Siemion Budionny

Siemion Budionny
Семён Михайлович Будённый
	; Marszałek Siemion Budionny w 1943
	marszałek Związku Radzieckiego
Pełne imię i nazwisko	Siemion Michajłowicz Budionny
Data i miejsce urodzenia	25 kwietnia 1883 ; Koziurin, Obwód Wojska Dońskiego, Imperium Rosyjskie
Data i miejsce śmierci	26 października 1973 ; Moskwa, RFSRR, ZSRR
	Przebieg służby
Lata służby	1903–1973
Siły zbrojne	Armia Imperium Rosyjskiego; Armia Czerwona; Armia Radziecka
Stanowiska	dowódca: 1 Armii Konnej
Główne wojny i bitwy	wojna rosyjsko-japońska; I wojna światowa; wojna domowa w Rosji; wojna polsko-bolszewicka; II wojna światowa
	Odznaczenia
	;

Siemion Budionny, 1912

Siemion Budionny (1937)

Marszałkowie Aleksandr Wasilewski i Siemion Budionny (1943)

Znaczek Poczty ZSRR z marszałkiem Siemionem Budionnym (1974)

Siemion Michajłowicz Budionny (ros. Семён Михайлович Будённый, ur. 13 kwietnia^?/ 25 kwietnia 1883 w Koziurinie, zm. 26 października 1973 w Moskwie) – rosyjski i radziecki dowódca wojskowy, kawalerzysta, dowódca 1 Armii Konnej, I zastępca komisarza obrony ZSRR, Główny Inspektor Ministerstwa Obrony ZSRR, marszałek Związku Radzieckiego (1935), trzykrotny Bohater Związku Radzieckiego (1958, 1963, 1968), deputowany i członek Prezydium Rady Najwyższej ZSRR.

Życiorys

Dzieciństwo i młodość

Urodził się w chutorze Koziurin koło Rostowa w rodzinie biednego chłopa^[1], na terenie ówczesnego obwodu Wojska Dońskiego. W dzieciństwie pracował jako pasterz i robotnik rolny. W wojsku służył od 1903, w latach 1904–1905 uczestniczył w wojnie rosyjsko-japońskiej. W 1907 jako najlepszy jeździec pułku wysłany do Petersburga do szkoły oficerów kawalerii na roczny kurs dla niższych stopni. Do 1914 służył w pułku dragonów.

I wojna światowa

W I wojnie światowej służył jako starszy podoficer na froncie niemieckim, austriackim i kaukaskim, m.in. w Operacji Łódzkiej. Latem 1917 wraz z pułkiem przybył do Mińska, gdzie został wybrany przedstawicielem komitetu żołnierskiego pułku. Latem 1917 uczestniczył w rozbrojeniu wojsk korniłowskich w Orszy. Po bolszewickiej rewolucji październikowej wrócił nad Don, gdzie został wybrany członkiem miejscowego Komitetu Rad.

Wojna domowa w Rosji

W lutym 1919 utworzył konny oddział Armii Czerwonej pod swoim dowództwem. Oddziałem przemianowanym 19 listopada 1919 na 1. Armię Konną, dowodził w latach 1919–1923, walcząc z wojskami gen. Piotra Wrangla nad Donem, w październiku-listopadzie 1919 pokonując kozackie korpusy generałów Konstantina Mamontowa i Andrieja Szkury i zwyciężając Siły Zbrojne Południa Rosji gen. Antona Denikina pod Woroneżem i w bitwie o węzeł kolejowy Kastornoje^[2].

Wojna polsko-bolszewicka 1920

W wojnie polsko-bolszewickiej 1 Armia Konna przerzucona marszem na front polski z Kaukazu Północnego (Majkop) przerwała 5 czerwca 1920 front polsko-sowiecki pod Samhorodkiem na Ukrainie i uderzyła na tyły Wojska Polskiego zajmującego Kijów. Nacierała następnie na Żytomierz, który zajęła 7 czerwca, wycinając w pień polski garnizon, niszcząc stację kolejową i magazyny wojskowe i uwalniając kilka tysięcy sowieckich jeńców i Berdyczów, gdzie spaliła szpital z 600 rannymi Polakami i siostrami Czerwonego Krzyża. 27 czerwca Budionny zajął Zwiahel, 10 lipca – Równe. W końcu lipca 1920 armia Budionnego uderzyła w kierunku na Lwów. 17 sierpnia 1920 stoczyła krwawą bitwę pod Zadwórzem. Budionny wykonał wówczas z opóźnieniem rozkaz skierowania się na północny zachód dla wsparcia atakujących Warszawę wojsk Frontu Zachodniego Michaiła Tuchaczewskiego. Manewr Budionnego nastąpił za późno – 16 sierpnia 1920 Wojsko Polskie rozpoczęło kontrofensywę na flankę i tyły wojsk Tuchaczewskiego, rozbijając je i zmuszając do generalnego odwrotu spod Warszawy. Budionny został powstrzymany pod Zamościem przez broniące miasta oddziały polskie i ukraińskie, a następnie 31 sierpnia, rozbity pod Komarowem, wycofał się za Bug do Włodzimierza Wołyńskiego, gdzie oczekiwały posiłki z Moskwy. Mimo wsparcia, został jednak wyparty i stamtąd, nękany przez polską kawalerię, a także lotnictwo. Podczas odwrotu do Żytomierza morale i dyscyplinę w szeregach Konarmii zaczęły zastępować instynkty bandyckie. Maszerując w stronę Dniepru, podkomendni Budionnego dopuścili się serii pogromów, w dużej mierze na Żydach^[3]^[4].

Dalsza służba

W latach 1921–1923 był zastępcą dowódcy Północnokaukaskiego Okręgu Wojskowego, od 1923 zaś pomocnikiem ds. kawalerii głównodowodzącego Armią Czerwoną, w latach 1924–1937 był inspektorem kawalerii. W 1932 ukończył Akademię Wojskową im. Michaiła Frunzego. Od 1934 należał do WKP (b).

20 listopada 1935 został mianowany (jako jeden z pięciu dowódców) Marszałkiem Związku Radzieckiego. W przeciwieństwie do wielu innych dowódców rewolucyjnych, nie utracił zaufania Józefa Stalina. Jego kompetencje wojskowe są jednak podważane przez wielu historyków. Od 1937 do 1939 dowodził Moskiewskim Okręgiem Wojskowym, a od sierpnia 1940 był I zastępcą komisarza (ministra) obrony ZSRR.

II wojna światowa

W czasie II wojny światowej, był członkiem Stawki Najwyższego Naczelnego Dowództwa, uczestniczył w obronie Moskwy, dowodził grupą wojsk rezerwy Stawki, następnie w okresie lipiec – sierpień 1941 był dowódcą Kierunku Południowo-Zachodniego, od września do października 1941 Frontu Rezerwowego, od kwietnia do maja 1942 głównodowodzącym Kierunku Północno-Kaukaskiego, a od maja do sierpnia 1942 Frontu Północno-Kaukaskiego.

Latem 1941, na żądanie Budionnego, dowództwo radzieckie przystąpiło do tworzenia nowych jednostek. Na koniec roku dodatkowo utworzono ok. 80 dywizji lekkiej kawalerii. Od stycznia 1943 dowodził kawalerią ZSRR.

Okres powojenny

Po II wojnie światowej, w latach 1947–1953 dodatkowo był zastępcą ministra rolnictwa, w następnych latach zaś był inspektorem kawalerii i Głównym Inspektorem Ministerstwa Obrony ZSRR.

Ośmiokrotnie deputowany do Rady Najwyższej ZSRR, a od 1938 członek Prezydium RN ZSRR.

Zmarł w wieku 90 lat, został pochowany przy murze Kremla na Placu Czerwonym w Moskwie. W jego pogrzebie uczestniczyła delegacja PRL z wiceministrem obrony narodowej gen. broni Józefem Urbanowiczem na czele.

Odznaczenia

Złota Gwiazda Bohatera Związku Radzieckiego – trzykrotnie (1 lutego 1958, 24 kwietnia 1963, 22 lutego 1968)
Order Lenina – ośmiokrotnie (1935, 1939, 1943, 1945, 1953, 1958, 1958, 1973)
Order Czerwonego Sztandaru – sześciokrotnie
Order Suworowa I klasy
Order Czerwonego Sztandaru Pracy Azerbejdżańskiej SRR
Order Czerwonego Sztandaru Pracy Uzbeckiej SRR
Medal 100-lecia urodzin Lenina
Medal „Za obronę Moskwy”
Medal „Za obronę Sewastopola”
Medal „Za obronę Odessy”
Medal „Za obronę Kaukazu”
Medal „Za zwycięstwo nad Japonią”
Medal „Za zwycięstwo nad Niemcami w Wielkiej Wojnie Ojczyźnianej 1941–1945” (1945)
Medal jubileuszowy „Dwudziestolecia zwycięstwa w Wielkiej Wojnie Ojczyźnianej 1941–1945” (1965)
Medal jubileuszowy „XX lat Robotniczo-Chłopskiej Armii Czerwonej” (1938)
Medal jubileuszowy „30 lat Armii Radzieckiej i Floty” (1948)
Medal jubileuszowy „40 lat Sił Zbrojnych ZSRR” (1958)
Medal jubileuszowy „50 lat Sił Zbrojnych ZSRR”
Medal „W upamiętnieniu 800-lecia Moskwy” (1947)
Medal „W upamiętnieniu 250-lecia Leningradu”
Krzyż św. Jerzego I, II, III i IV stopnia (Imperium Rosyjskie)
Order Suche Batora – dwukrotnie (Mongolia)
Order Czerwonego Sztandaru (Mongolia)

Zobacz też

Koń budionnowski
Budionnówka

Przypisy

↑ L. Bazylow, J. Sobczak, Encyklopedia rewolucji październikowej, Wiedza Powszechna, Warszawa 1977, s. 51–52.
↑ P. Kenez, Red Advance, White Defeat. Civil War in South Russia 1919-1920, New Academia Publishing, Washington DC 2004, ISBN 0-9744934-5-7, s. 218.
↑ Decydująca kampania, [w:] NormanN. Davies NormanN., Orzeł biały, czerwona gwiazda: wojna polsko-bolszewicka 1919-1920, AndrzejA. Pawelec (tłum.), wyd. 3, Kraków: Wydawnictwo Znak, 2011, s. 281, ISBN 978-83-240-1801-7, OCLC 802629443 [dostęp 2021-05-04] .
↑ Komunizm na eksport, [w:] RichardR. Pipes RichardR., Rosja bolszewików, WładysławW. Jeżewski (tłum.), Warszawa: Wydawnictwo Magnum, 2013, s. 193, ISBN 978-83-63986-03-2, OCLC 827732277 [dostęp 2021-05-04] .

Bibliografia

BolesławB. Potyrała BolesławB., HieronimH. Szczegóła HieronimH., Czerwoni marszałkowie. Elita Armii Radzieckiej 1935-1991, Zielona Góra: Wyd. WSP im. Tadeusza Kotarbińskiego, 1997, ISBN 83-86832-23-1 .
BolesławB. Potyrała BolesławB., WładysławW. Szlufik WładysławW., Who is who? Trzygwiazdkowi generałowie i admirałowie radzieckich sił zbrojnych z lat 1940–1991, Częstochowa: WSP, 2001, ISBN 83-7098-662-5 .
Mała Encyklopedia Wojskowa, t. I, Wyd. MON, Warszawa 1971
Encyklopedia II wojny światowej, Wyd. MON, Warszawa 1975
W. Jegorszyn – Feldmarszałkowie i marszałkowie, Moskwa 2000 (ros.)
K. Zalesskij – Imperium Stalina. Biograficzny słownik encyklopedyczny, Moskwa 2000 (ros.)
Radziecka Encyklopedia Wojskowa, Moskwa (ros.)
Wielka Encyklopedia Radziecka, t. 4, s. 92, Moskwa 1969-1978 (ros.)
Wojskowy słownik encyklopedyczny, Moskwa 1986 (ros.)
Семён Михайлович Будённый – Герои страны (ros.)
Семён Михайлович Будённый – Проект ХРОНОС (ros.)

[:02-1] L. Bazylow, J. Sobczak, Encyklopedia rewolucji październikowej, Wiedza Powszechna, Warszawa 1977, s. 51–52.

[2] P. Kenez, Red Advance, White Defeat. Civil War in South Russia 1919-1920, New Academia Publishing, Washington DC 2004, ISBN 0-9744934-5-7, s. 218.

[3] Decydująca kampania, [w:] NormanN. Davies NormanN., Orzeł biały, czerwona gwiazda: wojna polsko-bolszewicka 1919-1920, AndrzejA. Pawelec (tłum.), wyd. 3, Kraków: Wydawnictwo Znak, 2011, s. 281, ISBN 978-83-240-1801-7, OCLC 802629443 [dostęp 2021-05-04] .

[4] Komunizm na eksport, [w:] RichardR. Pipes RichardR., Rosja bolszewików, WładysławW. Jeżewski (tłum.), Warszawa: Wydawnictwo Magnum, 2013, s. 193, ISBN 978-83-63986-03-2, OCLC 827732277 [dostęp 2021-05-04] .

[1]

[2]

[3]

[4]

Navigation

Nawigacja

Portale tematyczne