Sinoborowik klinowotrzonowy

Sinoborowik klinowotrzonowy
Ilustracja
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

grzyby

Typ

podstawczaki

Klasa

pieczarniaki

Rząd

borowikowce

Rodzina

borowikowate

Rodzaj

sinoborowik

Gatunek

sinoborowik klinowotrzonowy

Nazwa systematyczna
Cyanoboletus pulverulentus (Opat.) Gelardi, Vizzini & Simonini
Index Fungorum 176: 1 (2014)

Sinoborowik klinowotrzonowy, borowik klinowotrzonowy (Cyanoboletus pulverulentus (Opat.) Gelardi, Vizzini & Simonini) – gatunek grzybów z rodziny borowikowatych (Boletaceae)[1].

Systematyka i nazewnictwo

Pozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Cyanoboletus, Boletaceae, Boletales, Agaricomycetidae, Agaricomycetes, Agaricomycotina, Basidiomycota, Fungi[1].

Po raz pierwszy takson ten zdiagnozował w roku 1836 Wilhelm Opatowski nadając mu nazwę Boletus pulverulentus. W wyniku prowadzonych w ostatnich latach badań filogenetycznych w obrębie rodzaju Boletus zmieniła się jego pozycja w klasyfikacji. Obecną, uznaną przez Index Fungorum nazwę nadali mu w roku 2014 Gelardi, Vizzini & Simonini, przenosząc go do nowo utworzonego rodzaju Cyanoboletus[1].

Niektóre synonimy nazwy naukowej[1]:

  • Boletus pulverulentus (Opat. 1836)
  • Tubiporus pulverulentus (Opat.) S. Imai 1968
  • Xerocomus pulverulentus (Opat.) E.-J. Gilbert 1931

Nazwę borowik klinowotrzonowy nadał Władysław Wojewoda w 1999. W polskim piśmiennictwie mykologicznym gatunek ten opisywany był też pod nazwami: borowik czerniejący, borowik omglony, borowik wrażliwy, borowik siniejący, podgrzybek omglony[2]. Obecnie wszystkie te nazwy polskie są niespójne z nową nazwą naukową. W 2021 Komisja ds. Polskiego Nazewnictwa Grzybów Polskiego Towarzystwa Mykologicznego zarekomendowała używanie nazwy sinoborowik klinowotrzonowy[3].

Morfologia

Kapelusz

Średnicy 4–12(15) cm, czerwonobrązowy lub kasztanowobrązowy. Skórka matowa, delikatnie aksamitna, dość sucha[4].

Rurki

Cytrynowożółte, dość krótkie, lśniące, bardzo wrażliwe na uciskanie, natychmiast ciemnoniebiesko nabiegające[4].

Trzon

Orzechowy, w górnej części żółtawy, prawie zawsze wysmukły. Powierzchnia delikatnie ziarenkowato-kosmkowata, nigdy usiatkowana. Po przekrojeniu lub uciśnięciu intensywnie sinieje[4].

Miąższ

Żółty, po przekrojeniu natychmiast nabiegający ciemnoniebiesko do niebieskoczarno. Mięsisty oraz jędrny. U starszych osobników suchy i chropowaty[4].

Zarodniki

Gładkie, średnicy 10–16 × 4–6 µm, bez pory rostkowej[4].

Występowanie

Występuje w Ameryce Północnej, Środkowej, Południowej, Europie, Australii i Azji (w tej ostatniej znany jest tylko w Korei i Japonii)[5]. W Polsce gatunek rzadki. Znajduje się na Czerwonej liście roślin i grzybów Polski. Ma status R – potencjalnie zagrożony z powodu ograniczonego zasięgu geograficznego i małych obszarów siedliskowych[6].

W Polsce owocniki wytwarza od lipca do października,. Rośnie pod dębami, bukami, rzadziej sosnami[7].

Znaczenie

Grzyb mikoryzowy[8]. Dawniej uważany za grzyb jadalny, jednak badania z 2017 r. wykazały, że akumuluje dużą ilość związków arsenu, dlatego odradza się jego spożywanie[9].

Gatunki podobne

Sinoborowika klinowotrzonowego można pomylić z gatunkami jadalnymi: podgrzybem brunatnym (Boletus badius), podgrzybkiem zajączkiem (Boletus subtomentosus) i podgrzybkiem złotawym (Xerocomellus chrysenteron).

Hymenofor owocnika
Trzon owocnika – widoczne zasinienie
Młody owocnik
Dojrzały owocnik

Przypisy

  1. a b c d Index Fungorum (ang.). [dostęp 2015-10-25].
  2. Władysław Wojewoda: Checklist of Polish Larger Basidiomycetes. Krytyczna lista wielkoowocnikowych grzybów podstawkowych Polski. Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2003. ISBN 83-89648-09-1.
  3. Rekomendacja nr 1/2021 Komisji ds. Polskiego Nazewnictwa Grzybów Polskiego Towarzystwa Mykologicznego, Komisja ds. Polskiego Nazewnictwa Grzybów, 20 lutego 2021.
  4. a b c d e Ewald Gerhardt: Grzyby – wielki ilustrowany przewodnik. KDC, s. 472. ISBN 83-7404-513-2.
  5. Discover Life Maps. [dostęp 2014-09-08].
  6. Zbigniew Mirek: Red list of plants and fungi in Poland = Czerwona lista roślin i grzybów Polski. Kraków: W. Szafer Institute of Botany. Polish Academy of Sciences, 2006. ISBN 83-89648-38-5.
  7. Barbara Gumińska: Grzyby i ich oznaczanie. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, 1988, s. 278–279. ISBN 83-09-00714-0.
  8. B. pulverulentus « boletales.com, boletales.com [dostęp 2019-09-10].
  9. Simone Braeuer i inni, Arsenic hyperaccumulation and speciation in the edible ink stain bolete (Cyanoboletus pulverulentus), „Food Chemistry”, 242, 2018, s. 225–231, DOI10.1016/j.foodchem.2017.09.038, PMID29037683, PMCIDPMC6118325 [dostęp 2019-09-10] (ang.).

Media użyte na tej stronie

Boletus pulverulentus DSCF2075.JPG
Autor: Grzegorz "Spike" Rendchen, Licencja: CC BY-SA 3.0
Boletus pulverulentus - young specimen.
Boletus pulverulentus DSCF2081.JPG
Autor: Grzegorz "Spike" Rendchen, Licencja: CC BY-SA 3.0
Boletus pulverulentus - hymenophore.
Boletus pulverulentus DSCF2072.JPG
Autor: Grzegorz "Spike" Rendchen, Licencja: CC BY-SA 3.0
Boletus pulverulentus - mature specimen.
Boletus pulverulentus DSCF2071.JPG
Autor: Grzegorz "Spike" Rendchen, Licencja: CC BY-SA 3.0
Boletus pulverulentus - specimen.
Boletus pulverulentus DSCF2080.JPG
Autor: Grzegorz "Spike" Rendchen, Licencja: CC BY-SA 3.0
Boletus pulverulentus - young specimen, bruised stem.