Sitniczka

Sitniczka
Ilustracja
Sitniczka szczecinowata
Systematyka[1][2]
Domena

eukarionty

Królestwo

rośliny

Podkrólestwo

rośliny zielone

Nadgromada

rośliny telomowe

Gromada

rośliny naczyniowe

Podgromada

rośliny nasienne

Nadklasa

okrytonasienne

Klasa

Magnoliopsida

Nadrząd

liliopodobne (≡ jednoliścienne)

Rząd

wiechlinowce

Rodzina

ciborowate

Rodzaj

sitniczka

Nazwa systematyczna
Isolepis R.Br.
Sp. Pl. 221. 27 Mar 1753
Typ nomenklatoryczny

Isolepis setacea L.[3]

Sitniczka (Isolepis R.Br.) – rodzaj roślin z rodziny ciborowatych liczący 69 gatunków[4]. Występują one na wszystkich kontynentach w strefie tropikalnej i umiarkowanej, największe zróżnicowanie osiągając w Afryce i Australii[4]. Do polskiej flory należą: sitniczka szczecinowata (Isolepis setacea) i pływająca (I. fluitans). Zaliczana tu także bywa sitniczka drobna (I. supina, w nowszych źródłach przenoszona do rodzaju Schoenoplectiella jako Sch. supina)[5].

Systematyka

Kwiatostan Isolepis oldfieldiana
Sitniczka zwisła

Rodzaj jak w przypadku wielu innych ciborowatych jest trudny do wyodrębnienia i często w przeszłości włączany był do rodzaju sitowiec w szerokim ujęciu (Scirpus s.l.). Dopiero w ostatnich latach XX wieku i na początku wieku XX, na podstawie danych z zakresu embriologii, genetyki i innych dziedzin potwierdzono odrębność rodzaju[4]. Dane genetyczne sugerują bliższe pokrewieństwo trzech gatunków (I. nodosa, I. marginata i I. trolli) do rodzaju Ficinia. Rodzaj Isolepis jest siostrzany wobec kladu obejmującego rodzaje Ficinia i Desmoschoenus[6]. W obrębie rodzaju zagnieżdżony jest wyodrębniany czasem jako osobny rodzaj sitnik (Eleogiton)[6]. Z kolei niektóre zaliczane tu tradycyjnie gatunki są wyodrębniane do osobnych rodzajów. Dotyczy to m.in. występującego w Polsce Isolepis supina (L.) R.Br., traktowanego w nowych źródłach jako Schoenoplectiella supina (L.) Lye[7][8].

Pozycja systematyczna według Angiosperm Phylogeny Website (aktualizowany system APG IV z 2016)

Rodzaj należy do rodziny ciborowatych (Cyperaceae) z rzędu wiechlinowców (Poales) stanowiącego jeden z kladów jednoliściennych (monocots)[2]. W obrębie rodziny należy do plemienia Cypereae w obrębie podrodziny Cyperoideae[9].

Podział rodzaju i wykaz gatunków[10]

W obrębie rodzaju wyróżniane są trzy podrodzaje: bazalny Micranthae (C.B.Clarke) Muasya oraz Fluitantes (C.B.Clarke) Muasya (w niektórych ujęciach wyodrębniany w osobny rodzaj sitnik Eleogiton Link, co czyni z sitniczki rodzaj parafiletyczny) i Isolepis, dzielony z kolei na trzy sekcje: Isolepis, Cernuae (C.B.Clarke) Muasya i Proliferae Muasya[11].

  • Isolepis alpina Hook.f.
  • Isolepis angelica B.L.Burtt
  • Isolepis antarctica (L.) Roem. & Schult.
  • Isolepis aucklandica Hook.f.
  • Isolepis australiensis (Maiden & Betche) K.L.Wilson
  • Isolepis basilaris Hook.f.
  • Isolepis beccarii (Boeckeler) Goetgh. & D.A.Simpson
  • Isolepis bicolor Carmich.
  • Isolepis brevicaulis (Levyns) J.Raynal
  • Isolepis bulbifera (Boeckeler) Muasya
  • Isolepis caligenis (V.J.Cook) Soják
  • Isolepis capensis Muasya
  • Isolepis carinata Hook. & Arn. ex Torr.
  • Isolepis cernua (Vahl) Roem. & Schult. – sitniczka zwisła
  • Isolepis congrua Nees
  • Isolepis costata Hochst. ex A.Rich.
  • Isolepis crassiuscula Hook.f.
  • Isolepis cyperoides R.Br.
  • Isolepis diabolica (Steud.) Schrad.
  • Isolepis digitata Nees ex Schrad.
  • Isolepis distigmatosa (C.B.Clarke) Edgar
  • Isolepis expallescens Kunth
  • Isolepis fluitans (L.) R.Br. – sitniczka pływająca, sitnik pływający
  • Isolepis gaudichaudiana Kunth
  • Isolepis graminoides (R.W.Haines & Lye) Lye
  • Isolepis habra (Edgar) Soják
  • Isolepis hemiuncialis (C.B.Clarke) J.Raynal
  • Isolepis hookeriana Boeckeler
  • Isolepis humbertii (Cherm.) J.Raynal
  • Isolepis humillima (Benth.) K.L.Wilson
  • Isolepis hystrix (Thunb.) Nees
  • Isolepis incomtula Nees
  • Isolepis inconspicua (Levyns) J.Raynal
  • Isolepis inundata R.Br.
  • Isolepis inyangensis Muasya & Goetgh.
  • Isolepis karroica (C.B.Clarke) J.Raynal
  • Isolepis keniaensis Lye
  • Isolepis kilimanjarica R.W.Haines & Lye
  • Isolepis leptostachya Kunth
  • Isolepis leucoloma (Nees) C.Archer
  • Isolepis levynsiana Muasya & D.A.Simpson
  • Isolepis ludwigii (Steud.) Kunth
  • Isolepis marginata (Thunb.) A.Dietr.
  • Isolepis minuta (Turrill) J.Raynal
  • Isolepis montivaga (S.T.Blake) K.L.Wilson
  • Isolepis moseleyana (Boeckeler) Muasya
  • Isolepis namaquana Muasya & J.Viljoen
  • Isolepis natans (Thunb.) A.Dietr.
  • Isolepis nigricans Kunth
  • Isolepis oldfieldiana (S.T.Blake) K.L.Wilson
  • Isolepis omissa J.Raynal
  • Isolepis pellocolea B.L.Burtt
  • Isolepis pottsii (V.J.Cook) Soják
  • Isolepis praetextata (Edgar) Soják
  • Isolepis producta (C.B.Clarke) K.L.Wilson
  • Isolepis prolifera (Rottb.) R.Br.
  • Isolepis pseudosetacea (Daveau) Gand.
  • Isolepis pusilla Kunth
  • Isolepis ranko (Steud.) Vegetti
  • Isolepis reticularis Colenso
  • Isolepis rubicunda Kunth
  • Isolepis ruwenzoriensis R.W.Haines & Lye
  • Isolepis sepulcralis Steud.
  • Isolepis setacea (L.) R.Br. – sitniczka szczecinowata
  • Isolepis sororia Kunth
  • Isolepis stellata (C.B.Clarke) K.L.Wilson
  • Isolepis striata (Nees) Kunth
  • Isolepis subtilissima Boeckeler
  • Isolepis sulcata (Thouars) Carmich.
  • Isolepis tasmanica (S.T.Blake) K.L.Wilson
  • Isolepis tenuissima (Nees) Kunth
  • Isolepis trachysperma Nees
  • Isolepis varians Steud.
  • Isolepis venustula Kunth
  • Isolepis verrucosula (Steud.) Steud.
  • Isolepis victoriensis (N.A.Wakef.) K.L.Wilson
  • Isolepis wakefieldiana (S.T.Blake) K.L.Wilson

Zastosowanie

Kilka gatunków jest uprawianych jako rośliny ozdobne, m.in. sitniczka zwisła (Isolepis cernua), Isolepis nodosa[12].

Przypisy

  1. ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
  2. ↑ a b Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-11-09] (ang.).
  3. ↑ Index Nominum Genericorum. [dostęp 2009-02-05].
  4. ↑ a b c Isolepis (ang.). W: Flora of North America [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2010-11-18].
  5. ↑ Zbigniew Mirek i inni, Vascular plants of Poland. An annotated checklist, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2020, s. 102, ISBN 978-83-62975-45-7.
  6. ↑ a b A. Muthama Muasya, David A. Simpson, Mark W. Chase, Alastair Culham. A Phylogeny of Isolepis (Cyperaceae) Inferred Using Plastid rbcL and trnL-F Sequence Data. „Systematic Botany”. 26, 2, s. 342-353, 2001. DOI: 10.1043/0363-6445-26.2.342 (ang.). 
  7. ↑ Isolepis supina (L.) R.Br.. W: The Plant List. Version 1.1 [on-line]. [dostęp 2018-11-17].
  8. ↑ Kadereit J. W., Albach D. C., Ehrendorfer F., Galbany-Casals M. i inni. Which changes are needed to render all genera of the German flora monophyletic?. „Willdenowia”. 46, s. 39 – 91, 2016. DOI: 10.3372/wi.46.46105. 
  9. ↑ M. Muasya, D. Simpson, G. Verboom, P. Goetghebeur, R. Naczi, M. Chase, E. Smets: Phylogeny of Cyperaceae Based on DNA Sequence Data: Current Progress and Future Prospects (ang.). W: Bot. Rev. 75 [on-line]. 2009. s. 2–21. [dostęp 2010-11-08].
  10. ↑ Isolepis. W: The Plant List. Version 1.1 [on-line]. [dostęp 2018-11-17].
  11. ↑ Yu Ito, Jan-Adriaan Viljoen, Norio Tanaka, Okihito Yano, A. Muthama Muasya. Phylogeny of Isolepis (Cyperaceae) revisited: non-monophyletic nature of I. fluitans sensu lato and resurrection of I. lenticularis. „Plant Syst Evol”. 302, s. 231–238, 2016. DOI: 10.1007/s00606-015-1253-7. 
  12. ↑ Geoffrey Burnie i inni, Botanica : ilustrowana, w alfabetycznym układzie, opisuje ponad 10 000 roślin ogrodowych, Niemcy: Könemann, Tandem Verlag GmbH, 2005, ISBN 3-8331-1916-0, OCLC 271991134.

Media użyte na tej stronie

Isolepis setacea.jpeg
Autor: Kristian Peters -- Fabelfroh 11:23, 25 November 2007 (UTC), Licencja: CC-BY-SA-3.0
Borstige Moorbinse (Isolepis setacea)
Isolepis oldfieldiana - Flickr - Kevin Thiele.jpg
Autor: Kevin Thiele from Perth, Australia, Licencja: CC BY 2.0
KRT3843
Isolepis cernua kz04.jpg
Autor: Krzysztof Ziarnek, Kenraiz, Licencja: CC BY-SA 4.0
Isolepis cernua in Hawera, Taranaki (New Zealand)