bohaterów i różne fabuły, np. Dekalog Kieślowskiego, Alfred Hitchcock przedstawia. Odpowiednikiem literackim jest zbiór opowiadań w tym samym gatunku lub stylu.
• Seriale dokumentalne, np. polskie telenowele dokumentalne: S.O.S. Dzieciom!, Kochaj mnie, Pierwszy krzyk, Przedszkolandia, Prawdziwe psy.
• Seriale animowane, przede wszystkim dla dzieci, np. Miś Uszatek, Przygody Misia Colargola, Zaczarowany ołówek, Przygody kota Filemona z Se-ma-fora, Bolek i Lolek, Reksio, Krecik, seriale Disneya z Myszką Miki, Kaczorem Donaldem oraz wiele innych, a także dla dorosłych i młodzieży: South Park, Simpsonowie, bądź spora część powstałych anime.

Gatunki seriali

Seriale telewizyjne, podobnie jak film fabularny, można podzielić na wiele gatunków. Najpopularniejsze to:

• seriale kryminalne, np. Gliniarz i prokurator, Święty, Columbo, Kojak, Sherlock;
• seriale akcji/sensacyjne, np. Kobra – oddział specjalny, Arrow, Skazany na śmierć;
• seriale science fiction, np. cała seria Star Trek, SeaQuest, Babilon 5, Z Archiwum X;
• seriale fantasy, np. Buffy postrach wampirów, The Lair, Więzy krwi, Wiedźmin, Gra o tron, Kroniki Shannary;
• seriale horrory, np. Żywe trupy, American Horror Story, Nie z tego świata;
• seriale wojenne, np. Czterej pancerni i pies, Kolumbowie, Wichry wojny, Czas honoru, Wojenne dziewczyny;
• seriale szpiegowskie, np. Pogranicze w ogniu, Życie na gorąco, Stawka większa niż życie;
• seriale komediowe, np. Przyjaciele, Teoria wielkiego podrywu, Jak poznałem waszą matkę;
• seriale dramatyczne, np. Trzynaście powodów
• seriale obyczajowe, np. Jan Serce, Daleko od szosy, Czterdziestolatek, Wojna domowa, Cudowne lata, Kobieta za ladą, Przystanek Alaska, Seks w wielkim mieście;
• telenowele, np. Niewolnica Isaura, W kamiennym kręgu, Zbuntowany anioł, Barwy grzechu;
• opery mydlane, np. Dallas, Dynastia, Moda na sukces, Żar młodości, Dni naszego życia, Gute Zeiten, schlechte Zeiten, Un posto al sole, a także Klan, Na Wspólnej, M jak miłość, chociaż oficjalnie określa się je w Polsce jako seriale obyczajowe lub telenowele;
• westerny, np. Bonanza, Dr Quinn, Domek na prerii;
• seriale kostiumowe, np. kolejne seriale o Robin Hoodzie, Duma i uprzedzenie, Korzenie, Lalka, Ja, Klaudiusz, Zniewolona;
• seriale medyczne, np. Doktor Kildare, Szpital na peryferiach, Ostry dyżur, Szpital Dobrej Nadziei, Chirurdzy, Dr House;
• seriale prawnicze, np. Ally McBeal, Prawnicy z Miasta Aniołów, Potyczki Amy, Kancelaria adwokacka, Magda M.;
• seriale młodzieżowe, np. Beverly Hills, 90210, Ich pięcioro, Felicity, Buffy: Postrach wampirów, Jezioro marzeń;
• Na przestrzeni ostatnich sześćdziesięciu lat najpopularniejszymi serialami były jednak komedie, w tym produkcje z gatunku sitcom, których przedstawicielami są takie komedie jak: Alf, Świat według Bundych, Zdrówko, ’Allo ’Allo!, Co ludzie powiedzą?. Główną zasadą sitcomów jest fakt, że większość sytuacji, gier słownych, gagów sytuacyjnych, odbywa się podczas przebywania bohaterów danego serialu w konkretnym miejscu, zazwyczaj siedzących np. na kanapie (jak ma to miejsce w Świecie według Bundych czy Przyjaciołach);
• seriale netmobilowe – Mobizody.

Zobacz też

• miniserial
• cliffhanger
• spinoff
• TV Drama
• serial koreański
• lakorn

Przypisy