Sferosyderyt

Fragment (odłamek) sferosyderytu z kalcytem i pirytem (Jura Krakowsko-Częstochowska)

Sferosyderyt (z gr. σφαῖρα sphaîra "kula" oraz σίδηρος sídēros "żelazo") – skała osadowa, zbudowana głównie z syderytu, z domieszkami kalcytu, manganu, magnezu oraz mieszaniny minerałów ilasto-piaszczystych.

Niskoprocentowa ruda żelaza, występująca w postaci kulistych lub owalnych konkrecji – ich średnica waha się od kilku do kilkunastu cm; czasami spotykane są sferosyderyty o średnicy blisko 1 m. Najczęściej mają zabarwienie brunatne lub żółtawe.

W Polsce spotykane są masowo w łupkach ilastych w okolicach Częstochowy – tu znaleziono okazy o średnicy przekraczającej 1 m. Występują w osadach ilastych na terenie Górnego Śląska – okolice Będzina oraz w osadach fliszu karpackiego w Karpatach.

W wieku XIX sferosyderyty na terenie Staropolskiego Okręgu Przemysłowego zostały opisane przez Hieronima Łabęckiego jako występujące w utworze piaskowca białego „którego ciąg obfity w kamionkany żelaza i rudę ilastą żelaza, leży w pokładach gliny i iłu w utworze piaskowca białego. Rozpoczyna się od Małoszyc (między Ćmielowem i Opatowem), idzie przez Grocholice, Goździelin, Miłków, Szewno, Jędrzejowice, Częstocin, Kunów, Nietulisko, Krynki, Dziurów, Michałów, Wierzbnik, Starachowice, aż pod Wąchock i dalej”^[1].

Sferosyderyty spotykane są także w Wielkiej Brytanii – w Kumbrii i w Niemczech – w okolicach Halle.

Sferosyderyty wykorzystywane są głównie jako ruda żelaza.

Przypisy

Bibliografia

• Słownik wyrazów obcych, Państwowe Wydawnictwa Naukowe, Warszawa, 1980, ​ISBN 83-01-00521-1​
• Mały słownik chemiczny, Wiedza Powszechna, Warszawa, 1971
• Encyklopedia Techniki/Materiałoznawstwo, Wydawnictwa Naukowo-techniczne, Warszawa, 1969
• J. Kourimsky – Ilustrowana encyklopedia Minerały i Skały – „Delta” ​ISBN 83-7175-085-4​