Siniša Glavašević

Siniša Petar Glavašević (ur. 4 listopada 1960 w Vukovarze, zm. 20 listopada 1991 na farmie Ovčara w Chorwacji) – chorwacki dziennikarz, publicysta i prozaik, zamordowany przez serbskie oddziały paramilitarne podczas bitwy o Vukovar. Stał się symbolem chorwackiego dziennikarstwa wojennego oraz jednym z bohaterów narodowych podczas wojny w Chorwacji o niepodległość w latach 1991–1995, za co pośmiertnie został odznaczony Orderem Księcia Domagoja (chorw. Red kneza Domagoja s ogrlicom) w 2011 roku^[1].

Życiorys

Siniša Glavašević urodził się w Vukovarze w 1960 roku. W rodzinnym mieście uczęszczał do szkoły podstawowej i do szkoły średniej, zaś w 1983 roku ukończył komparatystykę i bibliotekoznawstwo na Wydziale Filozoficznym Uniwersytetu w Sarajewie^[2]. Po ukończeniu studiów pracował jako nauczyciel w miejscowości Lovas i w Vukovarze (w dzielnicy Borovo naselje). W 1989 roku zatrudnił się w Chorwackim Radiu Vukovar jako spiker, kiedy zaś w Chorwacji wybuchła wojna w 1991 roku, był redaktorem radia i reporterem wojennym. 4 listopada 1991 roku (w dniu 31. urodzin) w drodze do vukowarskiego szpitala, gdzie miał zebrać informacje do raportu, Glavašević został zraniony odłamkiem granatu^[3]. Wieczorem 18 listopada jako pacjent wysłał ostatni raport ze szpitala. Później ślad po nim zaginął.

Śmierć

19 listopada 1991 roku, po kapitulacji Vukovaru Glavašević został wywieziony na pobliską farmę Ovčara, gdzie 20 listopada 1991 roku został zamordowany i pochowany w zbiorowej mogile wraz z około 200 innymi pacjentami vukovarskiego szpitala. Zbrodnia ta, znana jako „masakra na Ovčarze” (chorw. Masakr na Ovčari), została odkryta pod koniec 1992 roku. Do czasu rozpoczęcia ekshumacji w 1996 roku, siły UNPROFOR-u zabezpieczały miejsce egzekucji.

Podejrzewa się, że Glavašević i Polovina zostali zabici jako jedni z pierwszych, ponieważ ich ciała znajdowały się na dnie masowego grobu^[4]. Obaj zostali wymienieni w kampanii organizacji Amnesty International, trwającej w latach 1993–1994, dotyczącej zaginięć oraz zabójstw politycznych (ang. Campaign Against Disappearances and Political Killings)^[5].

W lutym 1997 roku został ekshumowany i zidentyfikowany na farmie Ovčara, położonej na południe od Vukovaru. 14 marca tego samego roku odbył się jego pogrzeb. Glavašević został pochowany w Zagrzebiu na cmentarzu Mirogoj obok przyjaciela i współpracownika Branimira Poloviny, który między innymi montował jego ostatni raport z Vukovaru.

Grób Sinišy Glavaševicia na zagrzebskim cmentarzu Mirogoj

Życie prywatne

27 lipca 1984 roku ożenił się z Majdą Glavašević, z którą miał syna Bojana (Bojan Glavašević jest obecnie posłem w chorwackim parlamencie)^[6].

Opowieści z Vukovaru (chorw. Priče iz Vukovara)

Podczas oblężenia Vukovaru Glavašević pisał nie tylko raporty wojenne, ale także prowadził prywatne notatki o swoim doświadczeniu wojny i wspomnieniach z rodzinnego miasta. Owocem jego pracy były 24 krótkie opowiadania, znane później jako Opowieści z Vukovaru (chorw. Priče iz Vukovara), które 12 listopada 1991 roku dziennikarz wysłał faksem ze szpitalnej piwnicy do Zagrzebia, do Mladena Kušeca, pisarza i ówczesnego redaktora Chorwackiego Radia^[7]. Niedługo potem w programie Chorwackiego Radia pojawiła się wieczorna audycja, w której każdego dnia można było usłyszeć jedno opowiadanie Glavaševicia. Tydzień później vukowarski dziennikarz zginął.

Opowieści z Vukovaru to zbiór ciepłych opowiadań o podstawowych ludzkich wartościach, a zarazem mocna krytyka wojny, która według ich autora jest rzeczą „najstraszniejszą i najbardziej zgubną dla ludzkości” (chorw. nešto najstrašnije i najpogubnije za čovječanstvo)^[8]. To również jedyna znana próba literacka Sinišy Glavaševicia.

W marcu 1992 roku Macierz Chorwacka (chorw. Matica hrvatska) wydała pośmiertnie Opowieści z Vukovaru^[9]. Kolejne wydania Macierzy pojawiły się w latach: 2001 (drugie wydanie), 2007 (trzecie wydanie), 2019 (czwarte wydanie) i 2021 (piąte wydanie w 30. rocznicę upadku Vukovaru)^[10]. Wszystkie zostały wydane w bibliotece Nadzwyczajne wydania (chorw. Posebna izdanja). W 2009 roku Opowieści z Vukovaru wydał również Oddział Macierzy Chorwackiej w Vukovarze (chorw. Ogranak Matice hrvatske u Vukovaru)^[11], a w 2011 roku (w dwudziestą rocznicę śmierci Glavaševicia) książkę można było kupić nawet w kiosku dzięki wydaniu 24sata (pol. 24godziny)^[12].

W 1993 roku Julijana Rusić przetłumaczyła opowiadania na język esperanto pod tytułem Rakontoj el Vukovar^[13]. Trzynaście lat później zrobiła to ponownie Lucija Borčić^[14]. W 1994 roku Opowieści z Vukovaru ukazały się także w języku niemieckim jako Geschichten aus Vukovar, a w 2011 roku dzieło doczekało się angielskiego tłumaczenia (tytuł angielski: Stories from Vukovar), którego dokonała Tamara Budimir^[15][16].

W 2001 roku do drugiego wydania Macierzy Chorwackiej dołączona została płyta CD z nagraniami opowiadań w wykonaniu aktora Božidara Alicia^[17].

Chorwacki aktor, Pere Eranović na podstawie Opowieści z Vukovaru napisał monodram, którego premiera odbyła się 14 listopada 2015 roku w Chorwackim Teatrze Narodowym w Splicie^[18].

Zatrzymany głos (chorw. Zaustavljeni glas)

W 2010 roku Višnja Starešina nakręciła film dokumentalny pod tytułem Zatrzymany głos, opowiadający o Sinišy Glavaševiciu, o Chorwackim Radiu Vukovar i o dramacie mieszkańców oblężonego miasta. Film przedstawia również losy Branimira Poloviny oraz francuskiego ochotnika w chorwackiej wojnie lat dziewięćdziesiątych, Jeana-Michela Nicoliera, który również zginął na Ovčarze. Zatrzymany głos zdobył nagrodę publiczności za najlepszy film podczas 20. edycji festiwalu Dni Chorwackiego Filmu w 2011 roku oraz podczas Dni Filmu Ojczyźnianego w 2014 roku^[19].

Nagrody i upamiętnienie

Tablica na ścianie Domu Dziennikarza w Zagrzebiu, upamiętniająca dziennikarzy i techników, którzy zginęli podczas chorwackiej wojny o niepodległość. Nazwisko Glavaševicia znajduje się na końcu listy, przed nim widnieje nazwisko przyjaciela i współpracownika, Branimira Poloviny

• W 2001 roku Siniša Glavašević pośmiertnie otrzymał Nagrodę im. Luki Brajnovicia – chorwackiego dziennikarza, pisarza i poety – którą od 1997 roku przyznaje Wydział Komunikacji Uniwersytetu Nawarry w hiszpańskiej Pampelunie osobom związanym z prasą, radiem, kinem, reklamą i telewizją za „stawanie w obronie ludzkiej godności i podstawowych wartości, takich jak wolność, tolerancja i solidarność”^[20].
• Od 2006 roku w ramach obchodów Dnia Pamięci o Ofiarach Vukovaru odbywają się spotkania dziennikarsko-literackie pod tytułem Miasto – to wy! (chorw. Grad – to ste vi!), poświęcone postaci vukowarskiego dziennikarza. Tytuł spotkań pochodzi z jednego z opowiadań Glavaševicia, zatytułowanego Opowieść o mieście (chorw. Priča o gradu)^[21].
• 5 listopada 2007 roku Piąta Szkoła Podstawowa w Vukovarze (chorw. Peta osnovna škola) została przemianowana na Szkołę Podstawową im. Sinišy Glavaševića (chorw. Osnovna škola Siniše Glavaševića)^[22].
• Popiersia Glavaševicia znajdują się przed budynkiem Szkoły Podstawowej im. Sinišy Glavaševića w Vukovarze oraz w budynku Chorwackiego Radia Vukovar^[23][24].
• Glavašević pośmiertnie został odznaczony Orderem Księcia Domagoja (chorw. Red kneza Domagoja s ogrlicom) za bohaterstwo i odwagę podczas obrony Vukovaru jesienią 1991 roku. Odznaczenie przyjął jego syn Bojan 15 listopada 2011 roku^[25].
• W 2012 roku jedna z zagrzebskich ulic w dzielnicy Peščenica-Žitnjak została nazwana imieniem dziennikarza (Ulica Siniše Glavaševića)^[26].
• Od 1994 roku na ścianie Domu Dziennikarza (chorw. Novinarski dom) w Zagrzebiu znajduje się tablica upamiętniająca dziennikarzy, kamerzystów i techników, którzy zginęli podczas chorwackiej wojny o niepodległość^[27]. Na końcu listy znajduje się nazwisko Glavaševicia.
• Murale z podobizną Sinišy Glavaševicia znajdują się w Puli i Splicie. W 2019 roku kolejny mural pojawił się w Vukovarze^[28][29][30].

Zobacz też

• Bitwa o Vukovar
• Wojna w Chorwacji

Przypisy

Linki zewnętrzne

• Film Zatrzymany głos
• Ostatni raport wojenny Sinišy Glavaševicia
• Raport Amnesty International o przypadku Sinišy Glavaševicia i Branimira Poloviny z marca 1997 roku