Silica

Silica
Ilustracja
Kościół w Silicy
Państwo

 Słowacja

Kraj

 koszycki

Powiat

Rożniawa

Starosta

Tomáš Várady[1]

Powierzchnia

34,585[2] km²

Wysokość

546 m n.p.m.

Populacja (2012)
• liczba ludności
• gęstość


556
16,08 os./km²

Nr kierunkowy

058

Kod pocztowy

049 52

Tablice rejestracyjne

RV

Położenie na mapie kraju koszyckiego
Mapa konturowa kraju koszyckiego, po lewej nieco na dole znajduje się punkt z opisem „Silica”
Położenie na mapie Słowacji
Mapa konturowa Słowacji, blisko centrum na prawo znajduje się punkt z opisem „Silica”
Ziemia48°33′20″N 20°31′20″E/48,555556 20,522222
Strona internetowa
(c) FOTO:FORTEPAN / Schermann Ákos, CC BY-SA 3.0
Silica w 1940 r.

Silica (węg. Szilice) – wieś (obec) na Słowacji położona w kraju koszyckim, w powiecie Rożniawa.

Położenie

Silica leży w centralnej części Płaskowyżu Silickiego, na wysokości 549 m n.p.m., niespełna 2 km na północny zachód. od granicy państwowej słowacko-węgierskiej. Zabudowania rozłożone są w większości na łagodnych, zach. stokach wydłużonego wzgórza, na którym wznosi się kościół, stanowiący wyraźną dominantę całej okolicy.

Położona jest w linii biegnącego z zach. na wsch. (od Gombaseku w dolinie rzeki Slanej przez Silicę do doliny Turni) morfologicznego obniżenia, dzielącego płaskowyż na dwie części, na granicy występowania wapieni i niekrasowego podłoża (dolnotriasowe łupki, tzw. warstwy werfeńskie)[3]. Taka sytuacja geomorfologiczna skutkuje istnieniem kilku wydajnych źródeł, które zapewniają mieszkańcom niezbędną ilość wody.

Dojazd do wsi jest możliwy jedynie asfaltową drogą od strony zach., z odległej o ok. 5 km (w linii prostej) miejscowości Slavec w dolinie rzeki Slanej. Droga prowadząca z Silicy na wsch., do Silickiej Jablonicy, jest zamknięta dla ruchu pojazdów samochodowych. Szereg gruntowych (częściowo utwardzanych) dróg polnych łączy ją z rozsianymi po okolicy łąkami i pastwiskami.

Historia

Tereny wsi były zamieszkane przez człowieka od czasów prehistorycznych. Liczne znaleziska archeologiczne poświadczają tu ludzką obecność od neolitu aż po czasy starożytnego Rzymu. Dzisiejsza wieś była wspominana w dokumentach już w XIV w.[4], jednak w rzeczywistości jest ona jeszcze starsza, gdyż początki istniejącego w niej do dziś kościoła sięgają końca XIII stulecia.[5] W 1399 r. znajdował się w niej murowany zameczek (castellum), zbudowany przez Stefana de Zalonnay, otoczony wałem i palisadą, po którym do dziś nie pozostało jednak ani śladu.[6] Później właściciele wsi zmieniali się wielokrotnie, ostatnimi z nich byli członkowie rodu Andrássych.

Mieszkańcy wsi uważali się zawsze za Węgrów i do dziś ok. 90% z nich identyfikuje się z narodowością węgierską. Zajmowali się rolnictwem i pasterstwem. Tradycje te do dziś kontynuuje gospodarstwo hodowlane, mieszczące się w pd.-wsch. części wsi. Jego łąki i pastwiska ciągną się na kilka kilometrów w głąb płaskowyżu.

Demografia

Według danych z dnia 31 grudnia 2012, wieś zamieszkiwało 556 osób, w tym 275 kobiet i 281 mężczyzn[7].

W 2001 roku rozkład populacji względem narodowości i przynależności etnicznej wyglądał następująco[8]:

Ze względu na wyznawaną religię struktura mieszkańców kształtowała się w 2011 roku następująco[9]:

    Zmiany liczby ludności w miejscowości Silica od 1996 roku.
    Źródło: Štatistický úrad Slovenskej republiky

Zabytki

Kościół z końca XIII w. Murowany, orientowany, jednonawowy kościół w stylu romańsko-gotyckim, z prosto zamkniętym prezbiterium i masywną wieżą od zach. Nawa i prezbiterium nakryte wspólnym dachem dwuspadowym, wieża – wysokim dachem namiotowym, przechodzącym w iglicę. Pierwotnie katolicki pw. Wszystkich Świętych, obecnie należy do Reformowanego Kościoła Chrześcijańskiego na Słowacji (słow. Reformovaná kresťanská cirkev na Slovensku).

Historia kościoła[5]

Kościół w Silicy, zbudowany na niewysokim wzniesieniu dominującym nad okolicą, powstał pod koniec XIII w. Była to niewielka, murowana budowla z prostokątną nawą, kwadratowym (węższym od nawy) prezbiterium oraz dostawioną od strony pn. zakrystią. Ok. roku 1300 przedłużono nawę w kierunku zach. W późniejszym okresie rozebrano pierwotne prezbiterium. Po przedłużeniu nawy w kierunku wsch. dobudowano na jej końcu nowe prezbiterium, którego szerokość (od zewnątrz) jest równa szerokości nawy.

W drugiej połowie XIV w. wnętrze świątyni ozdobiono freskami. Ok. połowy XV w. kościół został otoczony murem obronnym, opiętym od zewnątrz wydatnymi przyporami, co zapewne wiązało się z faktem, iż Gemer był wówczas w większości opanowany przez wojska bratrzyków Jana Jiskry. W roku 1525 do frontu budowli od strony zach. dostawiono masywną wieżę na rzucie prostokąta. Przez długi czas (aż do gruntownych badań archeologicznych na początku XXI w. - p. niżej) rok ten był przyjmowany w ogóle za datę powstania kościoła.

W XIX w. kościółek doczekał się gruntownej odnowy, w ramach której m.in. otrzymał w l. 1875-1876 nowy, kasetonowy strop, przykrywający nawę.

Badania archeologiczne, podjęte w 2000 r., przyniosły kilka ciekawych odkryć, rzucających światło na dawne dzieje świątyni. M. in. odkryto trzy romańskie okna szczerbinowe (dwa z nich są widoczne od zewnątrz, trzecie – od wnętrza świątyni) oraz wczesnogotycki portal (zamknięty jeszcze łukiem niełamanym) w południowej ścianie nawy. Prace renowacyjne we wnętrzu świątyni, przeprowadzone w l. 2009-2015, ukazały fragmenty murów wspomnianych wyżej pierwotnych: prezbiterium i zakrystii, a także pięć malowanych krzyży konsekracyjnych (zacheuszków) oraz fragmenty fresków.

Przypisy

  1. Zoznam zvolených starostov a primátorov podľa obcí, miest a mestských častí (słow.). Štatistický úrad Slovenskej republiky, 2014. [dostęp 2017-11-28].
  2. Registre obnovenej evidencie pozemkov (słow.). Úrad geodézie, kartografie a katastra SR, 2017-08-10. [dostęp 2017-11-28].
  3. Hochmuth Zdenko: Krasove územia a jaskyne Slovenska, wyd. Ústav geografie, Prírodovedecká fakulta Univerzity P. J. Šafárika v Košiciach, Košice 2008, s. 132
  4. Statystyki ogólne miejscowości (ang.). Statistical Office of the Slovak Republic. [dostęp 2013-09-09].
  5. a b Wg portalu apsida.sk [1]
  6. Slovenský kras – Domica. Turistická mapa 1:50 000... (część tekstowa)
  7. Dane statystyczne dotyczące liczby mieszkańców (słow.). Štatistický úrad Slovenskej republiky. [dostęp 2013-09-09]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-06-20)].
  8. Statystyki mieszkańców na podstawie spisu statystycznego z roku 2001 (ang.). Statistical Office of the Slovak Republic. [dostęp 2013-09-09].
  9. https://census2011.statistics.sk/SR/V%FDchodn%E9%20Slovensko/Ko%9Aick%FD%20kraj/Okres%20Ro%9E%F2ava/Silica/TAB.%20118%20Obyvate%BEstvo%20pod%BEa%20pohlavia%20a%20n%E1bo%9Eensk%E9ho%20vyznania.pdf
Panorama miejscowości
Panorama miejscowości

Bibliografia

  • Ďurček Jozef a kolektív: Slovenský kras. Turistický sprievodca ČSSR, č. 41, wyd. Šport, slovenské telovýchovné vydavateľstvo, Bratislava 1989, ISBN 80-7096-020-5;
  • Slovenský kras – Domica. Turistická mapa 1:50 000, wydanie 3, wyd. VKÚ Harmanec 2007, ISBN 80-8042-413-6

Media użyte na tej stronie

Silica4.jpg
Autor: David Raška, Licencja: CC BY-SA 4.0
The consecration cross from the 13th century on the wall of the Reformed Church in Silica, Slovakia.
Silica5.jpg
Autor: David Raška, Licencja: CC BY-SA 4.0
Fragments of frescos in the Reformed Church in Silica, Slovakia.
Silica11.jpg
Autor: David Raška, Licencja: CC BY-SA 4.0
Tower of the Reformed Church in Silica, Slovakia.
Košice Region - outline map.svg
Autor: Caroig, Licencja: CC BY-SA 3.0
Outline map of the Košice Region, Slovakia, ready for the Geobox template, calibrated at en:Template:Geobox locator Košice Region
Silica2.jpg
Autor: David Raška, Licencja: CC BY-SA 4.0
Interior of the Reformed Church in Silica, Slovakia.
Kosicky vlajka.svg
Flag of Košice Region
Obec Silica kostel.jpg
Autor: Pavouk, Licencja: CC BY-SA 3.0
Ta ilustracja pokazuje chroniony obiekt zabytkowy, posiadający numer 808-2460/1 na Słowacji.
Obec Silica pan.jpg
Autor: Pavouk, Licencja: CC BY-SA 3.0
Panorama of village Silica (Slovakia) from eastern
A község látképe a református templomtól. Fortepan 95645.jpg
(c) FOTO:FORTEPAN / Schermann Ákos, CC BY-SA 3.0
a község látképe a református templomtól.
Coa Slovakia Town Rožňava.svg
Autor: NieznanyUnknown author, Licencja: CC0
Coat of arms of Rožňava, Slovakia