Sierpniówka
| Nazwa potoczna | Sierpniówka |
|---|---|
| Państwo | |
| Data wydania | 31 sierpnia 1944 |
| Miejsce publikacji | |
| Tekst jednolity | |
| Data wejścia w życie | 13 września 1944 |
| Rodzaj aktu | dekret |
| Przedmiot regulacji | |
| Status | obowiązujący |
| Zastrzeżenia dotyczące pojęć prawnych | |
Sierpniówka – zwyczajowa nazwa dekretu z dnia 31 sierpnia 1944[1] roku o wymiarze kary dla faszystowsko-hitlerowskich zbrodniarzy winnych zabójstw i znęcania się nad ludnością cywilną i jeńcami oraz dla zdrajców Narodu Polskiego, ustalającego kary za współpracę z niemieckim okupantem.
Opis
Ten krótki objętościowo dekret objął pełny katalog zbrodni wojennych oraz niektórych przestępstw przeciwko ludzkości, z uwzględnieniem norm prawa międzynarodowego[2]. Przewidywał on sankcję bezwzględnie oznaczoną (tzn. ściśle określającą wymiar kary za dane przestępstwo, niepozostawiającą sądowi żadnej możliwości wyboru ani jej rodzaju, ani wysokości) w postaci kary śmierci za zabójstwa, znęcanie się i innego typu prześladowanie ludności cywilnej i jeńców wojennych[3]. Zgodnie z ustaleniami Międzynarodowego Trybunału Wojskowego w Norymberdze odpowiedzialność karna groziła również za sam udział w niemieckiej lub sprzymierzonej z Niemcami organizacji przestępczej (np. NSDAP, gestapo itd.). Przewidziano również karę więzienia do lat 15 lub karę dożywotniego więzienia za szantaż z żądaniem okupu za zaniechanie donosu do władz niemieckich.
Przepisy sierpniówki stosowano do czynów popełnionych w dn. 1 września 1939 – 9 maja 1945, tak więc działały niezgodnie z zasadą lex retro non agit. Czyny wymienione w dekrecie były karalne już wcześniej, a dekret zaostrzał jedynie odpowiedzialność za nie.
W praktyce dekret był wykorzystywany do ścigania i skazywania kolaborantów, szmalcowników, osób odpowiedzialnych za współudział w Holocauście, ale także żołnierzy Armii Krajowej, Narodowych Sił Zbrojnych i innych podziemnych organizacji zbrojnych oraz działaczy cywilnych Polskiego Państwa Podziemnego.
Przepisy dekretu obowiązywały w polskim prawie karnym od 13 września 1944. Zostały zmienione dekretami z 1945 i 1946, likwidując sankcję bezwzględnie oznaczoną przez poszerzenie katalogu kar.
Przepisy wprowadzające Kodeks karny z 1997 roku, które weszły w życie w 1998, nakazywały wymierzanie – w przypadku stosowania dawnych, ale wciąż obowiązujących przepisów – kary dożywotniego pozbawienia wolności zamiast kary śmierci. Wśród karnistów istnieje spór co do tego, czy owe przepisy zmieniły treść sierpniówki przez zmianę przewidzianej tam kary śmierci na dożywotnie pozbawienie wolności, czy też – pozostawiając ją w dotychczasowym brzmieniu – nakazały stosowanie kary dożywotniego pozbawienia wolności zamiast kary głównej. Przyjmując ten drugi pogląd, należy uznać, że kara śmierci w polskim systemie prawnym wciąż istnieje, na mocy dekretu z 31 sierpnia 1944[4].
Przypisy
- ↑ http://static1.money.pl/d/akty_prawne/pdf/DU/1946/69/DU19460690377.pdf
- ↑ Sierpniówka była jednym z pierwszych na świecie aktów dotyczących odpowiedzialności za zbrodnie wojenne popełnione w czasie II wojny światowej.
- ↑ Za przestępstwa te sąd orzekał ponadto utratę praw publicznych i obywatelskich praw honorowych oraz przepadek całego mienia skazanego.
- ↑ Łukasz Pohl: Prawo karne. Wykład części ogólnej. Warszawa: Wolters Kluwer, 2019, s. 436. ISBN 978-83-8160-143-6.
