Siogun
Siogun (jap. 将軍 shōgun) – wódz naczelny, generał, zwierzchnik sił zbrojnych, generalissimus. Słowo shōgun jest skróconą wersją pierwotnego tytułu oficjalnego sei’i-taishōgun (jap. 征夷大将軍 sei’i-taishōgun; dosł. „głównodowodzący wojsk ekspedycyjnych przeciwko barbarzyńcom” lub „generalissimus do podboju (ujarzmienia) barbarzyńców”[1]). Początkowo był to stopień wojskowy dowodzących cesarską armią japońską, później dziedziczny tytuł wojskowych władców Japonii, sprawujących faktyczną władzę w kraju rządzonym tylko nominalnie przez cesarza.
Okres panowania siogunów nazywany jest po japońsku bakufu (jap. 幕府; dosł.: rządy spod namiotu[2]). W języku polskim używa się w tym znaczeniu także słowa „siogunat”, pochodzącego nie z języka japońskiego, ale od angielskiego słowa: „shogunate”.
Historia
Funkcję sioguna, traktowaną wówczas jako tymczasową, wprowadzono w 794 r., przyznając ją Otomaro Ōtomo na czas wojny z Ajnami[3]. Po zakończeniu wojny w 811 r. została ona zniesiona. Przywrócono ją dopiero pod koniec XII w. W 1192 r. cesarz Go-Shirakawa przyznał ją Yoritomo Minamoto, który przekształcił ją w funkcję dożywotnią i dziedziczną.
W następnych stuleciach funkcja sioguna, jako wojskowego władcy Japonii, została umocniona przez rody Ashikaga i Tokugawa. Została zniesiona w trakcie restauracji Meiji, w drugiej połowie XIX w.
Wymowa słowa „siogun”
Prawidłową wymową słowa japońskiego 将軍 w języku polskim jest „siogun” („sio-” jak w słowie siostra). Przyjęty przed laty zapis „szogun” pochodził z fonetycznego zapisu w języku angielskim "shogun". Wikipedia używa transkrypcji Hepburna i zgodnie z nią, prawidłowym zapisem jest „shōgun”[4], gdzie „ō” oznacza długą samogłoskę „o”.
„Siogun ciemności”
W języku współczesnym funkcjonuje zwrot yami-shōgun[5], który w formie przydomka określa polityków, którzy posiadają silne wpływy zakulisowe, także w sprawach personalnych. W dosłownym tłumaczeniu na język polski zwrot ten oznacza „sioguna ciemności”, w znaczeniu „szarej eminencji”. W języku angielskim zwrot ten jest tłumaczony jako „shadow shogun” (lub king-maker)[6].
Lista siogunów japońskich
 | Okres podbojów Ajnów | ||||
|---|---|---|---|---|---|
| Nr | Siogun | Kanji | Okres życia | Lata panowania | Uwagi |
| 1 | Otomaro Ōtomo | 大伴弟麻呂 | 731–809 | 793–809 | stopień wojskowy |
| 2 | Tamuramaro Sakanoue | 坂上田村麻呂 | 758–811 | 809–811 | stopień wojskowy |
| 3 | Watamaro Bun’ya | 文屋綿麻呂 | 765–823 | 811–813 | stopień wojskowy |
| Okres rebelii Masakado Tairy | ||||
| 4 | Tadabumi Fujiwara | 藤原忠文 | 873–947 | 940 | stopień wojskowy |
 | Okres wojny Gempei | ||||
| 5 | Yoshinaka Minamoto[7] | 源義仲 | 1154–1184 | 1181–1184 | zabity w bitwie pod Awazu |
| 6 | Yoshitsune Minamoto[8] | 源義経 | 1159–1189 | 1184–1189 | zmuszony do popełnienia seppuku |
| Siogunat Kamakura – Ród Minamoto | ||||
| 7 (1) | Yoritomo Minamoto | 源頼朝 | 1147–1199 | 1192–1199 | założyciel siogunatu |
| 8 (2) | Yori'ie Minamoto[9] | 源頼家 | 1182–1204 | 1202–1203 | abdykował; zamordowany |
| 9 (3) | Sanetomo Minamoto | 源実朝 | 1192–1219 | 1203–1219 | zamordowany |
 | Siogunat Kamakura – Ród Kujō | ||||
| 10 (4) | Yoritsune Kujō | 藤原頼経 | 1218–1256 | 1226–1244 | (Yoritsune Fujiwara) |
| 11 (5) | Yoritsugu Kujō | 藤原頼嗣 | 1239–1256 | 1244–1252 | (Yoritsugu Fujiwara) |
| Siogunat Kamakura – Ród cesarski | ||||
| 12 (6) | Książę Munetaka | 宗尊親王 | 1242–1274 | 1252–1266 | abdykował |
| 13 (7) | Książę Koreyasu | 惟康親王 | 1264–1326 | 1266–1289 | abdykował |
| 14 (8) | Książę Hisa’aki | 久明親王 | 1276–1328 | 1289–1308 | abdykował |
| 15 (9) | Książę Morikuni | 守邦親王 | 1301–1333 | 1308–1333 | abdykował |
| Restauracja Kenmu | ||||
| 16 (1) | Książę Moriyoshi | 護良親王 | 1308–1335 | 1333–1334 | ścięty z rozkazu Tadayoshiego Ashikagi |
| 17 (2) | Książę Narinaga | 成良親王 | 1326–1344 | 1335–1336 | dwie wersje śmierci |
 | Siogunat Ashikaga | ||||
| 18 (1) | Takauji Ashikaga | 足利尊氏 | 1305–1358 | 1338–1358 | założyciel siogunatu |
| 19 (2) | Yoshiakira Ashikaga | 足利義詮 | 1330–1367 | 1358–1367 | |
| 20 (3) | Yoshimitsu Ashikaga | 足利義満 | 1358–1408 | 1368–1394 | abdykował |
| 21 (4) | Yoshimochi Ashikaga | 足利義持 | 1386–1428 | 1394–1423 | |
| 22 (5) | Yoshikazu Ashikaga | 足利義量 | 1407–1425 | 1423–1425 | śmierć z upicia |
| 21 (4) | Yoshimochi Ashikaga | 足利義持 | 1386–1428 | 1425–1428 | |
| 23 (6) | Yoshinori Ashikaga | 足利義教 | 1394–1441 | 1429–1441 | zamordowany |
| 24 (7) | Yoshikatsu Ashikaga | 足利義勝 | 1434–1443 | 1442–1443 | śmiertelny wypadek |
| 25 (8) | Yoshimasa Ashikaga | 足利義政 | 1436–1490 | 1443[10][11]–1473 | wojna Ōnin |
| 26 (9) | Yoshihisa Ashikaga | 足利義尚 | 1465–1489 | 1473–1489 | zabity w Ōmi |
| 27 (10) | Yoshitane Ashikaga | 足利義稙 | 1466–1523 | 1490–1493 | abdykował |
| 28 (11) | Yoshizumi Ashikaga | 足利義澄 | 1480–1511 | 1493[12]–1508 | |
| 27 (10) | Yoshitane Ashikaga | 足利義稙 | 1466–1523 | 1508–1521 | powrócił na urząd |
| 29 (12) | Yoshiharu Ashikaga | 足利義晴 | 1511–1550 | 1522–1546 | |
| 30 (13) | Yoshiteru Ashikaga | 足利義輝 | 1536–1565 | 1547–1565 | popełnił seppuku |
| 31 (14) | Yoshihide Ashikaga | 足利義栄 | 1538–1568 | 1568 | |
| 32 (15) | Yoshiaki Ashikaga | 足利義昭 | 1537～1597 | 1568–1573 | |
 | Okres Azuchi-Momoyama[13] | ||||
| 33 (1) | Nobunaga Oda | 織田信長 | 1534–1582 | 1573–1582 | kontrolował 33 z 66 prowincji, nie posiadał tytułu sioguna |
| 34 (2) | Hideyoshi Toyotomi | 豊臣秀吉 | 1537–1598 | 1582–1598 | kontrolował wszystkie prowincje, nie posiadał tytułu sioguna |
| 35 (3) | Ieyasu Tokugawa | 徳川家康 | 1543–1616 | 1598–1603 | |
 | Siogunat Tokugawa | ||||
| 35 (1) | Ieyasu Tokugawa | 徳川家康 | 1543–1616 | 1603–1605 | założyciel siogunatu |
| 36 (2) | Hidetada Tokugawa | 徳川秀忠 | 1579–1632 | 1605–1623 | |
| 37 (3) | Iemitsu Tokugawa | 徳川家光 | 1604–1651 | 1623–1651 | |
| 38 (4) | Ietsuna Tokugawa | 徳川家光 | 1641–1680 | 1651–1680 | |
| 39 (5) | Tsunayoshi Tokugawa | 徳川綱吉 | 1646–1709 | 1680–1709 | |
| 40 (6) | Ienobu Tokugawa | 徳川家宣 | 1662–1712 | 1709–1712 | |
| 41 (7) | Ietsugu Tokugawa | 徳川家継 | 1709–1716 | 1713–1716 | |
| 42 (8) | Yoshimune Tokugawa | 徳川吉宗 | 1684–1751 | 1716–1745 | |
| 43 (9) | Ieshige Tokugawa | 徳川家重 | 1712–1761 | 1745–1760 | |
| 44 (10) | Ieharu Tokugawa | 徳川家治 | 1737–1786 | 1760–1786 | |
| 45 (11) | Ienari Tokugawa | 徳川家斉 | 1773–1841 | 1787–1837 | |
| 46 (12) | Ieyoshi Tokugawa | 徳川家慶 | 1793–1853 | 1837–1853 | |
| 47 (13) | Iesada Tokugawa | 徳川家定 | 1824–1858 | 1853–1858 | |
| 48 (14) | Iemochi Tokugawa | 徳川家茂 | 1846–1866 | 1858–1866 | |
| 49 (15) | Yoshinobu Tokugawa | 徳川慶喜 | 1837–1913 | 1867–1868 | |
Zobacz też
Przypisy
- ↑ Kenkyusha's New Japanese-English Dictionary. Tokyo: Kenkyusha Ltd., 1991, s. 1459, 1592. ISBN 4-7674-2015-6.
- ↑ Jolanta Tubielewicz: Historia Japonii. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich - Wydawnictwo, 1984, s. 159. ISBN 83-04-01486-6.
- ↑ Jolanta Tubielewicz: Historia Japonii. Wrocław: Zakład narodowy im. Ossolińskich, 1984, s. 79. ISBN 83-04-01486-6.
- ↑ Kenkyusha's New Japanese-English Dictionary. Tokyo: Kenkyusha Ltd., 1991, s. 1592. ISBN 4-7674-2015-6.
- ↑ 闇将軍 (Yami-shōgun) (jap.). 日本語俗語辞書 (słownik gwary, slangu), 2015. [dostęp 2015-03-01].
- ↑ Shadow shogun (ang.). Japan Reference, 2015. [dostęp 2015-03-01].
- ↑ Formalnie nie nosił tytułu sioguna, lecz „asahi-shōguna”
- ↑ Formalnie nie nosił tytułu sioguna
- ↑ Od panowania Yori'ie do restauracji Kenmu faktyczną władzę w tym okresie sprawował shikken
- ↑ Wojna Ōnin. W: Jolanta Tubielewicz: Historia Japonii. Ossolineum, 1984, s. 197. ISBN 83-04-01486-6.
- ↑ W latach 1443-1449 sprawował rządy jako Yoshinari Ashikaga
- ↑ Wojna Ōnin. W: Jolanta Tubielewicz: Historia Japonii. Ossolineum, 1984, s. 199. ISBN 83-04-01486-6.
- ↑ Faktyczni władcy wojskowi Japonii bez tytułu sioguna
Bibliografia
Media użyte na tej stronie
Yoshinobu in Osaka.
Portrait of Yoritomo, Hanging scroll; color on silk. Owned by Jingo-ji temple in Kyoto. Formerly identified as the original portrait by Fujiwara Takanobu who according to the Jongoji ryakki, had painted the portraits of Yoritomo, Shigemori, Fujiwara Mitsuyoshi, Taira no Narifusa, and of Cloister Emperor Goshirakawa that were placed in the Sentōin building of the Jingo-ji temple at the time it was erected.[1] But recent scholarship ascribes a later date to this piece than the artist's lifetime, and perhaps it is a copy of the 1179 original by Takanobu (?). The long-held view that this represented Yoritomo was challenged in 1995 by Michio Yonekura, and in the argument appeared the reevaluation of the date. ("Three portraits at Jingo-ji" ja:神護寺三像, see #gallery below)
Autor: Autor nie został podany w rozpoznawalny automatycznie sposób. Założono, że to AlexK~commonswiki (w oparciu o szablon praw autorskich)., Licencja: CC BY-SA 2.5
織田家家紋、五つ瓜に唐花
「九条藤」紋（染抜）