Siary

Ten artykuł od 2012-07 zawiera treści, przy których brakuje odnośników do źródeł. Należy dodać przypisy do treści niemających odnośników do wiarygodnych źródeł. (Dodanie listy źródeł bibliograficznych lub linków zewnętrznych nie jest wystarczające). Po wyeliminowaniu niedoskonałości należy usunąć szablon {{Dopracować}} z tego artykułu.

Siary
— wieś —
Pałac Długoszów
Państwo	Polska
Województwo	małopolskie
Powiat	gorlicki
Gmina	Sękowa
Sołectwo	Siary
Liczba ludności (2009)	736
Strefa numeracyjna	18
Kod pocztowy	38-307[1]
Tablice rejestracyjne	KGR
SIMC	0465124
Położenie na mapie gminy Sękowa Siary
Położenie na mapie Polski (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de Siary
Położenie na mapie województwa małopolskiego Siary
Położenie na mapie powiatu gorlickiego Siary
49°37′42″N 21°10′37″E/49,628333 21,176944

Siary – wieś w Polsce położona w województwie małopolskim, w powiecie gorlickim, w gminie Sękowa, granicząca z Gorlicami.

Wieś królewska starostwa bieckiego w powiecie bieckim województwa krakowskiego w końcu XVI wieku^[2]. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa nowosądeckiego.

Lokalizacja

Siary położone są w dolinie potoku Siarki i Sękówki na powierzchni 7,5 km kw. Nad doliną wznoszą się góry: Obocz (627 m n.p.m.) i Huszcza (581 m n.p.m.), po lewej Bartnia Góra (629 m n.p.m.). Siary graniczą od wschodu z Sękową, od zachodu z Bielanką i Ropicą Polską, od południa z Owczarami, a od północy z Gorlicami.

Części wsi

Historia

Założycielem miejscowości był Sobiesław Socha. W 1388 roku król Władysław Jagiełło wydał w Bieczu dokument upoważniający Sobiesława Sochę do osadzenia wsi Siary na prawie niemieckim. Pod koniec XVIII wieku należała do Ewerysta Andrzeja Kuropatnickiego.

Zabytki

Obiekty wpisane do rejestru zabytków nieruchomych województwa małopolskiego^[5]:

• zespół pałacowy,
• chałupa kurna, drewniana, z XVIII/XIX w., przeniesiona do Skansenu Wsi Pogórzańskiej im. prof. Romana Reinfussa w Szymbarku.

W miejscowości działało państwowe gospodarstwo rolne – Stadnina Koni Siary^[6]. Od 1994 jako Stadnina Koni Skarbu Państwa Siary^[7], a następnie sprywatyzowana.

Złoża ropy naftowej

Miejscowość jest znana z eksploatowanych już w XVII wieku, złóż ropy naftowej. W 1790 r. istniały na pograniczu wsi Siary i Sękowa studnie ropne, dzierżawione i eksploatowane przez chłopów pańszczyźnianych od właściciela pól, Jana Wybranowskiego. Ks. Stanisław Staszic prawdopodobnie tutaj oglądał sposób wydobywania „skałoleju”, który przedstawił w 1814 r. na rozprawie Towarzystwa Królewskiego Warszawskiego Przyjaciół Nauk. Oficjalnie złoże odkryte w 1852 r. przez księcia Stanisława Jabłonowskiego, który założył w „Pustym Lesie” w Siarach pierwszą na świecie kopalnię ropy naftowej. W latach 1852–1854 wykonano najgłębsze szyby wykopane ręcznie, z których dostarczano ropę Ignacemu Łukasiewiczowi do Gorlic. Złoże jest zaliczane do najstarszych w Polsce. Obecnie jest na wyczerpaniu.

Zespół pałacowo-parkowy w Siarach

We wsi Siary znajduje się eklektyczny pałac potentata naftowego Władysława Długosza. Choć historią sięga XIV wieku, to dopiero gdy właścicielem został Władysław Długosz, zespół pałacowo-parkowy w Siarach zyskał charakter reprezentacyjny. Okazały budynek usytuowany jest na wysokiej, pionowo spadającej w dolinę Sękówki skarpie. Pałac otoczony jest rozległym parkiem z unikatowymi rzeźbami. Obecnie obiekt stanowi własność prywatną Edwarda Brzostowskiego.

Osoby związane z miejscowością

• Jan Adam Haluch-Brzozowski – kolejarz, polityk i przemysłowiec, pułkownik saperów Wojska Polskiego, poseł na Sejm III kadencji (1930-1935) oraz Prezydent Lwowa (1930-1931);
• Władysław Długosz (1864–1937) – senator I kadencji w II RP, poseł na Sejm Krajowy, poseł do austriackiej Rady Państwa, minister dla Galicji i długoletni prezes Krajowego Towarzystwa Naftowego;
• Stanisław Jabłonowski (1799–1878) – pionier przemysłu naftowego, powstaniec listopadowy;
• Jan Rączkowski (1861–1947) – kierownik kopalni, współodkrywca wielkiej ropy w Borysławiu i Tustanowicach;
• Antoni Zawadzki (1859–1928) – generał brygady Wojska Polskiego.

Szlaki turystyczne

Szlaki piesze

• Gorlice – Siary – Przełęcz Owczarska (501 m n.p.m.) – Magura Małastowska – Przełęcz Małastowska (604 m n.p.m.) – Banica – Bartne

Szlaki rowerowe

• (Rowerowy Szlak Winny) Gorlice – Siary – Owczary – Małastów – Ropica Górna – Bodaki – Bartne

Zobacz też

• Cmentarz wojenny nr 76 – Siary

Przypisy

Linki zewnętrzne

• Siary, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. X: Rukszenice – Sochaczew, Warszawa 1889, s. 475 .