Siewiernaja Gora (Kaliningrad)

Kościół w Quednau przed 1939 r.

Siewiernaja Gora (ros. Северная Гора – Severnaja Gora, Severnaya Gora, Sewernaja Gora; do 1945 nazwa niem. Quednau, 1945-1946 ros. Кведнау – Kvednau) – dzielnica Kaliningradu, część administracyjnej dzielnicy Leningradskij Rajon.

Dzielnica położona w płn. części miasta, u wylotu ul. Aleksandra Newskiego w stronę Zielenogradska i lotniska. Dawna osada pruska, od XIII w. wieś, około 4 km od Królewca. 1258 nadana jako Quedenmove, (1302 Quedenow) przez Krzyżaków wodzowi Prusów Sclodo w zamian za przyjęcie chrztu i uznanie zwierzchności Zakonu. Od Sclodo wywodzi się szlachecki ród von Perbandt. Jeszcze w XIII w. na kultowej górze (Picolloberge, niem. Apolloberg) obok wsi powstać miał drewniany kościół (proboszcz wzmiankowany 1320). Później miejscowość przeszła w ręce biskupów sambijskich, którzy wznieśli tu dwór obronny. Wieś była niszczona podczas powstania chłopskiego 1525 i przez wojska napoleońskie 1807. W 1939 roku miejscowość została włączona do obszaru Królewca.

Kościół parafialny św. Jakuba, który był miejscem pielgrzymkowym rybaków i żeglarzy, został zbudowany na nowo w latach 1507-1509. Był gotycką kamienną budowlą, otynkowaną, salową, z wysuniętą ceglaną wieżą od zach. Długość wynosiła 23,5 m. szerokość 10,4 m. Wewnątrz znajdowało się sklepienie gwiaździste z drewnianymi zwornikami. Od wschodu wznosił się wysoki trójkątny szczyt ozdobiony blendami. Kościół wzniósł prowincjonalny warsztat, nawiązujący do budownictwa z XIV wieku. Był restaurowany w XIX wieku. Od 1525 był ewangelicki. Główną część ołtarza tworzył późnogotycki tryptyk z figurami świętych i malowanymi skrzydłami ze scenami pasyjnymi i legendą św. Jakuba z około 1510, odnowiony i uzupełniony po 1687 przez Johanna Christopha Doebla. Była też barokowa ambona i liczne epitafia z XVII-XVIII w. W 1945 kościół został nieznacznie uszkodzony i przetrwał do lat 60. ulegając stopniowej dewastacji. Ruiny ostatecznie rozebrano po roku 1970. W pobliżu zachowały się jedynie dwie XV-wieczne granitowe kropielnice. W kościele wystawiono zbrojnę, która rzekomo należała do rycerza Zakonu Najświętszej Marii Panny Domu Niemieckiego, Henninga Schindekopfa^[1].

Majątek Quednau dłuższy czas znajdował się w posiadaniu rodziny von Olfers, do której należał parterowy klasycystyczny dwór z piętrowym ryzalitem środkowym, zbudowany około 1800.

W latach 70. XIX wieku na górze (Quednauer Berg) koło Quednau – w miejscu, gdzie był położony zamek biskupi – został wzniesiony zewnętrzny Fort III twierdzy królewieckiej (Fort Quednau, później nazwany König Friedrich III). W 1933 powstał tu – jako jeden z pierwszych – hitlerowski obóz koncentracyjny Quednau. Podczas oblężenia miasta w czasie II wojny światowej fort był broniony przez siły niemieckie aż do 7 kwietnia 1945. Jest stosunkowo dobrze zachowany i dostępny dla zwiedzających. W 1999 roku odnaleziono na jego terenie znaczną część zbiorów archeologicznych przedwojennego Prussia-Museum. Okoliczne tereny wykorzystywane są do zawodów motocrossowych.

Tu w 1930 roku urodził się niemiecki fizyk Siegfried Grossmann.

Przypisy

Bibliografia

• Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, wyd. pod red. Filipa Sulimierskiego, Bronisława Chlebowskiego i Władysława Walewskiego, t. 9, Warszawa 1888, repr. Warszawa, WAiF, 1977
• Adolf Boetticher, Die Bau- und Kunstdenkmäler der Provinz Ostpreussen, H. 1, Das Samland, 2. durchges. und erw. Aufl., Königsberg, Teichert, 1898
• Georg Dehio, Handbuch der Deutschen Kunstdenkmäler, neu bearb. von Ernst Gall, Deutschordensland Preussen, unter Mitw. von Bernhard Schmid und Grete Tiemann, München; Berlin, Deutscher Kunstverlag, 1952
• Handbuch der historischen Stätten, Ost- und Westpreussen, hrsg. von Erich Weise, Stuttgart, Kröner, 1981, ISBN 3-520-31701-X
• Walter Dignath, Herbert Ziesmann, Die Kirchen des Samlandes. Eine Dokumentation, Leer, Rautenberg, 1987, ISBN 3-7921-0355-9
• Tadeusz Jurkowlaniec, Gotycka rzeźba architektoniczna w Prusach, Wrocław, Ossolineum, 1989, ISBN 83-04-02935-9
• Anatolij Bachtin, Gerhard Doliesen, Vergessene Kultur. Kirchen in Nord-Ostpreussen. Eine Dokumentation, 2. Aufl., Husum, Husum, 1998, ISBN 3-88042-849-2
• Prusy Wschodnie – dokumentacja historycznej prowincji. Zbiory fotograficzne dawnego Urzędu Konserwatora Zabytków w Królewcu = Ostpreussen – Dokumentation einer historischen Provinz. Die photographische Sammlung des Provinzialdenkmalamtes in Königsberg, oprac. i red. bazy danych Jan Przypkowski, Warszawa, Instytut Sztuki PAN, [2006], ISBN 83-89101-44-0

Linki zewnętrzne

• Siewiernaja Gora – fotografie (niem.)
• Odkrycie zbiorów Prussia-Museum (niem.)
• Fotografie Fortu Quednau (niem.)
• Zdjęcie satelitarne (niem.)
• Quednau, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. IX: Pożajście – Ruksze, Warszawa 1888, s. 336 .