Sertse Dyngyl

Sertse Dyngyl (gyyz. ሠረጸ ድንግል, co znaczy Latorośl cnoty, imię tronowe; መልአክ, Melek Seged, co oznacza ten któremu kłaniają się anioły) (ur. 1550 – zm. 4 października 1597 r.) – cesarz Etiopii w latach 1563-1597. Pochodził z dynastii salomońskiej.

Okoliczności wstąpienia na tron

Pałac Guzara w mieście Efmraz, gdzie Sertse Dyngyl spędził trzy pory deszczowe pomiędzy 1571, a 1580 rokiem.

Sertse Dyngyl był synem cesarza Minasa, zmarłego w 1563 roku. Po śmierci Minasa rozpoczęła się walka o władzę pomiędzy różnymi ugrupowaniami etiopskiego możnowładztwa. Pierwszą grupę stanowili: cesarzowa Seble Uangiel – matka Minasa, zdetronizowana przez niego, cesarzowa Sylluj Hajla, azzaż Kumo, dowódca cesarskiej gwardii Ananiasz, oraz przedstawiciele duchowieństwa tacy jak Atske Dyngyl, Kyfle Marjam i Sybhat Leab. Popierali oni kandydaturę młodego Sertse Dyngyla. Drugie ugrupowanie tworzyli: Zera Johannys – zarządca Godżamu, Harbo – władca Dembiji, oraz możnowładcy Yslam Seged, Rom Seged i Teklu. Ich zamiarem było osadzenie na tronie siostrzeńca byłego cesarza Lybne Dyngyla, abieto Hemelmana. Zaraz po śmierci Minasa, pierwsze z ugrupowań ogłosiło cesarzem trzynastoletniego Sertse Dyngyla, jednak grupa forsująca Hamelmana nie myślała o rezygnacji ze swojego planu. Trzynastego lutego 1564 rozegrała się bitwa pomiędzy stronami, wygrana przez stronnictwo Sertse Dyngla. Młody cesarz uwięził część swoich przeciwników, a z częścią porozumiał się, ponieważ uznali jego zwierzchność. Trzecia część pokonanych przyłączyła się do bahyr negasza Izaaka, który pozostawał niechętny nowemu władcy. Hamelman w nagrodę za ustąpienie dostał od cesarza prowincję Godżam, natomiast Rom Seged prowincję Szeua. Dyngylowi tymczasowo podporządkował się także Fasil, potomek cesarza Lybne Dyngyla^[1].

Wyprawy zbrojne

Plan pałacu Guzara.

Za czasów Sertse Dyngyla Etiopii zagrażali południowo-wschodni muzułmańscy sąsiedzi, migracje ludów Galla z zewnątrz, a od wewnątrz separatyzm bahyr negasza Izaaka, oraz plemienia Felaszów. W obliczu wielu zagrożeń, cesarz wysłał list do króla Hiszpanii Filipa II. List pozostał jednak bez odpowiedzi. W 1566 Sertse Dyngyl wypowiedział wojnę ugrupowaniu popierającemu Fasila jako pretendenta do tronu. Fasil organizował wówczas zbrojny opór przeciwko cesarzowi, jednak został pokonany w bitwie w 1567, lub 1568 roku^[2]. Następnie celem władcy stało się podporządkowanie sobie ziem podległych władzy Lybne Dyngyla przed najazdem somalijskiego imama Ahmada ibn Ibrahima al-Ghaziego, zwanego Graniem. Sertse Dyngyl podbił okręg Ynarija, bogaty w złoża złota. Władca tego okręgu – Sebienhi, został zmuszony do płacenia daniny w złocie i w bydle. Kolejne wyprawy zbrojne cesarza wyruszyły do prowincji Kembatta, Hadija, Kallo, Guragie i Szeua, które podbił w 1569 roku. Następnym wyzwaniem stojącym przed Sertse Dyngylem był napływ ludu Galla, który niszczył Szeua i przesuwał się wzdłuż rzeki Abbaj. Cesarz zatrzymał barbarzyńców w pobliżu jeziora Zuaj. Ponowne starcia z Galla miały miejsce w 1572, ale Dyngylowi nie udało się zatrzymać najeźdźców, którzy kolonizowali tereny Etiopii. W wyprawach podjętych w 1580, oraz 1585, Sertse Dyngyl podporządkował sobie plemię Felaszów i ich władcę Goszena. W 1581 i 1585 prowadził kampanie przeciwko plemieniu Agau. Zasługą cesarza jest również chrystianizacja mieszkańców Ynarija.

Koalicje antycesarskie

Rycina pałacu Guzara ukazana od przedniej, niezniszczonej strony

Bahyr negasz Izaak zorganizował koalicję przeciwko Sertse Dyngylowi razem z Turkami i sułtanatem Hareru. Izaak porozumiał się z władcą Hareru, Mohammedem IV w 1573 roku. Ten sułtan był reprezentantem grupy dążącej do odnowienia "świętej wojny" z chrześcijanami. W nadchodzącej wojnie tureccy władcy mieli poprzeć napastników od strony wybrzeża Morza Czerwonego. Natarcie Mohammeda IV rozpoczęło się w 1577, ale cesarz pokonał jego wojska w bitwie rozegranej nad rzeką Uebi^[3]. Sam Harer został wówczas jednocześnie napadnięty i zniszczony przez ludy Galla. Po pokonaniu Mohammeda IV, Sertse Dyngyl przemieścił swoje oddziały na północ, gdzie zgromadzone zostały wojska Turków i Izaaka. Cesarz starał się rozwiązać ten konflikt dyplomatycznie, jednak bahyr negysz Izaak nie wyraził na to zgody. W listopadzie 1578 w Yntieczu obie strony stoczyły zacięta bitwę, wygraną ostatecznie przez Dyngyla. Z kolei w grudniu tego roku pod Addi Koro, cesarz odniósł ponowne zwycięstwo. Bahyr negasz Izaak, oraz turecki pasza polegli w tym starciu. Turcy kilka lat później nadali stanowisko bahyr negasza, a także prowincje Hamasjen i Debaroa, etiopskiemu możnowładcy Uelde Ysumowi. Walka pomiędzy cesarzem, a drugą koalicją skończyła się śmiercią Uelde Ysuma na polu bitwy i zwycięstwem Sertse Dyngyla, który zajął Hamasien. W 1589 turecki pasza Kadawert wystąpił o pokój z Etiopią. Po wojnie Turcja zachowała porty w Arkiko i Massaua nad Morzem Czerwonym.

Dokonania gospodarcze

Sertse Dyngyl podjął się odbudowy, zniszczonej po najazdach imama Grania w pierwszej połowie XVI wieku Etiopii. Dążył do tego, aby kraj odzyskał gospodarcze znaczenie. Południowe okręgi, takie jak Ynarija stały się dla władcy źródłem, z którego pobierał bydło, złoto i skóry zwierząt. Z kolei północne okręgi służyły w zaopatrywaniu się w konie, stroje, jedwab, czy porcelanę. Centralne prowincje, takie jak Godżam, płaciły daninę w postaci bawełny, miodu, koni i złota. Później sam Godżam został zwolniony z wysyłania koni, aby jego mieszkańcy mogli obronić się przed inwazją plemion Galla^[4]. Dodatkowo Sertse Dyngyl pobierał podatki celne, pochodzące z handlu towarami importowanymi, co uzupełniało jego skarb, obciążony ciągłymi wojnami z nieprzyjaciółmi.

Śmierć

Sertse Dyngyl zmarł w 1597 w czasie, gdy wyruszał na następną wyprawę przeciwko plemieniu Galla^[5]. Na tronie zastąpił go syn Jakub. Ciało Dyngyla zostało pochowane w Kościele Medhane Alem na wyspie Rema. Kiedy R.E. Cheesman odwiedził kościół w 1933, pokazano mu niebiesko-biały porcelanowy słój, w którym umieszczono wnętrzności cesarza, wyjęte z ciała^[6].

Zobacz też

• Etiopistyka
• Fasiledes
• Susnyjos I
• Jozue II Kuareńczyk

Linki zewnętrzne

• https://upload.wikimedia.org/wikipedia/am/e/eb/GuzaraCastle.jpg - pałac Guzara z perspektywy
• https://upload.wikimedia.org/wikipedia/am/5/52/GuzaraCastle1.jpg - pałac Guzara od frontu

Przypisy

Bibliografia

• Andrzej Bartnicki, Joanna Mantel-Niećko: Historia Etiopii. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich – Wydaw., 1971, s. 147-157.
• R.E. Cheesman, "Lake Tana and Its Islands", Geographical Journal, 85 (1935).
• G.W.B. Huntingford, Historical Geography of Ethiopia (London: British Academy, 1989.
• Richard K. R. Pankhurst in: The Ethiopian Royal Chronicles. Oxford University Press, Addis Abeba 1967.