Sezam indyjski

Sezam indyjski
Ilustracja
Systematyka[1][2]
Domenaeukarionty
Królestworośliny
Podkrólestworośliny zielone
Nadgromadarośliny telomowe
Gromadarośliny naczyniowe
Podgromadarośliny nasienne
Nadklasaokrytonasienne
KlasaMagnoliopsida
Nadrządastropodobne
Rządjasnotowce
Rodzinapołapkowate
Rodzajsezam
GatunekSezam indyjski
Nazwa systematyczna
Sesamum indicum L.
Sp.Pl.2 1753
Synonimy
  • Sesamum orientale L.)

Sezam indyjski (Sesamum indicum L.), znany także jako sezam wschodni, kunżut, łogowa wschodnia – gatunek jednorocznej rośliny oleistej z rodziny połapkowatych (Pedaliaceae), (sezamowatych). Występuje tylko w uprawie[3].

Morfologia

Łodyga
Wzniesiona, rozgałęziona dorastająca do 1,5 m, kanciasta, u niektórych form skłonna do fascjacji (staśmienia pędów), pokryta gruczołkowatymi włoskami.
Liście
Dolne, ogonkowe +/- okrągłe. Środkowe, duże, ząbkowane, szerokolancetowate, na długich ogonkach. Górne liście krótkoogonkowe, wąskolancetowate, całobrzegie.
Kwiaty
Samopylne, duże, do 3 cm długości, osadzone na krótkich szypułkach, białe lub fioletowe z czerwonymi plamami, osadzone po 1-3 rzadziej po 5 w kątach liści. Mają cztery pręciki i jeden prątniczek (staminodium), formy staśmione łącznie mają 10 pręcików i prątniczek. Korona jest silnie omszona, grzbiecista (grzbiecista), z pięciu zrośniętych płatków. Korona opada wieczorem w dniu rozwinięcia się kwiatu.
Owoce
Torebki 4-, 6- lub 8-kanciaste, zielone, silnie omszone, po dojrzeniu pękające wzdłuż nerwów owocolistków. Torebka zawiera ok. 80 nasion. Nasiona płaskie, matowe o zmiennej barwie od białej (najbardziej cenione) do prawie czarnych, zawierające ok. 50% tłuszczu. MTN średnio wynosi 3,3 g. Plon nasion dochodzi do 1 t z hektara.
Pokrój
Kwiaty
Owoce
Siewki

Zastosowanie

Wartość odżywcza
Sezam, nasiona
(100 g)
Wartość energetyczna2710 kJ (647 kcal)
Białka23,2 g
Węglowodany10,0 g
Tłuszcze59,9 g
Woda3,7 g
Dane liczbowe na podstawie: [4]
Wartości RDA i AI wyznaczone na podstawie danych Institute of Health[5]
Zbiory
  • Sztuka kulinarna: z nasion otrzymuje się jadalny olej sezamowy, który jest tłoczony na zimno. Ma jasnożółtą barwę i jest bezwonny. Jest on surowcem do produkcji margaryny. W cukiernictwie służy do wyrobu chałwy i ciastek – sezamków. Piekarnie wykorzystują ziarno sezamowe do posypywania pieczywa dla smaku czy aromatu. Pozostałe po tłoczeniu makuchy zawierają łatwo przyswajalne składniki i są szeroko wykorzystywane w kuchni orientalnej, ponadto stanowią doskonałą paszę treściwą dla wszystkich zwierząt gospodarczych.
  • W kosmetyce wykorzystuje się olej ekstrahowany lub z drugiego tłoczenia służący m.in. do wyrobu wysokogatunkowych mydeł. Z kwiatów sezamu otrzymuje się olejek eteryczny, wykorzystywany w przemyśle perfumeryjnym. Indyjska medycyna ludowa liście moczone w occie wykorzystuje w leczeniu świerzbu. Olej sezamowy łagodzi dolegliwości skórne, wzmacnia włosy i paznokcie, zmiękcza i nawilża skórę.[6]

Przypisy

  1. Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS ONE”, 10 (4), 2015, e0119248, DOI10.1371/journal.pone.0119248, PMID25923521, PMCIDPMC4418965 [dostęp 2021-03-04] (ang.).
  2. Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2021-03-04] (ang.).
  3. Germplasm Resources Information Network (GRIN). [dostęp 2011-01-17].
  4. a b Hanna Kunachowicz; Beata Przygoda; Irena Nadolna; Krystyna Iwanow: Tabele składu i wartości odżywczej żywności. Wyd. wydanie II zmienione. Warszawa: Wydawnictwo Lekarskie PZWL, 2017, s. 679. ISBN 978-83-200-5311-1.
  5. Dietary Reference Intakes Tables and Application. Institute of Health. The National Academies of Sciences, Engineering, and Medicine. (ang.)
  6. Irena J. Amsel, Przyprawy korzenne, Katowice 2007, s. 136.

Media użyte na tej stronie

Sesamum indicum.jpg
Autor: unknown, Licencja: CC-BY-SA-3.0
Sesamum indicum fructus.jpg
Autor: ‘Uncle Carl’ (カールおじさん)., Licencja: CC-BY-SA-3.0
ゴマの実
Sesamum indicum drawing.jpg
Sesam. A Wurzel. B Blühende und fruchttragende Pflanze. 1 Blüte, von der Seite gesehen; 2 Blüte im Längsschnitt; 3 Stempel; 3a Querschnitt des Stempels; 4 Reife Frucht im Aufspringen; 5, 6 Kapselhälften voneinander getrennt und geöffnet; 7 Samen der schwarzen Varietät; 8 Samen der weissen Varietät; 9 Samen im Längsschnitt; 10 Samen im Querschnitt; 11 Diagramm.
Sesamum idicum flos.jpg
Autor: ‘Uncle Carl’ (カールおじさん)., Licencja: CC-BY-SA-3.0
ゴマの花
Sesame(zbior).jpg
Autor: unknown, Licencja: CC-BY-SA-3.0
Sesamum indicum seedlings.jpg
Autor: Traper Bemowski, Licencja: CC BY 3.0
Siewki sezamu indyjskiego