Sieciarz jaskiniowy

Sieciarz jaskiniowy

Meta menardi[1]
(Latreille, 1804)
Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	stawonogi
Podtyp	szczękoczułkowce
Gromada	pajęczaki
Rząd	pająki
Podrząd	Opisthothelae
Rodzina	kwadratnikowate
Podrodzina	czaikowate
Rodzaj	Meta
Gatunek	sieciarz jaskiniowy
Synonimy
Aranea novem-maculata Martini & Goeze, 1778 Aranea menardii Latreille, 1804 Aranea novemmaculata Panzer, 1804 Epeira menardi (Latreille, 1804)

Sieciarz jaskiniowy (Meta menardi) – gatunek pająka z rodziny kwadratnikowatych i podrodziny czaikowatych.

Taksonomia

Gatunek ten po raz pierwszy opisany został w 1778 roku przez Fridricha H.W. Martiniego i Johanna A.E. Goeze jako Aranea novem-maculata. Niezależnego opisu, pod nazwą Aranea menardii, dokonał w 1804 roku Pierre André Latreille i to tę nazwę uznano za obowiązującą. W 1806 Latreille przeniósł go do rodzaju Epeira^[2]. Carl Ludwig Koch przeniósł go w 1836 roku do rodzaju Meta, jednak pod błędnym oznaczeniem Meta fusca (obecnie synonim Metellina merianae)^[3]. Kombinacji Meta menardi użył jako pierwszy Tamerlan Thorell w 1856 roku^[4].

Budowa

Samiec

Samica

Meta menardi osiąga względnie duże rozmiary. Samce osiągają od 9,9 do 12,6 mm, zaś długość karapaksu u 6 zmierzonych okazów wynosiła od 5,2 do 6,01 mm, a szerokość od 4,13 do 4,5 mm. Samice osiągają od 10,5^[5] do 17 mm długości ciała^[6], zaś długość karapaksu u 11 zmierzonych wynosiła od 4,81 do 6,35 mm, a szerokość od 3,59 do 4,78 mm. Ubarwienie karapaksu jest błyszcząco rudobrązowe z ciemnobrązowym obrzeżeniem, czarniawą okolicą oczu i różnej długości przepaską środkową. Na powierzchni karapaksu obecne są wyraźne jamki^[5]. Szczękoczułki są rudobrązowe^[5][6], zaopatrzone w po 4 duże zęby na krawędziach przednich i po 4 małe zęby na krawędziach tylnych. Warga dolna jest szersza niż długa^[5]. Kolor sternum jest rudobrązowy^[6] lub ciemnobrązowy^[5]. Rudobrązowe odnóża są czarniawo obrączkowane lub nakrapiane i mają liczne czarne kolce^[5][6]. Ich golenie i nadstopia wyposażone są w zarówno spodnie, jak i grzbietowe rzędy trichobotrii. Na udach trichobotrii brak^[5]. Długość odnóży jest większa u samca niż u samicy^[7]. Opistosoma (odwłok) samca jest wąsko-owalna^[5], samicy zaś grubsza^[7], tak wysoka jak długa. Wierzch opistosomy samca jest rudobrązowy z parą czarniawych łatek na przedzie i ciemnym pasem poprzecznym na tyle, boki ciemne i prążkowane, a spód jasnorudy z żółtawobiałymi wieczkami płuc. U samicy wierzch opistosomy ma szarawobrązową, żółtawobiało obrzeżoną przepaskę środkową z sześcioma białawymi kropkami, a boki opistosomy są siatkowane i biało nakrapiane^[5]. Tło opistosomy może być też jaśniejsze, żółtawe^[6].

Samiec ma nogogłaszczki z kilkoma długimi kolcami na cymbium oraz buławkowatym^[5], dystalnie tak szerokim jak nasadowo paracymbium^[6], zaopatrzonym krótką i szeroką odnogę. Osadzony na tegulum konduktor^[5] jest zagięty pod prawie prostym kątem^[6] i sięga za wierzchołek cymbium. Embolus również przekracza szczyt cymbium, a apofizę emboliczną zdobią dwa duże wyrostki^[5]. Płytka płciowa samicy ma półksiężycowato zakrzywioną krawędź przednią^[6] z owłosioną nabrzmiałością oraz położone z tyłu otwory kopulacyjne. Zbiorniki nasienne odznaczają się przepołowionymi odnogami^[5].

Występowanie i ekologia

Pająk znany z większej części Europy (z wyjątkiem krańców wschodnich) oraz z Turcji i Iranu^[6][2]. W Polsce jest jedynym przedstawicielem rodzaju^[8]. Spotykany jest m.in. w Ojcowskim Parku Narodowym^[9].

Sieciarz jaskiniowy preferuje ciemne lokalizacje o stałej, średniej wilgotności i temperaturze powyżej 7 °C^[9] (troglofil). Żyje w przyotworowych strefach jaskiń lub głęboko w jaskiniach, w studzienkach kanalizacyjnych, piwnicach, sztolniach, kopalniach^[10], starych studniach^[5], długich tunelach^[7], szczelinach skalnych, na kamiennych murach i w wąwozach. Przemarza już w temperaturze −4 °C^[5].

Biologia

Charakterystyczny, łezkowaty kokon

Konstruuje sieci o szerokości od 25 do 30 cm, klinowatym kształcie, ekscentrycznie położonym otwartym pępku, od 8 do 18 promieniach i pozbawione nici sygnałowej. W pozycji spoczynkowej ciało pająka znajduje się na pępku, a odnóża leżą na strefie wzmacniającej sieci^[5]. Żywi się różnymi bezkręgowcami. Największy udział w jego diecie, w badaniu przeprowadzonym przez Smithersa (2005), miały organizmy glebowe: wije i ślimaki, na które sieciarz jaskiniowy polował, gdy przemieszczały się po ścianach sztolni. W mniejszej liczbie ofiarami sieciarzy padały owady (zwłaszcza chruściki i biegaczowate) oraz pająki^[11].

Osobniki dorosłe są aktywne przez cały rok, ale rozród następuje zwykle wczesnym latem. Na jesieni^[5] samice budują duże, białe kokony w kształcie łzy, zawieszone na nici w pobliżu sieci^[10]. W jednym kokonie znajdować się może od 400 do 500 żółto ubarwionych jaj^[5].

Sieciarz jaskiniowy jest jednym z kilku gatunków pająków żyjących w Polsce, których jad może powodować ból i opuchliznę, ale nie stanowi zagrożenia dla zdrowego, dorosłego człowieka^[12]. Ukąszenie sieciarza jaskiniowego jest porównywalne z użądleniem przez osę^[9].

Przypisy

Linki zewnętrzne

• Meta menardi na Jurze Krakowsko-Częstochowskiej