Siedzący tryb życia

Zmiana aktywności ruchowej człowieka od wieku XIX do teraz.

Bezczynność ruchowa^[1][2], pasywna aktywność ruchowa^[3], hipokinezja (łac. hypokinesis, ze stgr. υπó, hipo = pod, tu: mało + stgr. kinein = poruszać się), niewystarczająca aktywność ruchowa. Nazywana bywa „samobójstwem na raty”. Według innej definicji jest to zmniejszenie obciążenia układu ruchowego przy jednoczesnym przeciążeniu układu nerwowego wynikające z charakteru pracy w pozycji wymuszonej^[4]. Sedentarny tryb życia prowadzi do zaburzeń w funkcjonowaniu całego organizmu, a szczególnie niekorzystnie oddziałuje na układy: sercowo-naczyniowy, trawienny, nerwowy, mięśniowy^[3]. Według WHO w sposób pośredni i bezpośredni jest główną przyczyną zgonów w krajach rozwiniętych^[2]. Od lat 50. ubiegłego wieku obserwowane jest gwałtowne przyspieszenie zjawiska hipokinezji^[3].

WHO na skutek niepokojących danych dotyczących zdrowia publicznego zaktualizowało wytyczne dotyczące zdrowego stylu życia, zawierające istotne zalecenia do zachowania społeczeństwa w zdrowiu: m.in. reformie uległa znana dotychczas piramida zdrowego odżywiania, która została rozszerzona o aktywność fizyczną^[5]. Umiejscowienie aktywności fizycznej w nowych wytycznych u podstawy piramidy zdrowego odżywania i aktywności fizycznej podkreśla istotność aktywności ruchowej w życiu każdego człowieka^[4].

Średnia suma godzin objętości ruchowej (w tygodniu) niezbędna do zachowania zdrowia u osób w różnym wieku. Oś X – grupy wiekowe, Oś Y – godziny^[6].

Człowiek podobnie jak inne istoty żywe jest stworzony do nieustannej aktywności fizycznej^[3]. Dla zdrowia człowieka ważny jest harmonijny rozwój ciała, intelektu i ducha.

Przyczyny bezczynności ruchowej

• brak lub niewystarczająca edukacja w zakresie higieny życia codziennego
• brak zainteresowania ruchem w rodzinie (niewystarczająca edukacja, brak wzorców)^[7]
• nadmierne obciążenie umysłowe dzieci w wieku szkolnym, jak i osób dorosłych niezrównoważone wystarczającą aktywnością fizyczną
• spędzanie wolnego czasu nieaktywnie lub mało aktywnie, często przed monitorem telewizora, wyświetlacza komputerowego w pozycji leżącej lub siedzącej
• kontuzje
• zaburzenia lękowe i inne choroby cywilizacyjne

Wpływ bezczynności na zdrowie

Zbyt mała aktywność ruchowa w każdym wieku prowadzi do osłabienia organizmu oraz wpływa ujemnie na rozwój fizyczny, oraz umysłowy. Katastrofalne zmiany zachodzą we wszystkich układach i narządach, niektóre z nich zostały wymienione poniżej^[1].

układ sercowo-naczyniowy

• wszystkie parametry opisujące pracę serca ulegają pogorszeniu, najbardziej widoczne jest to w zmniejszeniu objętość wyrzutowej oraz pojemności minutowej serca
• objętość krwi ulega zmniejszeniu
• spada aktywność unerwienia współczulnego serca
• pojawiają się zmiany niedokrwienne w sercu
• w wyniku osłabienia napięcia mięśniowego dochodzi do zmniejszenia naprężenia ścian naczyń żylnych, wobec czego zwiększa się prawdopodobieństwo żylaków, przede wszystkim kończyn dolnych
• zwiększa się prawdopodobieństwo choroby nadciśnieniowej
• zwiększa się ryzyko zatorów na skutek zwiększenia się krzepliwości krwi
• przewlekły brak ruchu prowadzi do osłabienia serca i rozwinięcia się syndromu tzw. serca urzędniczego
• spada tempo regeneracji tkanek widoczne np. w postaci osłabienia tempa gojenia się ran
• zaburzenia erekcji^[8]
• pojawia się cellulit

układ pokarmowy

• zmniejsza się metabolizm
• rośnie ryzyko otyłości^[9] (organizm w sposób naturalny nadwyżkę dostarczanej energii magazynuje w tkance tłuszczowej)
• wzrasta poziom cukru we krwi jako wynik spadku tolerancji na glukozę i insulinę przez tkanki
• zwiększa się ryzyko rozwoju cukrzycy
• pojawiają się zmiany miażdżycowe w naczyniach będące następstwem wzrostu stężenia cholesterolu frakcji LDL, przy równoczesnym spadku frakcji HDL.
• pojawiają się problemy z trawieniem i przyswajaniem strawionego pokarmu
• dochodzi do upośledzenia perystaltyki jelit i zaparć mogących skutkować żylakami odbytu^[2]
• spada zdolność do termogenezy poposiłkowej, wskutek czego dochodzi do upośledzenia termoregulacji

układ odpornościowy

• spada aktywność całego układu immunologicznego, a w konsekwencji wszystkich rodzajów odporności
• bariery immunologiczne ulegają osłabieniu
• zmniejszają się właściwości fagocytarne granulocytów obojętnochłonnych
• zwiększa się prawdopodobieństwo choroby nowotworowej

układ kostno-stawowy

• ulega zaburzeniu gospodarka wapniowo-fosforanowa, co w konsekwencji prowadzi do odwapnienia kości i osteoporozy skutkując większą częstotliwością złamań u obu płci
• zwiększa się ryzyko uszkodzenia stawów w wyniku zaniku tkanki chrzęstnej powierzchni stawowej, mazi stawowej
• większe ryzyko złamań kości z powodu zaniku nacisku na nie.
• ruchliwość stawów ulega ograniczeniu wobec czego dochodzi do osłabienia i przykurczy mięśni, torebek stawowych, więzadeł, a także zrostów kostnych
• spożywanie pokarmu niewymagającego gryzienia może prowadzić do rozwoju paradontozy, a w konsekwencji obruszania i wypadania zębów^[4].

układ oddechowy

• spadek wydolności fizycznej np. unieruchomienie na okres 3 tyg. możne spowodować spadek wydolności o ok. 1/5^[2]
• obniża się maksymalne pobieranie tlenu (VO₂max). 3 tyg. leżenia w łóżku zmniejsza pułap tlenowy o ok. 30%^[10].
• spada pojemność życiowa płuc (VC)
• zmniejsza się maksymalna wentylacja płuc (MVV)
• wskutek zaniku aktywności i liczby enzymów oddechowych pojawiają się trudności związane z wymianą gazową

układ nerwowy

• osłabienie koordynacji ruchowej, pojawiają się zaburzenia równowagi i umiejętności poruszania się
• zaburzenie czucia prioprioreceptywnego
• ostrość wzroku ulega pogorszeniu
• pojawiają się problemy z depresją, nerwicą, agresją związaną ze spadkiem tzw. odporności na stres.
• pojawiają się silne bóle głowy.
• zwiększa się poziom hormonów stresu
• pogarsza się umiejętność uczenia, zapamiętywania, może pojawić się otępienie^[3].
• zmniejsza się odporność na czynniki środowiskowe

układ mięśniowy

• zanik mięśni (atrofia) – dotyczy szczególnie kończyn dolnych
• osłabienie siły mięśniowej
• spada produkcja hormonu wzrostu (somatotropiny)
• zmniejszenie liczby białych włókien mięśniowych (szybko kurczliwych)
• spadek liczby mitochondriów w komórkach mięśniowych
• osłabienie reakcji komórek mięśniowych na insulinę
• mięśnie tułowia ulegają zwiotczeniu, co przekłada się na problem z utrzymaniem prawidłowej postawy ciała i zaburzeniami ze strony układu krążenia i oddechowego.
• mięśnie stopy ulegają osłabieniu, wobec czego nie są w stanie utrzymać poprawnego jej wysklepienia, w konsekwencji może doprowadzić do płaskostopia.
• tkanka tłuszczowa aktywna metabolicznie tzw. dobra tkanka tłuszczowa w wyniku braku narażenia organizmu na zimno ulega przekształceniu w białą tkankę tłuszczową tzw. złą tkankę tłuszczową lub szybszej apoptozie.

układ rozrodczy

• w wyniku zmian hormonalnych i zaniku gonad może dojść do spadku płodności i bezpłodności^[11]

Zobacz też

• piramida aktywności fizycznej

Przypisy