Siemomysł pomorski

Siemomysł (łac. Zemuzil) (ur. 1000/1020, zm. po 29 czerwca 1046) – książę pomorski, znany jedynie ze wzmianki w Rocznikach z Niederalteich i dokumentu króla niemieckiego Henryka III z 1040.

Był prawdopodobnie potężnym władcą chrześcijańskim, którego zasięg władzy mógł obejmować nawet całe Pomorze. Przypuszcza się, że był bliżej spokrewniony z dynastią Piastów, po mieczu lub po kądzieli. Pojawiły się również teorie, jakoby pokrewieństwo z Piastami wynikało z małżeństwa Siemomysła z przedstawicielką dynastii Rurykowiczów. Książę żył w konflikcie z księciem polskim Kazimierzem Odnowicielem. Pomimo złagodzenia sporu z polskim władcą, Siemomysł wsparł wyprawę możnego Miecława na Mazowsze.

Życiorys

Siemomysł w dokumencie Henryka III

W 1040 cesarz Henryk III wystawił dla katedry w Naumburg (Saale) dokument, w którym pojawia się informacja o nadaniu jej beneficjum w ziemi Weita, które posiadał niejaki (łac.) Sememizl. Badacze identyfikują tego ostatniego z Siemomysłem księciem pomorskim wspomnianym w dokumencie z 1046^[1]. Przed 1040 Siemomysł mieszkał w Niemczech, skąd udał się na Pomorze. Data przybycia księcia na Pomorze nie jest znana. Przypuszcza się, że doszło do niego w czasie zbliżonym do terminu najazdu księcia czeskiego Brzetysława I na Śląsk i Wielkopolskę^[2]. Pojawił się również domysł, jakoby był identyczny z księciem pokonanym przez księcia węgierskiego Belę I około 1043^[2].

Siemomysł w relacji Roczników altajskich

24 czerwca 1046 Siemomysł wziął udział w zjeździe w Merseburgu z królem niemieckim Henrykiem III, księciem czeskim Brzetysławem I i Kazimierzem I Odnowicielem. Był władcą potężnym i chrześcijańskim, gdyż był traktowany równorzędnie z innymi władcami słowiańskimi^[3]. 29 czerwca tegoż roku w Miśni doszło do złagodzenia sporów pomiędzy książętami przez niemieckiego władcę^[4]. Siemomysł nie poddał się wyrokowi z Miśni, gdyż już w 1047 książę wsparł najazd możnego Miecława na Mazowsze^[2].

Pokrewieństwo z Piastami

Ze względu na fakt, że imię Siemomysł nosił jeden z książąt Polan z dynastii Piastów, sądzi się, że Siemomysł książę pomorski był jego potomkiem. Teorię tę uzupełnia pochodzący z przełomu XII i XIII wieku żywot św. Wojciecha zwany (łac.) Tempore illo, który przekazał informację, że praski biskup w Gdańsku miał udzielić ślubu niewymienionemu z imienia księciu pomorskiemu i córce Bolesława I Chrobrego. Wiarygodność tego źródła jest jednak kwestionowana^[5].

Siemomysł jako potomek Piastów po kądzieli

Istnieje kilka koncepcji dotyczących powiązań genealogicznych między Siemomysłem księciem pomorskim a Piastami.

1. Nieznany książę pomorski miał w 996 lub 997 poślubić córkę Bolesława I Chrobrego – zwolennikiem tego poglądu był Oswald Balzer, opierający się na przekazie (łac.) Tempore illo^[6]. Pogląd ten został odrzucony przez nowszą literaturę historyczną.
2. Nieznany książę pomorski poślubił córkę Mieszka I – do ślubu doszło albo w latach 80. X wieku, albo zgodnie z relacją (łac.) Tempore illo w 996 lub na początku 997^[7].
3. Nieznany książę pomorski poślubił córkę Siemomysła, księcia Polan – zwolennikiem tego poglądu był Henryk Łowmiański^[8]. Jeden z najwybitniejszych znawców genealogii Piastów, Kazimierz Jasiński, uważał poglądy nr 2 i 3 za równie prawdopodobne.

Na poparcie poglądu o pokrewieństwie Siemomysła z Piastami przywołuje się przekaz Galla Anonima, który nazywa Świętobora, księcia pomorskiego z przełomu XI i XII wieku, i jego syna Świętopełka krewnymi Bolesława III Krzywoustego^[9]. Pojawiły się jednak hipotezy, wyjaśniające pokrewieństwo między Świętoborem i Świętopełkiem a Piastami z pominięciem Siemomysła – przypuszczano, że nieznana źródłom córka Bolesława II Szczodrego została wydana za księcia pomorskiego, ojca Świętobora^[10]. Pojawiła się też teoria, że książęta pomorscy spokrewnili się z Piastami za ruskim pośrednictwem – księżną pomorską miała zostać nieznana źródłom córka Światopełka I, księcia kijowskiego, i jego żony, nieznanej z imienia córki Bolesława I Chrobrego^[11].

Historycy, uważający Siemomysła za potomka polskiej księżniczki wzmiankowanej w (łac.) Tempore illo, twierdzą, że panował na Pomorzu Gdańskim^[12].

Siemomysł jako potomek Piastów po kądzieli (koncepcja nr 1)

Siemomysł jako potomek Piastów po kądzieli (koncepcja nr 2)

Siemomysł jako potomek Piastów po kądzieli (koncepcja nr 3)

Siemomysł jako przedstawiciel dynastii Piastów

W literaturze historycznej istnieje też mniejszościowa hipoteza (ostatnio coraz popularniejsza), uznająca książąt pomorskich za boczną linię Piastów, wywodzącą się od jednego z synów Mieszka I i Ody (Świętopełka^[2], Mieszka^[13] lub Lamberta^[14]). W jej myśl Siemomysł książę pomorski był synem Dytryka^[15] lub jego bratem^[2].

Badacze, uznający Siemomysła za potomka Piastów po mieczu, lokują jego księstwo na terenie Pomorza Zachodniego^[12] lub całego Pomorza^[16].

Hipotetyczny wywód Siemomysła księcia pomorskiego od Świętopełka Mieszkowica

Hipotetyczny wywód Siemomysła księcia pomorskiego od Mieszka Mieszkowica

Hipotetyczny wywód Siemomysła księcia pomorskiego od Lamberta Mieszkowica

Hipoteza według poglądów: E. Rymara, B. Śliwińskiego i J. Dobosza

Imię

Roczniki altajskie zapisały jego imię (łac.) Zemuzil. Odczytuje się je jako Siemysł albo Siemomysł; sądzi się, że pierwsza wersja mogła powstać w wyniku haplologii (zaniku zgłoski om)^[17]. Istniały hipotezy, że (łac.) Zemuzil należy odczytywać jako Wszemysł (pogląd Aleksandra Brücknera) bądź Siemosił (pogląd Jerzego Dowiata); obecnie są one odrzucane w literaturze historycznej^[18].

Przypisy

Bibliografia

• Balzer O., Genealogia Piastów, Kraków 1895.
• Labuda G., Siemomysł, ks. pomorski, [w:] Słownik starożytności słowiańskich, T. 5, 1975.
• EdwardE. Rymar EdwardE., Rodowód książąt pomorskich, Szczecin: Książnica Pomorska, 2005, ISBN 83-87879-50-9, OCLC 69296056 .
• Sochacki J., Relacja roczników altajskich o księciu pomorskim Zemuzile, [w:] Panic I., Sperka J. (red.) Średniowiecze polskie i powszechne, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, T. 4, Katowice 2007, ISBN 978-83-226-1590-4.
• Śliwiński B., Pomorze w polityce i strukturze państwa wczesnopiastowskiego (X-XII w.), [w:] „Kwartalnik Historyczny”, nr 107/2, 2000.
• Zakrzewski S., Bolesław Chrobry Wielki, wyd. 2, Kraków 2000.