Sieweczka andyjska

Sieweczka andyjska
	Anarhynchus alticola
	(von Berlepsch & Stolzmann, 1902)
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	ptaki
Podgromada	Neornithes
Infragromada	ptaki neognatyczne
Rząd	siewkowe
Podrząd	siewkowce
Rodzina	sieweczkowate
Podrodzina	sieweczki
Rodzaj	Anarhynchus
Gatunek	sieweczka andyjska
Synonimy
	Aegialitis alticola von Berlepsch & Stolzmann, 1902; Charadrius alticola (von Berlepsch & Stolzmann, 1902);
	Aegialitis alticola von Berlepsch & Stolzmann, 1902; Charadrius alticola (von Berlepsch & Stolzmann, 1902);
	Kategoria zagrożenia (CKGZ)
	; najmniejszej troski
	Zasięg występowania

Sieweczka andyjska^[3] (Anarhynchus alticola) – gatunek małego ptaka z podrodziny sieweczek (Charadriinae) w rodzinie sieweczkowatych (Charadriidae). Ptak ten występuje w Ameryce Południowej, według IUCN nie jest zagrożony wyginięciem.

Zasięg występowania

Sieweczka andyjska występuje w strefie puny w wysokich Andach, od środ. Peru (Junín) przez płn.-wsch. Chile (do pustyni Atakama) i zach. Boliwię do płn.-zach. Argentyny (Catamarca)^[4]^[5].

Taksonomia

Gatunek po raz pierwszy opisali w 1902 roku niemiecki ornitolog Hans von Berlepsch i polski zoolog Jan Sztolcman, nadając mu nazwę Aegialitis alticola^[6]. Jako miejsce typowe odłowu holotypu Berlepsch i Sztolcman wskazali Ingapirca, w regionie Junín, w Peru^[6]. Holotypem była samica odłowiona przez Jana Kalinowskiego i znajdująca się w zbiorach prywatnego Muzeum Przyrodniczego im. Branickich^[6]. Później gatunek umieszczano w rodzaju Charadrius^[4]^[5]. Analizy filogenetyczne, których wyniki opublikowano w 2022 roku, wsparły przeniesienie większości gatunków (w tym sieweczki andyjskiej) z rodzaju Charadrius do Anarhynchus^[3]^[7]. Jest to gatunek monotypowy^[5].

Etymologia

Nazwa rodzajowa:

Anarhynchus: gr. ανα- ana- „wstecz, w tył”; ῥυγχος rhunkhos „dziób”^[8].
Charadrius: późnołac. charadrius – żółtawy ptak wymieniony w Wulgacie (koniec IV wieku), od gr. χαραδριος kharadrios – nieznany, prosto ubarwiony nocny ptak, który mieszkał w wąwozach i dolinach rzecznych, od χαραδρα kharadra – wąwóz^[9].

Epitet gatunkowy: łac. altus – wysoki (tj. wyżyny, góry), od alere – karmić; -cola – mieszkaniec, od colere – zamieszkiwać^[10].

Morfologia

Długość ciała 16,5–17,5 cm; masa ciała 41–49 g^[4]. Inne wymiary dla ptaków z Boliwii i Chile: u samców (n = 10) długość skrzydła 119–123 mm, ogona 53–57 mm, dzioba 15–16 mm; u samic (n = 7) długość skrzydła 115–123 mm, ogona 51–55 mm, dzioba 14,5–16 mm^[11]. Czoło, kantarek, skroń i pokrywy uszne białe oprócz czarnego, wąskiego pasa ciągnącego się od oka do piersi, gdzie tworzy większą plamkę; białe czoło od kasztanowatego ciemienia, potylicy i karku odgranicza czarny, wąski pas. Górne części ciała, skrzydła i ogon koloru brązowawego. Szyja, piersi, brzuch i pokrywy podogonowe białe; na piersi znajduje się opaska koloru kasztanowatego. Dziób, oczy i nogi koloru czarnego^[4]. U samicy upierzenie może być znacznie bardziej matowe; opaska na piersi może być bardziej szarawa, więcej brązowych plam w czarnych obszarach, brew jest bardziej blada^[4]. Dorosłe ptaki poza sezonem lęgowym czasami tracą w upierzeniu kolor czarny i kasztanowy, a plama na piersi jest bardziej mętna. U ptaków młodocianych brakuje koloru czarnego i kasztanowego; na piersi brakuje czarnych plam, a opaska piersiowa jest bardzo słabo wyróżniona^[4]. Ptaki z prowincji Catamarca w płn. Argentynie są bardziej blade, a opaska piersiowa jest bardzo słabo widoczna^[4].

Ekologia

Siedlisko, zachowanie i pożywienie

Sieweczka andyjska występuje w regionach wysokiego płaskowyżu z dużymi przestrzeniami, preferując tereny, gdzie dominuje twarda glina lub błoto; zamieszkuje częściowo zalane, trawiaste obszary wokół słono- i słodkowodnych jezior^[4]^[11]. Występuje głównie na wysokości 3000–4500 m n.p.m., ale pojawia się też na wysokości 2400 m, a w Chile nawet na 5000 m^[4]. Najprawdopodobniej prowadzi głównie osiadły tryb życia, ale przynajmniej część populacji regularnie pojawia się na wybrzeżu Oceanu Spokojnego, gdzie obserwowane były w Ica i Tacna w płd. Peru i w ekstremalnie płn. Chile, szczególnie w okresie od maja do października^[4]. Sieweczka andyjska zachowuje się raczej cicho; najczęściej słyszalnym odgłosem jest krótkie, stanowcze „pit”; kiedy jest pobudzona, odgłosy te wydawane są w szybkich seriach^[4].

Bardzo mało jest informacji na temat nawyków żywnościowych sieweczki andyjskiej, ale z pewnością w skład pokarmu wchodzą małe skorupiaki^[4].

Lęgi

Okres lęgowy przypada głównie na wrzesień–listopad, rzadziej na styczeń w Argentynie^[4]. Gniazdo budowane jest w krótkiej, zmierzwionej trawie^[4]. W zniesieniu 2–4 jaja, o kolorze piaszczysto brązowym, z subtelnie zaznaczonymi fioletowymi i czarnymi plamami i smugami, o rozmiarze 34,8–34,9 × 24,2–24,7 mm (n = 2) i masie 10,7 g^[12]^[4]. Pisklę koloru płowo-białego z czarnymi plamkami na górnych częściach ciała. Brak innych informacji^[4].

Status

W Czerwonej księdze gatunków zagrożonych Międzynarodowej Unii Ochrony Przyrody został zaliczony do kategorii LC (ang. Least Concern – najmniejszej troski)^[2]. Liczebność populacji ani jej trend nie są znane^[2], ale występuje dość powszechnie w płd. i środ. części zasięgu swojego występowania, na przykład na płd. brzegu jeziora Titicaca^[13]^[4].

Przypisy

↑ Charadrius alticola, [w:] Integrated Taxonomic Information System [online] [dostęp 2022-10-17] (ang.).
↑ ^a ^b ^c BirdLife International, Charadrius alticola, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2016 [online], wersja 2022-1 [dostęp 2022-10-09] (ang.).
↑ ^a ^b Systematyka i nazwy polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Podrodzina: Charadriinae Leach, 1820 - sieweczki (wersja: 2022-09-26). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2022-10-09].
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k ^l ^m ⁿ ^o ^p ^q P. Wiersma, G.M. Kirwan & P. Boesman: Puna Plover (Charadrius alticola). W: J. del Hoyo, A. Elliott, J. Sargatal, D.A. Christie & E. de Juana (red.): Handbook of the Birds of the World Alive. Barcelona: Lynx Edicions, 2016. [dostęp 2017-03-18]. (ang.).
↑ ^a ^b ^c F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): IOC World Bird List (v12.2). [dostęp 2022-10-18]. (ang.).
↑ ^a ^b ^c H. von Berlepsch & J. Stolzmann. On the Ornithological Researches of M. Jean Kalinowski in Central Peru. „Proceedings of the Zoological Society of London”. 72 (3), s. 51, 1902. (fr.).
↑ D. Černý & R. Natale. Comprehensive taxon sampling and vetted fossils help clarify the time tree of shorebirds (Aves, Charadriiformes). „Molecular Phylogenetics and Evolution”. 177, s. 107620, 2022. DOI: 10.1101/2021.07.15.452585. (ang.).
↑ The Key to Scientific Names ↓, Anarhynchus [dostęp 2022-10-18] .
↑ The Key to Scientific Names ↓, Charadrius [dostęp 2022-10-18] .
↑ The Key to Scientific Names ↓, alticola [dostęp 2022-10-18] .
↑ ^a ^b Ch.E. Hellmayr: The birds of Chile. Chicago: Field Museum of Natural Histor, 1932, s. 373, seria: Publication. Field Museum of Natural History. Zoological series. (ang.).
↑ M. Schönwetter & W. Meise: Handbuch der Oologie. Cz. 4. Berlin: Akademie-Verlag, 1988, s. 261. (niem.).
↑ D.A. Scott & M. Carbonell: A Directory of Neotropical Wetlands. Cambridge, U.K.: IUCN Conservation Monitoring Centre, 1986, s. 42. (ang.).

Bibliografia

The Key to Scientific Names, J.A.J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World [online], S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca (ang.).

Linki zewnętrzne

Zdjęcia i nagrania audiowizualne. [w:] eBird [on-line]. Cornell Lab of Ornithology. (ang.).

[1] Charadrius alticola, [w:] Integrated Taxonomic Information System [online] [dostęp 2022-10-17] (ang.).

[iucn-2] BirdLife International, Charadrius alticola, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2016 [online], wersja 2022-1 [dostęp 2022-10-09] (ang.).

[Mielczarek&Kuziemko-3] Systematyka i nazwy polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Podrodzina: Charadriinae Leach, 1820 - sieweczki (wersja: 2022-09-26). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2022-10-09].

[hbwalive-4] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k ^l ^m ⁿ ^o ^p ^q P. Wiersma, G.M. Kirwan & P. Boesman: Puna Plover (Charadrius alticola). W: J. del Hoyo, A. Elliott, J. Sargatal, D.A. Christie & E. de Juana (red.): Handbook of the Birds of the World Alive. Barcelona: Lynx Edicions, 2016. [dostęp 2017-03-18]. (ang.).

[ioc-5] F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): IOC World Bird List (v12.2). [dostęp 2022-10-18]. (ang.).

[Berlepsch&Stolzmann-6] H. von Berlepsch & J. Stolzmann. On the Ornithological Researches of M. Jean Kalinowski in Central Peru. „Proceedings of the Zoological Society of London”. 72 (3), s. 51, 1902. (fr.).

[car&nat-7] D. Černý & R. Natale. Comprehensive taxon sampling and vetted fossils help clarify the time tree of shorebirds (Aves, Charadriiformes). „Molecular Phylogenetics and Evolution”. 177, s. 107620, 2022. DOI: 10.1101/2021.07.15.452585. (ang.).

[8] The Key to Scientific Names ↓, Anarhynchus [dostęp 2022-10-18] .

[9] The Key to Scientific Names ↓, Charadrius [dostęp 2022-10-18] .

[10] The Key to Scientific Names ↓, alticola [dostęp 2022-10-18] .

[Hellmayr-11] Ch.E. Hellmayr: The birds of Chile. Chicago: Field Museum of Natural Histor, 1932, s. 373, seria: Publication. Field Museum of Natural History. Zoological series. (ang.).

[Schönwetter&Meise-12] M. Schönwetter & W. Meise: Handbuch der Oologie. Cz. 4. Berlin: Akademie-Verlag, 1988, s. 261. (niem.).

[Scott&Carbonell-13] D.A. Scott & M. Carbonell: A Directory of Neotropical Wetlands. Cambridge, U.K.: IUCN Conservation Monitoring Centre, 1986, s. 42. (ang.).

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

Navigation

Nawigacja

Portale tematyczne