Sfax (1934)

Sfax (Q182)
Ilustracja
Jednostka bliźniacza „Sfax” – „Ajax”
Klasa

okręt podwodny

Typ

Redoutable

Projekt

M6

Historia
Stocznia

Ateliers et Chantiers de la Loire, Nantes

Położenie stępki

28 lipca 1931

Wodowanie

6 grudnia 1934

 Marine nationale
Wejście do służby

7 września 1936

Zatopiony

19 grudnia 1940

Dane taktyczno-techniczne
Wyporność
• na powierzchni
• w zanurzeniu


1570 ton
2084 t

Długość

92,3 m

Szerokość

8,2 m

Zanurzenie

4,7 m

Zanurzenie testowe

80 m

Rodzaj kadłuba

dwukadłubowy

Napęd
2 silniki wysokoprężne o łącznej mocy 8000 KM
2 silniki elektryczne o łącznej mocy 2000 KM
2 śruby
Prędkość
• na powierzchni
• w zanurzeniu


20 węzłów
10 w.

Zasięg

powierzchnia: 10 000 Mm przy 10 w.
zanurzenie: 100 Mm przy 5 w.

Uzbrojenie
1 działo kal. 100 mm, 2 wkm kal. 13,2 mm, 13 torped
Wyrzutnie torpedowe

7 × 550 mm
2 × 550/400 mm

Załoga

61

Sfax (Q182) – francuski oceaniczny okręt podwodny z okresu międzywojennego i II wojny światowej, jedna z 31 jednostek typu Redoutable. Okręt został zwodowany 6 grudnia 1934 roku w stoczni Ateliers et Chantiers de la Loire w Nantes, a w skład Marine nationale wszedł 7 września 1936 roku. Podczas wojny jednostka pełniła służbę na Atlantyku i wzięła udział w kampanii norweskiej, a od zawarcia zawieszenia broni między Francją a Niemcami znajdowała się pod kontrolą rządu Vichy. 19 grudnia 1940 roku okręt został omyłkowo zatopiony u wybrzeży Maroka przez niemiecki okręt podwodny U-37.

Projekt i budowa

„Sfax” zamówiony został w ramach programu rozbudowy floty francuskiej z 1930 roku[1][2]. Projekt (o sygnaturze M6[3]) był ulepszeniem pierwszych powojennych francuskich oceanicznych okrętów podwodnych – typu Requin[1]. Poprawie uległa krytykowana w poprzednim typie zbyt mała prędkość osiągana na powierzchni oraz manewrowość[1][4]. Okręty typu Redoutable miały duży zasięg i silne uzbrojenie; wadą była ciasnota wnętrza, która powodowała trudności w dostępie do zapasów prowiantu i amunicji[4]. Konstruktorem okrętów był inż. Jean-Jacques Roquebert[4]. „Sfax” należał do 3. serii jednostek, które otrzymały silniki Diesla o większej mocy, dzięki czemu osiągały one na powierzchni prędkość 20 węzłów[3][5].

„Sfax” zbudowany został w stoczni Ateliers et Chantiers de la Loire w Nantes[3][5][a]. Stępkę okrętu położono 28 lipca 1931 roku[6][b], a zwodowany został 6 grudnia 1934 roku[5][2].

Dane taktyczno–techniczne

„Sfax” był dużym, oceanicznym dwukadłubowym okrętem podwodnym[1][4]. Długość całkowita wynosiła 92,3 metra (92 metry między pionami), szerokość 8,2 metra i zanurzenie 4,7 metra[5][7]. Wyporność standardowa w położeniu nawodnym wynosiła 1384 tony (normalna 1570 ton), a w zanurzeniu 2084 tony[5][8][c]. Okręt napędzany był na powierzchni przez dwa silniki wysokoprężne Sulzer o łącznej mocy 8000 KM[5][9][d]. Napęd podwodny zapewniały dwa silniki elektryczne o łącznej mocy 2000 KM[4][5][e]. Dwuśrubowy układ napędowy pozwalał osiągnąć prędkość 20 węzłów na powierzchni i 10 węzłów w zanurzeniu[3][5][f]. Zasięg wynosił 10 000 Mm przy prędkości 10 węzłów w położeniu nawodnym (lub 4000 Mm przy prędkości 17 węzłów) oraz 100 Mm przy prędkości 5 węzłów w zanurzeniu[1][2]. Zbiorniki paliwa mieściły 95 ton oleju napędowego[3][5]. Dopuszczalna głębokość zanurzenia wynosiła 80 metrów, zaś czas zanurzenia 45-50 sekund[1][4]. Autonomiczność okrętu wynosiła 30 dób[3][10].

Okręt wyposażony był w siedem wyrzutni torped kalibru 550 mm: cztery na dziobie i jeden potrójny zewnętrzny aparat torpedowy. Prócz tego za kioskiem znajdował się jeden podwójny dwukalibrowy (550 lub 400 mm) aparat torpedowy[3][4]. Na pokładzie było miejsce na 13 torped, w tym 11 kalibru 550 mm i dwie kalibru 400 mm[3][4]. Uzbrojenie artyleryjskie stanowiło działo pokładowe kalibru 100 mm L/45 M1925 oraz zdwojone stanowisko wielkokalibrowych karabinów maszynowych Hotchkiss kalibru 13,2 mm L/76[3][4]. Jednostka wyposażona też była w hydrofony[3].

Załoga okrętu składała się z 4 oficerów oraz 57 podoficerów i marynarzy[2][5][g].

Służba

„Sfax” wszedł do służby w Marine nationale 7 września 1936 roku[6]. Jednostka otrzymała numer burtowy Q182[3]. W momencie wybuchu II wojny światowej okręt pełnił służbę na Atlantyku, wchodząc w skład 2. dywizjonu 4. eskadry okrętów podwodnych w Breście (wraz z siostrzanymi okrętami „Achille”, „Casabianca” i „Pasteur”)[11]. Dowódcą okrętu był w tym okresie kpt. mar. M.J.M. Groix, a jednostka przechodziła remont, który zakończył się w trzecim tygodniu września 1939 roku[11]. Od 22 września do 3 listopada okręty 2. dywizjonu patrolowały rejon przylądka Ortegal w poszukiwaniu niemieckich statków handlowych zmierzających do hiszpańskich portów[12]. W dniach 14–25 listopada „Sfax”, „Achille”, „Casabianca” i „Pasteur” eskortowały krążownik pomocniczy „Quercy” na trasie z Brestu do Halifaxu[13]. Pomiędzy 5 a 16 grudnia „Sfax” i „Casabianca” wraz z brytyjskim pancernikiem HMS „Revenge” eskortowały w centralnej części Atlantyku konwój HX-11, który 18 grudnia dopłynął do Liverpoolu[14]. Po opuszczeniu konwoju w pobliżu Lizard Point oba okręty podwodne w eskorcie awiza „Commandant Rivière” dotarły 17 grudnia do Brestu[14].

17 kwietnia 1940 roku wszystkie jednostki 2. dywizjonu okrętów podwodnych („Achille”, „Pasteur”, „Casabianca” i „Sfax”) udały się do Harwich, by wspomóc Brytyjczyków w kampanii norweskiej (dowództwo „Sfaxa” sprawował nadal kpt. mar. M.J.M. Groix)[15][16]. 18 kwietnia okręt przepłynął do Dundee, skąd 23 kwietnia wyszedł na patrol pod Flekkefjord i Egersund[16]. Na kolejny patrol jednostkę wysłano w okolice Lindesnes[16]. 22 kwietnia na pozycji 58°15′N 6°00′E/58,250000 6,000000 okręt wystrzelił dwie niecelne torpedy w kierunku podążającego do Stavangeru niemieckiego parowca „Palime” (2863 BRT)[17][h]. 1 maja „Sfax” powrócił z patrolu do Dundee[18]. 23 maja jednostka powróciła do Dundee z kolejnego patrolu[19]. 4 czerwca 1940 roku „Sfax” i pozostałe francuskie okręty podwodne uczestniczące w kampanii norweskiej wraz z okrętem-bazą „Jules Verne” opuściły Dundee i powróciły do Brestu, eskortowane przez brytyjskie niszczyciele HMS „Bedouin” i HMS „Ashanti”[20].

W czerwcu 1940 roku „Sfax” nadal wchodził w skład 2. dywizjonu 4. eskadry okrętów podwodnych w Breście, a jego dowódcą był kpt. mar. M.J.M. Groix (okręt znajdował się w remoncie)[21]. 18 czerwca, wobec zbliżania się wojsk niemieckich do portu w Breście, „Sfax” ewakuował się do Casablanki (razem z okrętami podwodnymi „Casabianca”, „Persée”, „Poncelet”, „Ajax”, „Circé”, „Thétis”, „Calypso”, „Méduse”, „La Sibylle”, „Amazone”, „Antiope”, „Orphée” i „Amphitrite”)[22]. Po zawarciu zawieszenia broni między Francją a Niemcami okręt znalazł się pod kontrolą rządu Vichy. W listopadzie 1940 roku „Sfax” wraz z bliźniaczym okrętem „Sidi Ferruch” stacjonował w Casablance[23]. 19 grudnia 1940 roku, podczas rejsu z Casablanki do Dakaru, „Sfax” oraz zbiornikowiec „Rhône” (2785 BRT) zostały omyłkowo storpedowane nieopodal Ras Dżubi przez niemiecki okręt podwodny U-37[6][24]. „Sfax” zatonął na pozycji 28°03′N 12°54′W/28,050000 -12,900000, a z 69 przebywających na okręcie członków załogi przeżyło zaledwie czterech (śmierć poniósł m.in. dowódca jednostki, kpt. mar. Marcel Julien Marie Groix)[6].

Uwagi

  1. ↑ Helgason 2019 ↓ podaje, że okręt zbudowano w stoczni Ateliers et Chantiers de la Loire w Saint-Nazaire.
  2. ↑ Labayle-Couhat 1971 ↓, s. 76 i Gogin 2015 ↓ podają, że stępkę okrętu położono w 1931 roku.
  3. ↑ McMurtrie 1937 ↓, s. 206 podaje wyporność 1379/2060 ton, zaś Lipiński 1999 ↓, s. 539 i McMurtrie 1941 ↓, s. 192 – 1384/2080 ton.
  4. ↑ Fontenoy 2007 ↓, s. 187 podaje, że okręt posiadał cztery silniki Diesla, zaś według McMurtrie 1937 ↓, s. 206 i McMurtrie 1941 ↓, s. 192 okręt posiadał dodatkowo pomocniczy silnik Diesla o mocy 750 KM.
  5. ↑ Labayle-Couhat 1971 ↓, s. 75 podaje, że łączna moc silników elektrycznych wynosiła 1000 KM.
  6. ↑ McMurtrie 1937 ↓, s. 206 podaje, że prędkość na powierzchni wynosiła 18 węzłów, zaś według Lipiński 1999 ↓, s. 539 okręt osiągał na powierzchni 19,5 węzła.
  7. ↑ McMurtrie 1937 ↓, s. 206 i McMurtrie 1941 ↓, s. 192 podają, że załoga okrętu liczyła 67 osób.
  8. ↑ Celem ataku mógł być też niemiecki parowiec „Pelikan” o pojemności 3264 BRT[17].

Przypisy

  1. ↑ a b c d e f Gardiner i Chesneau 1980 ↓, s. 274.
  2. ↑ a b c d Labayle-Couhat 1971 ↓, s. 76.
  3. ↑ a b c d e f g h i j k Gogin 2015 ↓.
  4. ↑ a b c d e f g h i Fontenoy 2007 ↓, s. 187.
  5. ↑ a b c d e f g h i j Gardiner i Chesneau 1980 ↓, s. 273.
  6. ↑ a b c d Helgason 2020 ↓.
  7. ↑ Lipiński 1999 ↓, s. 539.
  8. ↑ Fontenoy 2007 ↓, s. 186.
  9. ↑ Labayle-Couhat 1971 ↓, s. 75.
  10. ↑ McMurtrie 1937 ↓, s. 206.
  11. ↑ a b Kindell 1939a ↓.
  12. ↑ Kindell 1939b ↓.
  13. ↑ Kindell 1939c ↓.
  14. ↑ a b Kindell 1939d ↓.
  15. ↑ Perepeczko 2014 ↓, s. 235.
  16. ↑ a b c Kindell 1940a ↓.
  17. ↑ a b Kindell 1940b ↓.
  18. ↑ Kindell 1940c ↓.
  19. ↑ Kindell 1940d ↓.
  20. ↑ Kindell 1940f ↓.
  21. ↑ Kindell 1940e ↓.
  22. ↑ Kindell 1940g ↓.
  23. ↑ Kindell 1940h ↓.
  24. ↑ Kindell 1940i ↓.

Bibliografia

Linki zewnętrzne

Okręty podwodne typu Redoutable
Seria 1
Seria 2
Seria 3

Francja

Media użyte na tej stronie

Ensign of France.svg
Marine Nationale and French merchant ensign. Used from 1794 to 1814/1815, and from 1848 to present.
Notice that its proportions differ from those of the French civil flag. (ensign : 30:33:37, civil : 1/3,1/3,1/3)
Sous marin Ajax.jpg
Sous marin français Ajax, de la classe Redoutable.