Seweryn Czetwertyński
 | |
| Data i miejsce urodzenia | |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci | |
| Poseł na Sejm RP III kadencji (II RP) | |
| Okres | od 16 listopada 1930 |
| Przynależność polityczna | |
Seweryn Franciszek książę Światopełk-Czetwertyński herbu Pogoń Ruska (18 kwietnia 1873 w Warszawie, zm. 19 czerwca 1945 w Edynburgu) – polski polityk narodowy okresu II RP, wicemarszałek Sejmu, ziemianin, działacz gospodarczy i społeczny, właściciel m.in. Hotelu Europejskiego w Warszawie.
Życiorys
Urodził się w Warszawie w arystokratycznej rodzinie. Był synem ks. Włodzimierza Ludwika (1837–1918) h. Pogoń Ruska, uczestnika powstania styczniowego i Marii Wandy z hr. Uruskich h. Sas.
Ukończył gimnazjum realne i agronomię na politechnice w Rydze. W trakcie studiów został przyjęty do korporacji akademickiej Arkonia[1]. Następnie studiował na Uniwersytecie w Bonn.
Wydawca i współwłaściciel „Gazety Warszawskiej” i „Reformy”. W 1904 został wiceprezesem warszawskiego Towarzystwa Dobroczynności. Od 1905 był członkiem Ligi Narodowej.
W styczniu 1903 r. utworzył m.in. wraz z Maurycym Spokornym, Maciejem Mikołajem Radziwiłłem i Michałem Woronieckim Towarzystwo Akcyjne Tramwajów Miejskich w Warszawie i które w tym samym roku uzyskało koncesję na budowę i eksploatację sieci tramwajów elektrycznych w tym mieście. Inwestycję realizował niemiecki koncern „Siemens i Halske”. Pierwszą linię otwarto 26 III 1908 roku.
W 1906 wybrano go posłem do Dumy, od 1915 był pełnomocnikiem Centralnego Komitetu Obywatelskiego w Rosji, występował za autonomią KP w ramach Rosji, później bronił idei całkowitej niepodległości.
W latach 1907–1917 prezes Centralnego Towarzystwa Rolniczego, prezesem Warszawskiego Towarzystwa Cyklistów[2], a od 1914 także pierwszy prezes Centralnego Komitetu Obywatelskiego (do 1915). Od 1918 w Związku Ziemian. Był członkiem Komitetu Narodowego Polskiego (1914–1917)[3].
Po załamaniu się frontu rosyjskiego w 1915 bezskutecznie protestował przeciwko stosowanej przez Rosjan w Królestwie Polskim taktyce „spalonej ziemi”. Przebywając w Petersburgu brał udział w pertraktacjach prowadzonych z wojskowymi władzami rosyjskimi na temat formowania armii polskiej w Rosji. Członek Rady Polskiej Zjednoczenia Międzypartyjnego[4]. W 1918 został aresztowany przez bolszewików i przebywał w więzieniu w Homlu.
W międzywojennej Polsce był właścicielem majątku Suchowola liczącym 81000 ha i fabryki wódek, prowadził Hotel Europejski w Warszawie, był właścicielem Dynasów. Zasiadał również w Sejmie II RP, kolejno w kadencjach: I (1922–1927), II (1928–1930) i III (1930–1935). Od marca 1928 do października 1931 był wicemarszałkiem Sejmu[5]. Publikował m.in. w „Gazecie Rolniczej”, „Gazecie Warszawskiej” i „Przeglądzie Narodowym”.
Po agresji III Rzeszy i ZSRR na Polskę przeniósł się na stałe do Suchowoli, gdzie 20 marca 1941 został aresztowany przez Gestapo. Więziony na zamku w Lublinie, od 7.04.1941 w KL-Auschwitz, od 8.04.1944 w KL Buchenwald, gdzie został 11 kwietnia 1945 wyzwolony przez wojska amerykańskie i wyjechał do Wielkiej Brytanii. Tutaj dwa miesiące później zmarł, z powodu wycieńczenia spowodowanego warunkami obozowymi, w szpitalu polskim im. I. Paderewskiego w Edynburgu.
Pochowany został na tamtejszym cmentarzu Mount Vernon. Jego symboliczny grób znajduje się na cmentarzu Powązkowskim w Warszawie (Pod murem II-grób 18/19)[6].
Rodzina
W małżeństwie, zawartym w 1898 z Zofią z hr. Przezdzieckich (1879–1949), córką Gustawa - współzałożyciela i prezesa Warszawskiego Pogotowia Ratunkowego. Mieli siedmioro dzieci: pięć córek i dwóch synów. Synowie: Włodzimierz (1907-1965) i Stefan (1910-); córki: Maria z męża Grocholska (1899-1991), Barbara (1900-1970), żona Remigiusza Adama Grocholskiego, ppłk. WP i AK, oficera Naczelnej Komendy Wojsk Powstańczych w III powstaniu śląskim, w czasie II wojny światowej komendanta "Wachlarza", w powstaniu warszawskim dowódcy pułku AK "Waligóra", Anna z męża Potocka (1902-1987), Elżbieta z męża Plater-Zyberk (1905-1971) i Krystyna (1918-1994), ps. Czet, żołnierz 1. pułku szwoleżerów AK, uczestniczka powstania warszawskiego.
Przypisy
- ↑ Księga Pamiątkowa Arkonii 1879–1929.
- ↑ Jubileusz warszawskiego Tow. cyklistów. „Nowości Illustrowane”. Nr 4, s. 15-16, 27 stycznia 1912.
- ↑ Roman Dmowski, Polityka polska i odbudowanie państwa t. II, Warszawa 1988, s. 202.
- ↑ Ludwik Bazylow, Polacy w Petersburgu, 1984, s. 430.
- ↑ Gątarczyk A., Seweryn Książę Czetwertyński, Biografia, Radzyń Podlaski 2007.
- ↑ Cmentarz Stare Powązki: ŚWIATOPOŁK CZETWERTYŃSCY, [w:] Warszawskie Zabytkowe Pomniki Nagrobne [online] [dostęp 2020-01-31].
Bibliografia, linki
- Czetwertyński Seweryn w: Kto był kim w Drugiej Rzeczypospolitej (redakcja naukowa Jacek M. Majchrowski przy współpracy Grzegorza Mazura i Kamila Stepana), Warszawa 1994, wyd. BGW, ISBN 83-7066-569-1 s. 258, biogram opracował Czesław Brzoza
- Czetwertyński-Światopełk książę Seweryn Franciszek 1873-1945 - biogram w bazie Sejmu RP
- Publikacje Seweryna Czetwertyńskiego w serwisie Polona.pl
Media użyte na tej stronie
Autor: Krzem Anonim, Licencja: CC BY-SA 4.0
Grób Włodzimierza Czetwertyńskiego-Światopełka na Cmentarzu Powązkowskim (kwatera Pod murem 2, rząd 1, grób 18, 19)