Siekieromłot
Siekieromłot – narzędzie pełniące jednocześnie funkcje siekiery i młota[1].
Narzędzie prehistoryczne
.jpg)
.jpg)
.jpg)
Siekieromłoty występują licznie wśród narzędzi kamiennych, np. neolityczny siekieromłotek wydobyty spod Kopca Kościuszki[2], znaleziony podczas budowy drogi do Kolendzian siekieromłot kamienny z dziurą na toporzysko długi na 8,5 cm, szeroki na 4,5 cm, gruby na 4 cm[3], siekieromloty z diorytu znalezione w Siedliskach i Grębałowie[4].
Na wzór narzędzi kamiennych odlewano również siekieromłoty miedziane. Do najbardziej znanych należą siekieromłoty typu Szendrő (od Szendrő), którego reprezentantem jest znalezisko z Karłowic Małych. Zabytek ten, charakteryzujący się kształtem pięciobocznym w rzucie prostopadłym i częścią siekierową o zarysie klinowatym, należy do kategorii typologicznej siekieromłoty (ang. hammer-axes, niem. Hammeräxte, słow. sekeromlaty), jednak polscy badacze częściej stosują określenie „topory”. Siekieromłot w Karłowic Małych jest łączony z kulturą lendzielsko-polgarską lub kulturą pucharów lejkowatych[5].
Metalowy siekieromłot pojawia się wśród przedmiotów metalowych odnalezionych w Kałdusie[6].
Według części badaczy te neolityczne narzędzia, ze względu na właściwości miedzi, nie nadawały się do pełnienie funkcji oręża. Ich przeznaczeniem była funkcja reprezentacyjne – były symbolem władzy[7].
Oprócz siekieromłotów kamiennych (z diorytu, serpentynu, kwarcytu[8]) oraz metalowych spotyka się także prehistoryczne siekieromłoty wykonane z rogu[a] jelenia, m.in. w Tczewie[9] i Uwiśle[10].
Broń
Siekieromłoty wymieniane są wśród broni dawnej[11] od czasów prehistorycznych przez starożytność do średniowiecza. Było to zarówno narzędzie funkcjonalnie przeznaczone do walki, jak i broń improwizowana. Ze względu na swój charakter są podobne do innych rodzajów broni obuchowo-siecznej. Zapewne niektóre egzemplarze siekieromłotów są klasyfikowane jako topory czy młoty bojowe itp. Jak wcześniej wspomniano, niektóre siekieromłoty pełniły wyłącznie funkcję broni reprezentacyjnej.
Współczesność: siekieromłot, młotosiekiera, klinomłot, siekiera rozłupująca
Siekieromłot[12] (merlin), młotosiekiera[13], klinomłot/młotoklin[14][15][b], siekiera rozłupująca/siekiera do rozłupywania – współcześnie narzędzie przeznaczone do rąbania (rozłupywania) drewna. Granice pomiędzy powyższymi terminami w ofertach poszczególnych firm są bardzo rozmyte.
Młotoklin/klinomłot bywa definiowany jako młot z długim trzonkiem i ostrym obuchem (przypominającym obuch siekiery); służy do rozbijania pieńków drewnianych. Jest on wbijany za pomocą dużego młota o wadze 5 kg lub więcej. Rozrywa drewno wzdłuż słojów[14].
Niekiedy wskazuje się różnice między siekieromłotem (merlinem) a siekierą rozłupującą, jednak nie zawsze owe różnice są widoczne w definicji[16][17][18][19] – łatwiej wskazać elementy wspólne w budowie: proste i długie trzonki, duży kąt ostrzenia (lica), duża masa głowicy – ok. 3-4 i więcej kg; oraz przeznaczeniu: przede wszystkim przygotowywanie drewna na opał (rozłupywanie), a dodatkowo wbijanie kołków w ziemię czy ciosanie drewna.
Siekieromłot w kulturze współczesnej
Prastary, przepięknej roboty, kamienny Święty Siekieromłot, wiszący na Ołtarzowej Ścianie, broń, a zarazem narzędzie pracy Prastarego Bractwa Kamieniarzy pojawia się w powieści Marty Tomaszewskiej „Królowa Niewidzialnych Jeźdźców”[20].
Siekieromłot (fr. le merlin) występuje także w herbie Essert-Romand.
Zobacz też
Uwagi
- ↑ Właściwie z poroża.
- ↑ Często, wbrew polskim zasadom ortograficznym, pisane z łącznikiem: siekiero-młot, młoto-siekiera, klino-młot itd.
Przypisy
- ↑ Michał Arct: Słownik ilustrowany języka polskiego. Warszawa: Wydawnictwo M. Arcta, 1916.
- ↑ Henryk Hoyer. Zwierzęta kopalne okolic Krakowa. „Ziemia. Miesięcznik Krajoznawczy Ilustrowany”. 6, s. 23, 1923. Warszawa. [dostęp 2019-10-02].
- ↑ Bohdan Janusz: Zabytki przedhistoryczne Galicyi wschodniej. Lwów: Towarzystwo dla Popierania Nauki Polskiej, 1918, s. 58. [dostęp 2019-10-02].
- ↑ Włodzimierz Demetrykiewicz. Neolityczne groby szkieletów tak zw. siedzących (Hockergräber) w Przemyskiem i Krakowskiem. „Materyały Antropologiczno-Archeologiczne i Etnograficzne”. 3, s. 78, 91, 1898. Kraków: Akademia Umiejętności. [dostęp 2019-10-02].
- ↑ Kamil Adamczak, Łukasz Kowalski, Aldona Garbacz-Klempka, Krzysztof Dobrzański. Siekieromłot typu Szendrõ z Karłowic Małych w świetle analiz archeologicznych i metaloznawczych. „Śląskie Sprawozdania Archeologiczne”. 57, s. 81-92, 2015. Wrocław: Uniwersytet Wrocławski. DOI: 10.17427. [dostęp 2019-10-02].
- ↑ Kolejne cmentarzysko odkryte w Kałdusie. naukawpolsce.pap.pl, 2015-10-31. [dostęp 2019-10-02].
- ↑ Krzysztof Dobrzański (oprac.): Lipiec – Neolityczna siekiera miedziana (V/IV tysiąclecie p.n.e.). Muzeum Powiatowe w Nysie. [dostęp 2019-10-02].
- ↑ Bogdan Balcer. Kamieniarstwo w kulturze pucharów lejkowatych w świetle materiałów z osady na stanowisku Gawroniec w Ćmielowie, pow. Ostrowiec Świętokrzyski. „Archeologia Polski”. 51, 2006. ISSN 0003-8180. [dostęp 2019-10-02].
- ↑ Mieczysław Haftka. Przeszłość wykopana z ziemi. „Kociewski Magazyn Regionalny”. 3, s. 13-20, 1987. Towarzystwo Miłośników Ziemi Kociewskiej w Starogardzie Gdańskim oraz Towarzystwo Miłośników Ziemi Tczewskiej w Tczewie. ISSN 0860-1917. [dostęp 2019-10-02].
- ↑ Gotfryd Ossowski, Sprawozdanie drugie z wycieczki paleoetnologicznej po Galicyi (w roku 1890), 1890 [dostęp 2019-10-02].
- ↑ Np. Słownik starożytności słowiańskich. Władysław Kowalenko (red.). Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1970, s. 655.
- ↑ Np. Siekieromłot. e-drwal.com. [dostęp 2019-10-02].
- ↑ Młoto-siekiera. proline-tools.com.pl. [dostęp 2019-10-02].
- ↑ a b Np. Młoto-klin. ekspertbudowlany.pl. [dostęp 2019-10-02].
- ↑ Np. Siekiero Młot, młotoklin JUCO 4kg zagroda.cieszyn.pl. zagroda.cieszyn.pl. [dostęp 2019-10-02].
- ↑ Jaką siekierę kupić?. ogrodosfera.pl, 2012-11-09. [dostęp 2019-10-02]. Cytat: Siekiery rozłupujące – to najbardziej specjalistyczna odmiana siekier. Ich konstrukcja sprawia, że doskonale nadają się do przygotowywania drewna na opał, do pieców czy kominków. Są to siekiery bardzo ciężkie. Sama głowica często waży ponad 4 kg. Charakteryzują się one bardzo długim, prostym trzonkiem i masywną, krótką głowicą. Ich szlif jest dość charakterystyczny – z dużym kątem ostrzenia, przez co głowica szybko rozszerza się od ostrza w stronę czepca i przypomina klin. Taki kształt sprawia, że nawet nie do końca przecięte drewno, zostaje na tyle rozsunięte na boki, że pęka pod wpływem wewnętrznych napięć. Niektóre modele, są wyposażone w specjalny klin na policzkach głowicy, ułatwiający rozdrabnianie poszczególnych szczap drewna. [...] Merliny – czyli tzw. siekieromłoty. Jak sama nazwa wskazuje, są one połączeniem młotów z siekierą. Z jednej strony znajduje się ostrze, natomiast w pozycji obucha jest młotek. Mają proste i długie trzonki. Rozwiązanie to, sprawdza się w warsztatach ciesielskich i przy pracach takich jak rozłupywanie pni, wbijanie kołków lub słupów w ziemie czy ciosaniu drewna.
- ↑ Siekierka – jak wybrać? Która najlepsza?. budujesz.pl, 2018-06-27. [dostęp 2019-10-02]. Cytat: Siekiery do rozłupywania: łupanie drewna wymaga olbrzymiej siły, a tę, zgodnie z zasadami fizyki, uzyskać można na dwa sposoby – przez zwiększenie masy ostrza albo wydłużenie ramienia dźwigni, czyli trzonka. Ten typ siekier może ważyć ponad 4 kilogramy, a trzonek jest bardzo długi, dzięki czemu ostrze nachylone pod niewielkim kątem jest w stanie rozłupać nawet twarde drewno. [...] Siekiery ciesielskie, zwane też merlinami albo siekieromłotami mają proste, niezbyt długie trzonki, a zamiast obucha zamocowany jest młot. Takie narzędzia nadają się nie tylko do rozłupywania drewna, ale także do ciosania nawet twardych pni.
- ↑ Siekiera niejedno ma imię... Rodzaje siekier. przydomu.pl, 2015-12-16. [dostęp 2019-10-02].
- ↑ Rodzaje siekier do drewna. bau-tec.pl, 2018-03-27. [dostęp 2019-10-02].
- ↑ Marta Tomaszewska: Królowa Niewidzialnych Jeźdźców. Prószyński i S-ka, 1999, s. 40-42. ISBN 83-7255-552-4.
Media użyte na tej stronie
(c) The Portable Antiquities Scheme/ The Trustees of the British Museum, CC BY-SA 4.0
Stone axe-hammer head dating from the final phases of the Neolithic to the Early Bronze Age.
The axe head has been damaged, most likely by a plough, there are scratch marks on the sides and at the butt end some chunks have been broken off. Overall the axe head is sub-triangular in plan, with the butt having rounded corners and the blade not being central. The shafthole is midway between the blade and butt but is not equi-distant from the sides. It is circular and smooth all the way through. The axe is made from a hard, grey, igenous stone.
Using Roe's typology this is a Class 2 as the blade and butt are fairly equal in thickness (1979; P30-32). Their use is not certain but some possibilities include a form of primitive plough or hammer.
Autor: Zde, Licencja: CC BY-SA 3.0
Part of a hoard of tools of arsenical copper, probably used for woodworking. Finding from Naxos. Keros-Syros Culture, Cycladic Early Bronze Age, EC II, 2700 – 2200 BC, British Museum GR 1969.12-31.1 to 8.
This building is classé au titre des monuments historiques de la France. It is indexed in the base Mérimée, a database of architectural heritage maintained by the French Ministry of Culture, under the reference PA00113493
. Monster Maul unbreakable splitting maul.
Combat hammer-axe from the Early Bronze Age (1800 BC-1500 BC). It is characteristic from Únětice culture, but sometimes it is called «Nestor type axe» because of mycenaean influence.
Autor: Abrev (talk) 18:58, 13 May 2012 (UTC), Licencja: CC BY-SA 3.0
Comparison between splitting axe (left, large wedge angle of about 20deg) and cutting axe (right, small wedge angle lower than 10deg).
.svg)
Autor: Autor nie został podany w rozpoznawalny automatycznie sposób. Założono, że to Ssire (w oparciu o szablon praw autorskich)., Licencja: CC BY-SA 3.0
Blasonnement
- D'argent semé de billettes de sable, et brochant sur le semé, au lion du même armé et lampassé de gueules, accompagné de deux outils d'essartage d'or emmanchés aussi de gueules, adossés, un émondoir posé en bande à dextre et un merlin posé en barre à senestre, au chef de gueules chargé d'une croisette tréflée du champ
(c) The Portable Antiquities Scheme/ The Trustees of the British Museum, CC BY-SA 2.0
This is a (very) small early Bronze Age/late Neolithic perforated stone axe hammer. The axe is in the form of a ‘teardrop’ with a parallel profile. The perforation is ‘egg timer’ shape, opening from a central diameter of 13.5 mm to 20.7 mm at the outer surface.
The overall style is consistent with an early class 1 Axe Hammer from Roe’s ‘Typology of Stone Implements with Shafts’. However, whilst the profile fits, the size does not. This object is very small at just 7.32 cm long, the more typical axe hammer is double that and more.
This particular implement may then be ‘votive’ or perhaps even a ‘toy’. As in size and weight, it falls well short of the general class types. The material is beige quartz like with considerable chipping and scarring to the surface. That damage appears to be much later in date as it cuts through the aged surface of the object.Fig. 140.—Stone Axe-hammer, East Kennet