Sieweczka obrożna
Charadrius hiaticula[1] | |||
Linnaeus, 1758 | |||
Systematyka | |||
Domena | |||
---|---|---|---|
Królestwo | |||
Typ | |||
Podtyp | |||
Gromada | |||
Podgromada | |||
Infragromada | |||
Rząd | |||
Podrząd | |||
Rodzina | |||
Podrodzina | |||
Rodzaj | |||
Gatunek | sieweczka obrożna | ||
Podgatunki | |||
| |||
Kategoria zagrożenia (CKGZ)[2] | |||
Zasięg występowania | |||
okres lęgowy przeloty zimowiska występuje przez cały rok |
Sieweczka obrożna[3], lądowiec[4] (Charadrius hiaticula) – gatunek średniej wielkości ptaka wędrownego z rodziny sieweczkowatych (Charadriidae).
Podgatunki i zasięg występowania
Sieweczka obrożna występuje w zależności od podgatunku[5][6]:
- Charadrius hiaticula psammodromus – północno-wschodnia Kanada przez Grenlandię po Svalbard, Islandię i Wyspy Owcze. Zimuje od południowo-zachodniej Europy po zachodnią Afrykę.
- Charadrius hiaticula hiaticula – zachodnia Europa i południowa część Półwyspu Skandynawskiego. Przeloty wiosenne od marca (ptaki gniazdujące w północno-wschodnich Niemczech) aż do maja (populacje północnoeuropejskie), a jesienne w lipcu–październiku. Zimuje w pasie od Wysp Brytyjskich do Afryki. Populacje z Europy Zachodniej są osiadłe. W Polsce skrajnie nieliczny ptak lęgowy; występuje głównie w dolinach Wisły i Bugu oraz na kilku rozproszonych stanowiskach na Wybrzeżu[7]. Dużo liczniejszy podczas przelotów[8].
- Charadrius hiaticula tundrae – północna część Półwyspu Skandynawskiego i północna Rosja aż po Półwysep Czukocki, okazjonalnie w północnej części Morza Beringa na Wyspie Świętego Wawrzyńca (USA). Zimuje na wybrzeżach Morza Kaspijskiego, w południowo-zachodniej Azji i dalej na południe aż po południową Afrykę. W czasie migracji, szczególnie jesiennej, przelatuje także przez Polskę[9].
Charakterystyka
- Wygląd zewnętrzny
- Samiec w upierzeniu godowym ma białą głowę, szyję i spód ciała. Przód głowy (poza białym czołem) i pokrywy uszne czarne. Czarna także obroża na szyi. Wierzch głowy, grzbiet i skrzydła brązowoszare. Nogi i krótki dziób pomarańczowe. Jedynie koniec dzioba czarny. Wokół oczu wąskie żółte obrączki, słabo widoczne.
- Samica podobna do samca, ale o węższych czarnych pasach na głowie, przy czym czerń ma często domieszkę brunatnych piór. Samica nie ma żółtych obrączek ocznych. U obu płci na wierzchniej stronie skrzydeł znajduje się biały pas.
- Osobniki młodociane zamiast barwy czarnej mają brązowoszarą (również w tej barwie pas na piersiach), a na szyi nie mają pełnej obroży, a jedynie półobrożę. Nie mają obrączki powiekowej, ale wyraźny pasek nad okiem.
- Podgatunek C. h. tundrae jest mniejszy, o ciemniejszym wierzchu i bledszym dziobie.
- W porównaniu do bardzo podobnej sieweczki rzecznej jest bardziej krępa, a nogi wydają się krótsze. Ma też większy obszar zajęty przez czarną plamę na głowie i nie jest ona obrzeżona na biało. Nad okiem jest tylko jedna biała plamka. Ponadto sieweczka rzeczna ma ciemny dziób, wyraźną jaskrawożółtą obrączkę powiekową i blade nogi; nie ma natomiast białego paska na skrzydłach, widocznego w locie.
- Innym podobnym gatunkiem jest sieweczka morska – ma jednak przerwany czarny pas na piersiach, a dwie pary sterówek zewnętrznych są białe (u sieweczki obrożnej tylko jedna).
- Samica podobna do samca, ale o węższych czarnych pasach na głowie, przy czym czerń ma często domieszkę brunatnych piór. Samica nie ma żółtych obrączek ocznych. U obu płci na wierzchniej stronie skrzydeł znajduje się biały pas.
- Rozmiary
- długość ciała 18–20 cm, rozpiętość skrzydeł 48–57 cm[5]
- Masa ciała
- 42–78 g[5]
Głos sieweczki obrożnej nagrany w Anglii |
Problem z odtwarzaniem pliku? Zobacz Pomoc. |
- Głos
- Głos przypomina flet – „tjui”, jest jak lekkie gwizdanie. Tokujący samiec śpiewa w czasie lotów nad otwartymi przestrzeniami, przekręcając się co jakiś czas na drugą stronę tak, że widać jej raz biały brzuch, a raz brązowy wierzch. Wydaje wtedy przeciągłe, jodłujące „takalii takalii takalii...”
Środowisko
Piaszczyste, pokryte ubogą roślinnością odludne brzegi mórz i rzek na otwartych przybrzeżnych nizinach. W tundrze zasiedla okolice jezior i rzek o piaszczystych brzegach, poza tym niskie pastwiska oraz łąki. W czasie przelotów widywana nad wodami śródlądowymi, również nieporośniętymi roślinnością.
Pożywienie
Głównie owady, a także inne drobne bezkręgowce. Dieta jest podobna do tej preferowanej przez sieweczkę rzeczną, ale sieweczka obrożna nie wypłasza swych ofiar dreptaniem.
Rozród
Okres godowy
- Toki
- Na lęgowiska pierwsze wracają samice. Samce po przylocie wytyczają terytorium. Toki sieweczki obrożnej są podobne do toków sieweczki rzecznej. Samiec grzebiącymi ruchami nóg wygrzebuje w piasku lub żwirze parę miejsc na gniazdo, a samica wybiera jedno z nich.
- Gniazdo
- Na ziemi, zazwyczaj w pobliżu wody. Jest to jamka wygrzebana w piasku całym ciałem. Może posłużyć do tego celu naturalne zagłębienie otoczone kamieniami – sieweczka wykłada je muszlami i kamykami. Pary przywiązują się do gniazda i co roku próbują powracać na ten sam teren.
Okres lęgowy
- Jaja
- W ciągu roku wyprowadza jeden-dwa lęgi (i więcej w przypadku straty zniesienia), składając w kwietniu–lipcu 4 (rzadko 3 lub mniej) jaja. Są one żółtawe i brunatnawe, usiane ciemnobrązowymi kropkami, szczególnie gęsto na grubszym końcu.
- Wysiadywanie
- Jaja wysiadywane są przez okres 21 do 27 dni przez obydwoje rodziców.
- Pisklęta
- Pisklęta są zagniazdownikami. Zaraz po wykluciu wyprowadzane są nad wodę. Już od pierwszego dnia mogą przyjmować pokarm, głównie owady. Oboje rodzice zajmują się ich wychowywaniem. W razie niebezpieczeństwa młode kładą się na ziemi, a rodzice, symulując zranienie, starają się odciągnąć od nich drapieżnika. Zdolność lotu pisklęta uzyskują w 4. tygodniu życia. Straty wśród piskląt są tak duże jak u sieweczki rzecznej, dlatego niekiedy para może wychowywać tylko jedno młode. Drugi lęg zaczynają w czerwcu i lipcu; mogą nawet wyprowadzić trzeci. Na zimowiska odlatują w sierpniu i wrześniu.
Status i ochrona
Międzynarodowa Unia Ochrony Przyrody (IUCN) uznaje sieweczkę obrożną za gatunek najmniejszej troski (LC – Least Concern) nieprzerwanie od 1988 roku. Liczebność światowej populacji, według szacunków organizacji Wetlands International z 2015 roku, mieści się w przedziale 415 000 – 1 400 000 osobników. Ogólny trend liczebności populacji uznawany jest za spadkowy[2].
Na terenie Polski gatunek ten jest objęty ścisłą ochroną gatunkową, wymaga ochrony czynnej[10]. W latach 80. XX wieku liczbę par lęgowych na terenie kraju szacowano na 350–400[7], zaś w latach 2013–2018 już tylko na 180–220[11]. Na Czerwonej liście ptaków Polski sieweczka obrożna sklasyfikowana została jako gatunek zagrożony (EN)[7].
Zobacz też
Przypisy
- ↑ Charadrius hiaticula, [w:] Integrated Taxonomic Information System [online] (ang.).
- ↑ a b Charadrius hiaticula, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species [online] (ang.).
- ↑ Systematyka i nazwy polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko , Podrodzina: Charadriinae Leach, 1820 - sieweczki (Wersja: 2020-01-11), [w:] Kompletna lista ptaków świata [online], Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego [dostęp 2021-04-22] .
- ↑ Krzysztof Kluk: Zwierząt domowych i dzikich osobliwie kraiowych historyi naturalney początki i gospodarstwo. T. 2. O ptastwie. 1779.
- ↑ a b c Wiersma, P., Kirwan, G.M. & Boesman, P.: Common Ringed Plover (Charadrius hiaticula). [w:] del Hoyo, J., Elliott, A., Sargatal, J., Christie, D.A. & de Juana, E. (eds.). Handbook of the Birds of the World Alive [on-line]. 2020. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-05-11)].
- ↑ F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): Buttonquail, thick-knees, sheathbills, plovers, oystercatchers, stilts, painted-snipes, jacanas, Plains-wanderer, seedsnipes. IOC World Bird List (v11.1). [dostęp 2021-04-22]. (ang.).
- ↑ a b c Wilk T., Chodkiewicz T., Sikora A., Chylarecki P., Kuczyński L.: Czerwona lista ptaków Polski. OTOP, Marki, 2020.
- ↑ Ludwik Tomiałojć, Tadeusz Stawarczyk: Awifauna Polski. Rozmieszczenie, liczebność i zmiany. Wrocław: PTPP "pro Natura", 2003, s. 316–318. ISBN 83-919626-1-X. Według skali przyjętej przez autorów, dla okresu lęgowego skrajnie nieliczny oznacza zagęszczenie poniżej 0,1 pary na 100 km2.
- ↑ Włodzimierz Meissner , Jesienna wędrówka sieweczki obrożnej Charadrius hiaticula w regionie Zatoki Gdańskiej, 2006, OCLC 995361277 [dostęp 2022-05-01] .
- ↑ Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 16 grudnia 2016 r. w sprawie ochrony gatunkowej zwierząt (Dz.U. z 2016 r. poz. 2183).
- ↑ Chodkiewicz T., Chylarecki P., Sikora A., Wardecki Ł., Bobrek R., Neubauer G., Marchowski D., Dmoch A., Kuczyński L.. Raport z wdrażania art. 12 Dyrektywy Ptasiej w Polsce w latach 2013–2018: stan, zmiany, zagrożenia. „Biuletyn Monitoringu Przyrody”. 20, s. 1–80, 2019.
Bibliografia
- Karel Stastny: Ptaki wodne. Warszawa: Delta, 1993. ISBN 83-85817-10-7.
- Klaus Richarz: Ptaki - Przewodnik. Warszawa: Muza, 2009. ISBN 978-83-7495-018-3.
- Lars Jonsson: Ptaki Europy i obszaru śródziemnomorskiego. tłum. Tadeusz Stawarczyk, Jan Lontkowski, Tomasz Cofta. Warszawa: Muza, 2006, s. 200. ISBN 83-7319-927-6.
Linki zewnętrzne
- Zdjęcia i materiały multimedialne, [w:] eBird [online], Cornell Lab of Ornithology (ang.).
- Charadrius hiaticula (Sieweczka obrożna). W: M. Gromadzki (red.): Poradniki ochrony siedlisk i gatunków Natura 2000 – podręcznik metodyczny. T. 8: Ptaki (część II). Warszawa: Ministerstwo Środowiska, 2004, s. 31–35. ISBN 83-86564-43-1.
Media użyte na tej stronie
Autor: (of code) -xfi-, Licencja: CC BY-SA 3.0
The Wikispecies logo created by Zephram Stark based on a concept design by Jeremykemp.
Autor: Cephas, Licencja: CC BY-SA 4.0
Geographical distribution of Common ringed plover.
Autor: Arnoldius, Licencja: CC BY-SA 3.0
Charadrius hiaticula - Sandregenpfeifer, brütend, in Nordjütland (DK) am Nordseestrand
Autor: Arnstein Rønning, Licencja: CC BY-SA 3.0
Ringed Plover (Charadrius hiaticula) at Mølen, Norway
Autor: M.Buschmann, Licencja: CC-BY-SA-3.0
Bo med ägg av större strandpipare
Autor: unknown, Licencja: CC BY-SA 4.0
The calls of a Ringed Plover, recorded on Morston Salts, Norfolk, England