Siemowit (książę Polan)

Siemowit

Siemowit książę Polan ze zbioru Królowie polscy w obrazach i pieśniach autorstwa Walerego Eljasza-Radzikowskiego.
Książę Polan
Okres	od II poł. IX wieku do pocz. X wieku
Następca	Lestek
Dane biograficzne
Dynastia	Piastowie
Data śmierci	pocz. X wieku[1]
Ojciec	Piast
Matka	Rzepicha
Dzieci	Lestek

Siemowit (także Ziemowit) – książę Polan z IX wieku^[2] znany jedynie z kroniki Galla Anonima. Według jego relacji Siemowit był synem Piasta i Rzepichy i objął władzę po obaleniu Popiela, zgodnie z wolą zgromadzonych na wiecu współplemieńców. Synem i następcą Siemowita był Lestek.

Kwestia historyczności Siemowita początkowo nie budziła wątpliwości, została zakwestionowana pod koniec XIX wieku. Od lat 60. XX wieku badacze raczej skłaniają się do uznania przekazanej przez Galla listy przodków Mieszka I, gdzie figuruje m.in. Siemowit, za autentyczną. Znacznie więcej zastrzeżeń co do autentyczności dotyczy informacji o rodzicach Siemowita.

Wśród badaczy wierzących w autentyczność tej postaci utrzymuje się, że lata życia Siemowita hipotetycznie powinny przypadać na okres od 845 do 900, chociaż istnieje możliwość, że ewentualny błąd tych ustaleń może wynosić nawet kilkadziesiąt lat. Natomiast objęcie władzy na pewno nastąpiło w drugiej połowie IX wieku. Nie jest znane miejsce jego pochówku^[3].

Według informacji zawartej w kronice Galla Anonima w wieku siedmiu lat Siemowit został postrzyżony przez dwóch obcokrajowców. Według niektórych historyków, ci obcokrajowcy to Cyryl i Metody lub ich uczniowie, którzy mogli go ochrzcić w obrządku słowiańskim^[4]. Większość mediewistów uważa jednak, że Cyryl i Metody nigdy nie przybyli na tereny polskie^[5]. Teza o chrzcie w obrządku słowiańskim wydaje się też mało prawdopodobna. Ryt słowiański na mocy decyzji papieża Hadriana II z 867 roku dozwolony był jedynie na obszarze Moraw i Panonii. Historycznie udokumentowany jest dopiero chrzest prawnuka Siemowita – Mieszka w 966.

Kwestia historyczności Siemowita

Istnieje bogata debata historyków na temat istnienia lub nieistnienia Siemowita i jego dwóch następców. Wielu polskich historyków (m.in. Henryk Łowmiański, Gerard Labuda, Kazimierz Jasiński) opowiedziało się za historycznością Siemowita.

Poglądy na istnienie Siemowita w obliczu nowych odkryć archeologicznych

Przeciw istnieniu Siemowita mają przemawiać odkrycia archeologiczne, z których wynika, że dynamiczny rozwój państwa Polan rozpoczął się w latach dwudziestych X wieku, zatem panowanie Siemowita, Lestka i Siemomysła trwałoby bardzo krótko. Część mediewistów uważa, że podane w Kronice imiona przodków Mieszka mają znaczenie symboliczne i zostały wymyślone przez Galla. Nie można wreszcie wykluczyć, że zmyślony przez Galla jest tylko opis panowania władców, podczas gdy imiona są faktycznymi imionami przodków Mieszka. Z jednakowym prawdopodobieństwem można jednak założyć, że tzw. rewolucję piastowską (budowa potężnych grodów, aparat przymusu – drużyna) rozpoczął Lestek, natomiast jego poprzednik Siemowit sprawował władzę na innych zasadach, które nie są do uchwycenia przez archeologię.

Genealogia

Imię

Według Galla Anonima imię to nadało mu dwóch obcokrajowców. Przez wiele lat, wspierana autorytetem Oswalda Balzera, który takie miano zastosował w Genealogii Piastów, utrzymywała się forma imienia Ziemowit, pomimo że już w recenzjach tej pracy z przełomu XIX i XX wieku zgłaszano do niej zastrzeżenia. Zgodnie z ustaleniami językoznawców imię to pochodzi od słowiańskiego wyrazu semja = rodzina, i w związku z tym jedyną poprawną jest forma Siemowit^[3].

Pomniki

Siemowita upamiętnia renesansowa płaskorzeźba umieszczona w portalu bramy wjazdowej Zamku Piastów Śląskich w Brzegu.

Siemowit w kulturze

Postać Siemowita pojawia się m.in. w poniższych utworach literackich i dziełach historycznych:

• Król-Duch – poemat Juliusza Słowackiego (1845–1849)^[6]
• Książę Popiel – dramat Wincentego Korolewicza (1909)^[7]
• Lechia w IX wieku – powieść Wincentego Budzyńskiego (1843)^[8]
• Myszy króla Popiela – powieść Walerego Przyborowskiego (1888)^[9]
• Pogrom – dramat Feliksa Płażka^[10]
• Popiel i Piast – dramat Mieczysława Romanowskiego (1862)^[11]
• Stara baśń – powieść Józefa Ignacego Kraszewskiego (1876)
• Tysiączna rocznica wstąpienia na tron Ziemowita, syna Piasta, pierwszego Króla Polskiego w roku 860 – praca Joachima Lelewela (1860)^[12]
• Zmierzch Popielidów – powieść Stanisława Helsztyńskiego (1964)^[13]

Galeria

• 

  Zemovitus, Benoît Farjat (1702-1703)

• 

  Miedzioryt z przełomu XVII i XVIII w. ze zbiorów Austriackiej Biblioteki Narodowej

• 

  Aniołowie u Piasta, Rafał Hadziewicz, ok. 1860

• 

  Aniołowie u Piasta, Paulin Gardzielewski, ok. 1900

Zobacz też

• historia Polski (do 1138)
• Władcy Polski
• legendarni władcy Polski
• Siemowit (imię)
• Piastowie

Przypisy

Bibliografia

• Banaszkiewicz Jacek: Podanie o Piaście i Popielu: studium porównawcze nad wczesnośredniowiecznymi tradycjami dynastycznymi. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1986. ISBN 83-01-06697-0.
• Buczek Karol: Zagadnienie wiarygodności dwu relacji o początkowych dziejach państwa polskiego. W: Prace z dziejów Polski feudalnej: ofiarowane Romanowi Grodeckiemu w 70. rocznicę urodzin. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1960, s. 45-70. OCLC 17341886.
• Gieysztor Aleksander: Siemowit. W: Labuda Gerard (red.), Stieber Zdzisław (red.): Słownik starożytności słowiańskich: encyklopedyczny zarys kultury Słowian od czasów najdawniejszych. T. V: S-Ś. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich – Wydawnictwo, 1975, s. 169. ISBN 83-04-00080-6.
• Jasiński Kazimierz: Rodowód pierwszych Piastów. Wyd. I. Warszawa-Wrocław: Volumen, Uniwersytet Wrocławski, 1992, s. 46-48. ISBN 83-85218-32-7.
• Kętrzyński Stanisław: Polska X-XI wieku. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1961. OCLC 9982289.
• Koneczny Feliks: Dzieje Polski za Piastów. Kraków: Nakładem Krakowskiego Towarzystwa Oświaty Ludowej, 1902, s. 28. OCLC 250489461.
• Labuda Gerard. Kronika genealogiczna jako źródło do dziejów rozbicia i zjednoczenia monarchii w Polsce średniowiecznej. „Studia Źródłoznawcze: rocznik poświęcony naukom pomocniczym historii i źródłoznawstwu polskiemu i powszechnemu”. Tom XXII, s. 43, 1977. Warszawa-Poznań: Polska Akademia Nauk. Instytut Historii. ISSN 0081-7147. 
• Łaguna Stosław. Rodowód Piastów. „Kwartalnik Historyczny”. Organ Towarzystwa Historycznego założony przez Xawerego Lipskiego. Rocznik XI, s. 752, 1897. Semkowicz Aleksander (red.). We Lwowie: Druk i papier nakładem Zakładu Narodowego im. Ossolińskich. OCLC 561930381. 
• Julian Maślanka: Literatura a dzieje bajeczne. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1990. ISBN 83-01-06765-9.
• Łowmiański Henryk: Dynastia Piastów we wczesnym średniowieczu. W: Tymieniecki Kazimierz (red.), Labuda Gerard (współred.), Łowmiański Henryk (współred.): Początki państwa polskiego: księga tysiąclecia. T. I: Organizacja polityczna. Poznań: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1962. OCLC 69364284.
• Łowmiański Henryk: Początki Polski: z dziejów Słowian w I tysiącleciu n.e. T. V: Okres lechicki (ciąg dalszy). Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1973, s. 5. OCLC 68668725.
• Małecki Antoni: Lechici w świetle historycznej krytyki. Wyd. I. We Lwowie: Nakładem Zakładu Narodowego im. Ossolińskich, 1897, s. 50. OCLC 25063970.
• Spórna M., Wierzbicki P.: Słownik władców polskich i pretendentów do tronu polskiego. Kraków: 2003, s. 392-393.
• Ślaski Kazimierz: Wątki historyczne w podaniach o początkach Polski. Z. I. T. XXIV. Poznań: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1968, seria: Prace Komisji Historycznej/Poznańskie Towarzystwo Przyjaciół Nauk. Wydział Historii i Nauk Społecznych. OCLC 3517280.
• Trawkowski Stanisław: Siemowit. W: Markiewicz Henryk (red. nacz.): Polski Słownik Biograficzny. Z. I: Siemiątkowski Antoni – Sienicki Mikołaj. T. XXXVII: Siemiątkowski Antoni – Skaradkiewicz Patrycy. Kraków: Polska Akademia Nauk. Instytut historii im. Tadeusza Manteuffla, 1996-1997, s. 64. ISBN 83-86301-28-7.
• Widajewicz Józef: Początki Polski. Wrocław: Książnica Atlas, 1948. OCLC 25257629.
• Wyrozumski Jerzy Lesław: Dzieje Polski piastowskiej: (VIII wiek – 1370). T. II. Kraków: Fogra, 1999, s. 69-70, seria: Wielka historia Polski z kom. red. Grodziski Stanisław, Wyrozumski Jerzy Lesław, Zgórniak Marian, (t. 1-5). ISBN 83-85719-38-5.

Linki zewnętrzne

• Materiały związane z Siemowitem w bibliotece Polona