Siedem cnót głównych

Siedem cnót głównych. U ich stóp siedzą odpowiadające im postacie biblijne i historyczne (od lewej): Solon, Salomon, Piotr Apostoł, Jan Ewangelista, Jakub Większy Apostoł, Samson, Scypion Afrykański Starszy[1]. Pesellino, ok. 1460

Siedem cnót głównych – katalog siedmiu najważniejszych cnót moralnych ustalony w średniowiecznej filozofii moralnej, z połączenia czterech cnót kardynalnych i trzech teologalnych.

Siedem cnót głównych to:

Cnoty kardynalne

Katalog czterech cnót naczelnych (roztropności, sprawiedliwości, umiarkowania i męstwa) ustalony został w starożytności przez Platona i przejęty przez późniejszych autorów. To, co znaczy każda z tych cnót, ulegało jednak zmianom, na które największy wpływ mieli Arystoteles, stoicy i Cyceron[2].

Pierwszy raz nazwy „cnoty kardynalne” użył św. Ambroży w dziele De officiis ministrorum (koniec IV w.), w którym dokonał też chrystianizacji cycerońskiej koncepcji cnót. Refleksja nad cnotami stała się ważnym tematem pisarzy okresu patrystycznego, np. Augustyna z Hippony[3].

Cnoty teologalne

Odmienną genezę ma katalog trzech cnót teologalnych (teologicznych, boskich): wiary, nadziei, miłości. Wywodzą się one z pism Pawła z Tarsu, m.in. z Pierwszego listu do Koryntian[4]:

Teraz widzimy jakby w zwierciadle, niejasno; wtedy zaś [zobaczymy Boga] twarzą w twarz: Teraz poznaję po części, wtedy zaś poznam tak, jak i zostałem poznany. Tak więc trwają wiara, nadzieja, miłość – te trzy: z nich zaś największa jest miłość. (1 Kor 13,12-13)[4][5]

Siedem cnót głównych

Drzewo cnót głównych. Cztery cnoty kardynalne umieszczone są niżej niż trzy cnoty teologiczne. Z każdej z cnót głównych wyrastają cnoty niższego rzędu. Speculum Virginum, XII w.

Od XII w. zaczęto łączyć cztery cnoty kardynalne i trzy teologalne w nowy katalog: siedmiu cnót głównych. Dodatkowo przeciwstawiano je siedmiu wadom (występkom, grzechom) głównym[4]. Dużą rolę w upowszechnieniu tego katalogu miały: De quinque septenis Hugona od św. Wiktora, Speculum morale pseudo-Wincentego z Beauvais oraz Suma teologiczna Tomasza z Akwinu[4].

Katalogi cnót odwoływały się do symbolicznego znaczenia poszczególnych liczb (trójki, czwórki i siódemki) i były łączone z innymi katalogami. W przypadku siedmiu cnót głównych było to: siedem grzechów, siedem sakramentów, siedem darów Ducha Świętego, siedem próśb Modlitwy Pańskiej, siedem słów Jezusa na krzyżu, siedem trąb i księga zamknięta na siedem pieczęci w Apokalipsie świętego Jana, a także siedem psalmów pokutnych[4].

Jednocześnie rozwijała się ikonografia siedmiu cnót. Alegorie cnót przedstawiane były najczęściej jako postacie kobiece lub aniołowie, z charakterystycznymi dla każdej z cnót atrybutami. Siedem cnót przedstawianych było w sposób statyczny lub w formie psychomachii – jako walczące lub tryumfujące nad siedmioma grzechami. Popularną w średniowieczu formą przedstawienia relacji między cnotami było drzewo cnót (arbor virtutum). Cnoty kardynalne były gałęziami niższymi, a teologalne wyższymi, przy czym najwyższą gałęzią była miłość (łac. caritas)[4][6].

Przypisy

  1. ↑ North 1973 ↓, s. 375-477.
  2. ↑ North 1973 ↓, s. 368-370.
  3. ↑ Langan 1986 ↓.
  4. ↑ a b c d e f North 1973 ↓, s. 372.
  5. ↑ 1 Kor 13,12-13.
  6. ↑ Wegner 1989 ↓.

Bibliografia

  • Joh Langan, Cardinal Virtues, [w:] James F. Childress, John MacQuarrie (red.), A New Dictionary of Christian Ethics, SCM Press, 1986, s. 76–77.
  • Helen F. North, Temperance (Sophrosyne) and the Canon of the Cardinal Virtues, [w:] Philip G. Wiener (red.), Dictionary of the History of Ideas, t. 4, New York: Charles Scribner’s Sons, 1973, s. 365–378.
  • Helena Wegner, Cnót katalogi, [w:] Romuald Łukaszyk, Ludomir Bieńkowski, Feliks Gryglewicz (red.), Encyklopedia Katolicka, t. III, Lublin: Wydawnictwo Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, 1989, s. 527–530.


Siedem cnót i siedem grzechów głównych
Siedem cnót głównych
Cnoty teologalne
Cnoty kardynalne
Siedem grzechów głównych

Media użyte na tej stronie

Seven Virtues.jpg
The en:Seven Virtues: Prudence, Justice, Faith, Charity, Hope, Fortitude, and Temperance and their representative Saints
Virtues Speculum Virginum W72 26r.jpg
"Tree of Virtues" from Speculum Virginum, Walters Art Museum Ms. W.72, fol. 26r

Early 13th century manuscript from the Cistercian abbey of Himmerode, Germany.

Tree of the cardinal virtues each with their sub-virtues; the corresponding tree of vices is on the preceding page, File:Vices Speculum Virginum W72 25v.jpg.

The seven cardinal virtues are caritas "love", fides "faith", spes "hope", temperantia "temperance", fortitudo "fortitude", iusticia "justice" and prudentia "prudence", with humilitas "humility" at the root of all. At the top of the tree is novus adam (Christ), contrasted with vetus adam in the tree of vices; the inscriptions fructus spiritus : iherusalem : dextera : [fructus] iste ascendit contrasts with the corresponding fructus carnis : babilonia : sinistra : fructus iste descendit in the tree of vices. Instead of the dragons, the tree of virtues has two angles flanking it, glossed with angeli pacis. At the bottom is the gloss hac itaque arboris ut fructuum dissimilitudine considera differentia.

literature: Pablo Garcia Acosta, Mirouer, diss. Pompeu Fabra, Barcelona, 2009, p. 183; A. Watson, "The Speculum Virginum with Special Reference to the Tree of Jesse", Speculum 3.4, October 1928, 445-469.

  • caritas: concordia, liberalitas, compassio, pietas, gratia, pax, indulgentia, misericordia, benignitas, mansuetudo
  • fides: munificia, religio, castitas, obedientia, continentia, reverentia, affectus
  • spes: confessio, longanimitas, patientia, comtemplatio, conpunctio, modestia, gaudium
  • temperantia: moralitas, taciturnitas, discretio, jeunium, contemptus seli, carnis afflictus, sobrietas
  • fortitudo: requies, constantia, stabilitas, tolerantia, confidentia, perseverantia, magnificentia
  • iusticia: lex, equitas, veritas, correctio, iuris iuvandi observantia, severitas, indictum
  • prudentia: consilium, amor domini, intelligencia, providentia, memoria, tractabilitas, sagacitas