Sfax (1934)

Sfax (Q182)
Ilustracja
Jednostka bliźniacza „Sfax” – „Ajax”
Klasa

okręt podwodny

Typ

Redoutable

Projekt

M6

Historia
Stocznia

Ateliers et Chantiers de la Loire, Nantes

Położenie stępki

28 lipca 1931

Wodowanie

6 grudnia 1934

 Marine nationale
Wejście do służby

7 września 1936

Zatopiony

19 grudnia 1940

Dane taktyczno-techniczne
Wyporność
• na powierzchni
• w zanurzeniu


1570 ton
2084 t

Długość

92,3 m

Szerokość

8,2 m

Zanurzenie

4,7 m

Zanurzenie testowe

80 m

Rodzaj kadłuba

dwukadłubowy

Napęd
2 silniki wysokoprężne o łącznej mocy 8000 KM
2 silniki elektryczne o łącznej mocy 2000 KM
2 śruby
Prędkość
• na powierzchni
• w zanurzeniu


20 węzłów
10 w.

Zasięg

powierzchnia: 10 000 Mm przy 10 w.
zanurzenie: 100 Mm przy 5 w.

Uzbrojenie
1 działo kal. 100 mm, 2 wkm kal. 13,2 mm, 13 torped
Wyrzutnie torpedowe

7 × 550 mm
2 × 550/400 mm

Załoga

61

Sfax (Q182) – francuski oceaniczny okręt podwodny z okresu międzywojennego i II wojny światowej, jedna z 31 jednostek typu Redoutable. Okręt został zwodowany 6 grudnia 1934 roku w stoczni Ateliers et Chantiers de la Loire w Nantes, a w skład Marine nationale wszedł 7 września 1936 roku. Podczas wojny jednostka pełniła służbę na Atlantyku i wzięła udział w kampanii norweskiej, a od zawarcia zawieszenia broni między Francją a Niemcami znajdowała się pod kontrolą rządu Vichy. 19 grudnia 1940 roku okręt został omyłkowo zatopiony u wybrzeży Maroka przez niemiecki okręt podwodny U-37.

Projekt i budowa

„Sfax” zamówiony został w ramach programu rozbudowy floty francuskiej z 1930 roku[1][2]. Projekt (o sygnaturze M6[3]) był ulepszeniem pierwszych powojennych francuskich oceanicznych okrętów podwodnych – typu Requin[1]. Poprawie uległa krytykowana w poprzednim typie zbyt mała prędkość osiągana na powierzchni oraz manewrowość[1][4]. Okręty typu Redoutable miały duży zasięg i silne uzbrojenie; wadą była ciasnota wnętrza, która powodowała trudności w dostępie do zapasów prowiantu i amunicji[4]. Konstruktorem okrętów był inż. Jean-Jacques Roquebert[4]. „Sfax” należał do 3. serii jednostek, które otrzymały silniki Diesla o większej mocy, dzięki czemu osiągały one na powierzchni prędkość 20 węzłów[3][5].

„Sfax” zbudowany został w stoczni Ateliers et Chantiers de la Loire w Nantes[3][5][a]. Stępkę okrętu położono 28 lipca 1931 roku[6][b], a zwodowany został 6 grudnia 1934 roku[5][2].

Dane taktyczno–techniczne

„Sfax” był dużym, oceanicznym dwukadłubowym okrętem podwodnym[1][4]. Długość całkowita wynosiła 92,3 metra (92 metry między pionami), szerokość 8,2 metra i zanurzenie 4,7 metra[5][7]. Wyporność standardowa w położeniu nawodnym wynosiła 1384 tony (normalna 1570 ton), a w zanurzeniu 2084 tony[5][8][c]. Okręt napędzany był na powierzchni przez dwa silniki wysokoprężne Sulzer o łącznej mocy 8000 KM[5][9][d]. Napęd podwodny zapewniały dwa silniki elektryczne o łącznej mocy 2000 KM[4][5][e]. Dwuśrubowy układ napędowy pozwalał osiągnąć prędkość 20 węzłów na powierzchni i 10 węzłów w zanurzeniu[3][5][f]. Zasięg wynosił 10 000 Mm przy prędkości 10 węzłów w położeniu nawodnym (lub 4000 Mm przy prędkości 17 węzłów) oraz 100 Mm przy prędkości 5 węzłów w zanurzeniu[1][2]. Zbiorniki paliwa mieściły 95 ton oleju napędowego[3][5]. Dopuszczalna głębokość zanurzenia wynosiła 80 metrów, zaś czas zanurzenia 45-50 sekund[1][4]. Autonomiczność okrętu wynosiła 30 dób[3][10].

Okręt wyposażony był w siedem wyrzutni torped kalibru 550 mm: cztery na dziobie i jeden potrójny zewnętrzny aparat torpedowy. Prócz tego za kioskiem znajdował się jeden podwójny dwukalibrowy (550 lub 400 mm) aparat torpedowy[3][4]. Na pokładzie było miejsce na 13 torped, w tym 11 kalibru 550 mm i dwie kalibru 400 mm[3][4]. Uzbrojenie artyleryjskie stanowiło działo pokładowe kalibru 100 mm L/45 M1925 oraz zdwojone stanowisko wielkokalibrowych karabinów maszynowych Hotchkiss kalibru 13,2 mm L/76[3][4]. Jednostka wyposażona też była w hydrofony[3].

Załoga okrętu składała się z 4 oficerów oraz 57 podoficerów i marynarzy[2][5][g].

Służba

„Sfax” wszedł do służby w Marine nationale 7 września 1936 roku[6]. Jednostka otrzymała numer burtowy Q182[3]. W momencie wybuchu II wojny światowej okręt pełnił służbę na Atlantyku, wchodząc w skład 2. dywizjonu 4. eskadry okrętów podwodnych w Breście (wraz z siostrzanymi okrętami „Achille”, „Casabianca” i „Pasteur”)[11]. Dowódcą okrętu był w tym okresie kpt. mar. M.J.M. Groix, a jednostka przechodziła remont, który zakończył się w trzecim tygodniu września 1939 roku[11]. Od 22 września do 3 listopada okręty 2. dywizjonu patrolowały rejon przylądka Ortegal w poszukiwaniu niemieckich statków handlowych zmierzających do hiszpańskich portów[12]. W dniach 14–25 listopada „Sfax”, „Achille”, „Casabianca” i „Pasteur” eskortowały krążownik pomocniczy „Quercy” na trasie z Brestu do Halifaxu[13]. Pomiędzy 5 a 16 grudnia „Sfax” i „Casabianca” wraz z brytyjskim pancernikiem HMS „Revenge” eskortowały w centralnej części Atlantyku konwój HX-11, który 18 grudnia dopłynął do Liverpoolu[14]. Po opuszczeniu konwoju w pobliżu Lizard Point oba okręty podwodne w eskorcie awiza „Commandant Rivière” dotarły 17 grudnia do Brestu[14].

17 kwietnia 1940 roku wszystkie jednostki 2. dywizjonu okrętów podwodnych („Achille”, „Pasteur”, „Casabianca” i „Sfax”) udały się do Harwich, by wspomóc Brytyjczyków w kampanii norweskiej (dowództwo „Sfaxa” sprawował nadal kpt. mar. M.J.M. Groix)[15][16]. 18 kwietnia okręt przepłynął do Dundee, skąd 23 kwietnia wyszedł na patrol pod Flekkefjord i Egersund[16]. Na kolejny patrol jednostkę wysłano w okolice Lindesnes[16]. 22 kwietnia na pozycji 58°15′N 6°00′E/58,250000 6,000000 okręt wystrzelił dwie niecelne torpedy w kierunku podążającego do Stavangeru niemieckiego parowca „Palime” (2863 BRT)[17][h]. 1 maja „Sfax” powrócił z patrolu do Dundee[18]. 23 maja jednostka powróciła do Dundee z kolejnego patrolu[19]. 4 czerwca 1940 roku „Sfax” i pozostałe francuskie okręty podwodne uczestniczące w kampanii norweskiej wraz z okrętem-bazą „Jules Verne” opuściły Dundee i powróciły do Brestu, eskortowane przez brytyjskie niszczyciele HMS „Bedouin” i HMS „Ashanti”[20].

W czerwcu 1940 roku „Sfax” nadal wchodził w skład 2. dywizjonu 4. eskadry okrętów podwodnych w Breście, a jego dowódcą był kpt. mar. M.J.M. Groix (okręt znajdował się w remoncie)[21]. 18 czerwca, wobec zbliżania się wojsk niemieckich do portu w Breście, „Sfax” ewakuował się do Casablanki (razem z okrętami podwodnymi „Casabianca”, „Persée”, „Poncelet”, „Ajax”, „Circé”, „Thétis”, „Calypso”, „Méduse”, „La Sibylle”, „Amazone”, „Antiope”, „Orphée” i „Amphitrite”)[22]. Po zawarciu zawieszenia broni między Francją a Niemcami okręt znalazł się pod kontrolą rządu Vichy. W listopadzie 1940 roku „Sfax” wraz z bliźniaczym okrętem „Sidi Ferruch” stacjonował w Casablance[23]. 19 grudnia 1940 roku, podczas rejsu z Casablanki do Dakaru, „Sfax” oraz zbiornikowiec „Rhône” (2785 BRT) zostały omyłkowo storpedowane nieopodal Ras Dżubi przez niemiecki okręt podwodny U-37[6][24]. „Sfax” zatonął na pozycji 28°03′N 12°54′W/28,050000 -12,900000, a z 69 przebywających na okręcie członków załogi przeżyło zaledwie czterech (śmierć poniósł m.in. dowódca jednostki, kpt. mar. Marcel Julien Marie Groix)[6].

Uwagi

  1. ↑ Helgason 2019 ↓ podaje, że okręt zbudowano w stoczni Ateliers et Chantiers de la Loire w Saint-Nazaire.
  2. ↑ Labayle-Couhat 1971 ↓, s. 76 i Gogin 2015 ↓ podają, że stępkę okrętu położono w 1931 roku.
  3. ↑ McMurtrie 1937 ↓, s. 206 podaje wyporność 1379/2060 ton, zaś Lipiński 1999 ↓, s. 539 i McMurtrie 1941 ↓, s. 192 – 1384/2080 ton.
  4. ↑ Fontenoy 2007 ↓, s. 187 podaje, że okręt posiadał cztery silniki Diesla, zaś według McMurtrie 1937 ↓, s. 206 i McMurtrie 1941 ↓, s. 192 okręt posiadał dodatkowo pomocniczy silnik Diesla o mocy 750 KM.
  5. ↑ Labayle-Couhat 1971 ↓, s. 75 podaje, że łączna moc silników elektrycznych wynosiła 1000 KM.
  6. ↑ McMurtrie 1937 ↓, s. 206 podaje, że prędkość na powierzchni wynosiła 18 węzłów, zaś według Lipiński 1999 ↓, s. 539 okręt osiągał na powierzchni 19,5 węzła.
  7. ↑ McMurtrie 1937 ↓, s. 206 i McMurtrie 1941 ↓, s. 192 podają, że załoga okrętu liczyła 67 osób.
  8. ↑ Celem ataku mógł być też niemiecki parowiec „Pelikan” o pojemności 3264 BRT[17].

Przypisy

  1. ↑ a b c d e f Gardiner i Chesneau 1980 ↓, s. 274.
  2. ↑ a b c d Labayle-Couhat 1971 ↓, s. 76.
  3. ↑ a b c d e f g h i j k Gogin 2015 ↓.
  4. ↑ a b c d e f g h i Fontenoy 2007 ↓, s. 187.
  5. ↑ a b c d e f g h i j Gardiner i Chesneau 1980 ↓, s. 273.
  6. ↑ a b c d Helgason 2020 ↓.
  7. ↑ Lipiński 1999 ↓, s. 539.
  8. ↑ Fontenoy 2007 ↓, s. 186.
  9. ↑ Labayle-Couhat 1971 ↓, s. 75.
  10. ↑ McMurtrie 1937 ↓, s. 206.
  11. ↑ a b Kindell 1939a ↓.
  12. ↑ Kindell 1939b ↓.
  13. ↑ Kindell 1939c ↓.
  14. ↑ a b Kindell 1939d ↓.
  15. ↑ Perepeczko 2014 ↓, s. 235.
  16. ↑ a b c Kindell 1940a ↓.
  17. ↑ a b Kindell 1940b ↓.
  18. ↑ Kindell 1940c ↓.
  19. ↑ Kindell 1940d ↓.
  20. ↑ Kindell 1940f ↓.
  21. ↑ Kindell 1940e ↓.
  22. ↑ Kindell 1940g ↓.
  23. ↑ Kindell 1940h ↓.
  24. ↑ Kindell 1940i ↓.

Bibliografia

Linki zewnętrzne

Okręty podwodne typu Redoutable
Seria 1
Seria 2
Seria 3

Francja

Media użyte na tej stronie

Sous marin Ajax.jpg
Sous marin français Ajax, de la classe Redoutable.
Ensign of France.svg
Marine Nationale and French merchant ensign. Used from 1794 to 1814/1815, and from 1848 to present.
Notice that its proportions differ from those of the French civil flag. (ensign : 30:33:37, civil : 1/3,1/3,1/3)