Siedlanka

Siedlanka

wieś
Centrum Siedlanki (2022)
Państwo	Polska
Województwo	podkarpackie
Powiat	kolbuszowski
Gmina	Niwiska
Wysokość	194-253 m n.p.m.
Liczba ludności (2021)	793[1]
Strefa numeracyjna	17
Kod pocztowy	36-147[2]
Tablice rejestracyjne	RKL
SIMC	0657349[3]
Położenie na mapie gminy Niwiska Siedlanka
Położenie na mapie Polski (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de Siedlanka
Położenie na mapie województwa podkarpackiego Siedlanka
Położenie na mapie powiatu kolbuszowskiego Siedlanka
50°15′33″N 21°40′28″E/50,259167 21,674444

Siedlanka – wieś w Polsce położona w województwie podkarpackim, w powiecie kolbuszowskim, w gminie Niwiska^[3][4]. Zamieszkana przez 793 osoby (w roku 2021). We wsi znajduje się szkoła podstawowa, punkt przedszkolny i żłobek. Działa jednostka ochotniczej straży pożarnej, niepubliczna przychodnia POZ, koło gospodyń wiejskich i klub piłkarski.

Wieś stanowi sołectwo o tej samej nazwie.

Nazwa

Nazwa miejscowości pochodzi najprawdopodobniej od wyrazu siodło tj. siedziba. Występowała też wersja nazwy Siedlanow^[5] oraz Siedlanowo^[6].

Świerczówka w Siedlance

Położenie

Siedlanka położona jest na Płaskowyżu Kolbuszowskim^[7], w granicach Mielecko-Kolbuszowsko-Głogowskiego Obszaru Chronionego Krajobrazu^[8], w większości rozciągnięta jest wzdłuż drogi wojewódzkiej nr 875 na odcinku między Mielcem i Kolbuszową^[9].

Przez wieś przepływa struga Świerczówka, dopływ Przyrwy^[10].

Miejscowość graniczy z miejscowościami: Kosowy, Hucina, Trześń, Nowa Wieś (gmina Kolbuszowa), Świerczów (gmina Kolbuszowa) oraz Kłodziny (gmina Cmolas)^[11].

Historia

Przed powstaniem wsi

Najstarsze ślady pobytu człowieka na terenie wsi pochodzą z młodszej epoki kamienia (ok. 4500 – 1800 lat p.n.e.). Są to pojedyncze znaleziska krzemiennych siekierek oraz kamiennych toporków. Prawdopodobnie tereny miejscowości i okolic mogli penetrować przedstawiciele ludności z epok brązu i żelaza, zwłaszcza reprezentanci kultury łużyckiej. Ostatnim śladem osadnictwa pradziejowego na terenie wsi jest stanowisko wydmowe, gdzie udokumentowano występowanie fragmentów ceramiki kultury przeworskiej^[12].

I Rzeczpospolita

Siedlanka powstała prawdopodobnie pod koniec XVI wieku^[13]. Wieś po raz pierwszy wymieniana w pochodzącym z 1616 roku kontrakcie kupna klucza kolbuszowskiego od Anny z Mieleckich Ratowskiej przez Stanisława Lubomirskiego, posiadacza jednej z największych fortun magnackich w Małopolsce i starostę sandomierskiego. W 1791 roku wieś stała się własnością Tyszkiewiczów^[14].

Czasy zaborów

Od 1 sierpnia 1907 roku we wsi została utworzona składnica pocztowa należąca do okręgu doręczeń urzędu pocztowego w Kolbuszowej^[15]. Około 1910 roku we wsi zawiązano kółko rolnicze. Powstał również posterunek policji z trzema funkcjonariuszami. Przypuszczalnie w 1914 przez Siedlankę przebiegała droga nazywana gościńcem o nawierzchni utwardzonej żwirem relacji Kolbuszowa – Mielec – Wojsław^[14].

II Rzeczpospolita

W okresie dwudziestolecia międzywojennego obszar dworski należący do Tyszkiewiczów kupił Zalel Orgiel i S-ka, właściciel tartaku i młyna parowego w Kolbuszowej. Miejscowe kółko rolnicze prowadziło we wsi sklep, w którym sprzedawano artykuły spożywcze i naftę. Pośredniczył on również w rozprowadzaniu nasion, nawozów sztucznych i niektórych maszyn rolniczych^[14]. W 1934 roku przeprowadzono reorganizację podziału administracyjnego, w wyniku której Siedlanka została wyodrębniona jako gromada w gminie Kolbuszowa Dolna^[16].

II wojna światowa

Po wybuchu II wojny światowej Siedlanka, podobnie jak cała gmina Kolbuszowa Dolna, weszła w skład SS-Gutsbezirk Truppenübungsplatz Heidelager, który funkcjonował na obszarze Landkreis Debica w dystrykcie krakowskim Generalnego Gubernatorstwa^[17]. Od 1 stycznia do 31 grudnia 1940 roku ze wsi wysiedlono ok. 72 osoby^[18].

Podczas odwrotu wojsk hitlerowskich zdarzały się pojedyncze przypadki grabieży mienia chłopskiego. Gdy do Siedlanki wkroczyła armia radziecka, dochodziło do wysiedlania mieszkańców z ich domów i ataków na miejscową ludność^[19].

Okres powojenny

Dawny dom ludowy w Siedlance

W 1947 roku powołano nową gminę zbiorową mającą siedzibę w Niwiskach, do której należała Siedlanka. Taki stan utrzymał się do 1955 roku, kiedy gminę zlikwidowano, a na jej obszarze utworzono dwie gromady znajdujące się w Niwiskach i Siedlance. W skład tej ostatniej wchodziły wsie: Hucina – Staszówka, Kosowy, Przyłęk i Siedlanka^[20]. 1 stycznia 1973 roku reaktywowano gminę Niwiska^[21].

W 1950 roku we wsi działała placówka pocztowa^[22].

W 1957 roku oddano do użytku dom ludowy (nazywany Siedleniakiem^[23]), w którym mieściło się prezydium gromadzkiej rady narodowej. Po zniesieniu gromady w budynku otwarto ośrodek zdrowia (później przeniesiony do domu strażaka), który zatrudniał wówczas lekarza i dwie pielęgniarki^[24].

W 1961 roku we wsi utworzono koło gospodyń wiejskich. W 2011 roku koło liczyło 56 członkiń^[25].

W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa rzeszowskiego, zaś od 1999 roku znalazła się w województwie podkarpackim^[26].

Demografia

Ludność Siedlanki w poszczególnych latach:

Liczba ludności Siedlanki w latach 1889–2021:

Dane o ludności z dnia 31 marca 2011^[31]:

Piramida wieku mieszkańców Siedlanki w 2002 roku^[31]:

Przystanek autobusowy Siedlanka Stadion 57

Sieć najwyższego napięcia przebiegająca przez Siedlankę

Infrastruktura

Transport

Znaczna część Siedlanki położona jest wzdłuż drogi wojewódzkiej nr 875 relacji Mielec – Kolbuszowa – Sokołów Małopolski – Leżajsk. Przez wieś przebiega również droga powiatowa nr 1 223R relacji Ostrowy Tuszowskie – Trzęsówka – Siedlanka, droga gminna nr 104163R relacji Siedlanka – Trześń oraz droga gminna nr 104158R relacji Siedlanka – Nowa Wieś^[9].

We wsi znajdują się dwa przystanki autobusowe:

• Siedlanka Stadion 57^[c][36]

• Siedlanka Skrzyżowanie 30^[d][38]

Infrastruktura techniczna

Miejscowość została zelektryfikowana w XX wieku^[39]. Na północy wsi ciągnie się sieć najwyższego napięcia 400 kV Rzeszów-Połaniec^[40].

Od 1990 roku przez wieś przebiega gazociąg. W miejscowości znajduje się wybudowany w 1994 roku wodociąg^[41], który dostarcza wodę z ujęcia w Przyłęku^[42]. Wieś posiada również wybudowaną w latach 2011-2012 kanalizację^[41], z której ścieki trafiają do oczyszczalni w Trześni^[42].

Pomiędzy 1992 a 1994 rokiem we wsi powstała centrala telefoniczna^[41].

Bezpieczeństwo i zdrowie

Dom Strażaka w Siedlance

Szkoła Podstawowa im. bł. Karoliny Kózkówny w Siedlance

We wsi działa jednostka Ochotniczej Straży Pożarnej założona w 1946 roku^[e]. W 1949 roku jednostka otrzymała od gromady Siedlanka barak, w którym przechowywano sprzęt przeciwpożarowy. Wiosną 1950 roku rozpoczęto budowę remizy strażackiej, którą zakończono jesienią^[43]. W 1984 roku z inicjatywy Karola Pieńka rozpoczęto budowę domu strażaka. Budynek ukończono w 1987 roku^[f]. 17 września 2000 roku na jego frontowej fasadzie wmurowano tablicę upamiętniającą strażaka Karola Pieńka^[43].

Służbę m.in w Siedlance pełni dzielnicowy z rejonu wiejskiego nr 8 Komendy Powiatowej Policji w Kolbuszowej^[44].

W miejscowości działa niepubliczny POZ^[45], gabinet dentystyczny^[46] oraz punkt apteczny^[45].

Edukacja

Od roku 1889 w Siedlance działała 1-klasowa szkoła ludowa, która w 1891 otrzymała nowy budynek szkolny^[47]. W 2021 we wsi działała ośmioklasowa szkoła podstawowa posiadająca salę gimnastyczną^[48]. 1 września 2020 roku nadano szkole imię bł. Karoliny Kózkówny^[49].

We wsi znajduje się również punkt przedszkolny Wesoły Promyk^[50] oraz żłobek Chatka Puchatka^[51].

Kultura

W XX wieku przy miejscowej szkole podstawowej zaczęła funkcjonować biblioteka szkolna oraz późniejsza filia Gminnej Biblioteki Publicznej w Niwiskach, która wówczas nazywana była gromadzkim punktem bibliotecznym. Obie placówki posiadały księgozbiór liczący ok. 2000 pozycji^[39]. Filię przenoszono później m.in do agronomówki, domu strażaka i dawnego domu ludowego, gdzie miała siedzibę w 2020 roku^[24].

Po 1973 roku w Siedleniaku mieściła się klubokawiarnia. W tymże budynku przez pewien czas istniało muzeum wsi, gdzie znajdowały się eksponaty ofiarowane przez mieszkańców^[24].

Religia

Od XVII do XVIII wieku Siedlanka należała do parafii Przemienienia Pańskiego w Cmolasie^[6], by w 1788 roku stać się częścią parafii Świętej Anny w Trzęsówce^[52]. W 1983 roku miejscowość weszła w skład parafii Najświętszego Serca Jezusowego w Kosowach^[53].

W 1889 roku wieś zamieszkiwało 478 wyznawców rzymskokatolicyzmu, a 7 judaizmu^[27].

Według spisu ludności z 30 września 1921 roku w Siedlance 499 osób było wyznania rzymskokatolickiego, 7 mojżeszowego^[28].

Sport i rekreacja

Trybuny na stadionie w Siedlance

W miejscowości działa klub piłkarski LKS Błękitni Siedlanka założony w 1949 roku. Drużyna korzysta z boiska o wymiarach 98 × 48 metrów, którego trybuny mogą pomieścić 300 widzów^[54]. Ponadto klub wykorzystuje szatnię, której budowa zakończyła się w październiku 2018 roku^[55]. W sezonie 2021/22 klub rozgrywa mecze w mieleckiej klasie A^[54].

We wrześniu 2014 roku przy szkole podstawowej została oddana do użytku sala gimnastyczna o wymiarach 13 × 24,31 metrów^[56].

W czerwcu 2010 roku w Siedlance otwarto plac zabaw, którego budowę sfinansowano z funduszu sołeckiego^[57]. W 2019 roku na jego terenie otwarto siłownię zewnętrzną^[58].

W latach 2017-2018 w okolicach Siedleniaka postawiono altanę^[59] oraz wiaty, a ich okolicę wyposażono w oświetlenie^[23].

Zabytki

Kapliczka św. Jana Nepomucena z ok. 1870 roku

We wsi znajdują się 4 obiekty wpisane do ewidencji zabytków gminy Niwiska^[60]:

• drewniana kapliczka św. Jana Nepomucena^[47] z ok. 1870 roku,
• murowana kapliczka z 1947 roku,
• drewniany dom z lat 20. XX wieku,
• stodoła ze stajną z lat 20. XX wieku.

Ponadto na terenie wsi znajdują się trzy stanowiska archeologiczne^[60].

Urodzeni w Siedlance

• Aleksander Codello – doktor historii, nauczyciel^[61].

Zobacz też

• gromada Siedlanka

Uwagi

Przypisy

Linki zewnętrzne

• Siedlonka (1) ''al. Siedlanka'', [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. X: Rukszenice – Sochaczew, Warszawa 1889, s. 516 .