Siwiec (roślina)

Siwiec
Ilustracja
Siwiec żółty
Systematyka[1][2]
Domena

eukarionty

Królestwo

rośliny

Podkrólestwo

rośliny zielone

Nadgromada

rośliny telomowe

Gromada

rośliny naczyniowe

Podgromada

rośliny nasienne

Nadklasa

okrytonasienne

Klasa

Magnoliopsida

Nadrząd

jaskropodobne

Rząd

jaskrowce

Rodzina

makowate

Rodzaj

siwiec

Nazwa systematyczna
Glaucium P. Miller
Gard. Dict. Abr. ed. 4. 28 Jan 1754
Typ nomenklatoryczny

Glaucium flavum Cr.[3]

Synonimy

Mosenthinia Kuntze[4]

Siwiec pomarańczowy

Siwiec (Glaucium Mill.) – rodzaj roślin z rodziny makowatych. Obejmuje 25 gatunków[4]. Rośliny te występują głównie w rejonie śródziemnomorskim, poza tym w zachodniej Europie, w południowo-zachodniej i centralnej Azji[5][4]. W Polsce dwa gatunki rejestrowane są w stanie dzikim jako przejściowo dziczejące (efemerofity) – siwiec pomarańczowy G. corniculatum i siwiec żółty G. flavum[6]. Te same dwa gatunki rosną jako introdukowane także w Ameryce Północnej[7].

Bywają uprawiane jako ozdobne, dawniej wykorzystywane były jako lecznicze, mają zastosowanie jako olejodajne i kosmetyczne[8].

Morfologia

Pokrój
Byliny, rośliny dwuletnie, rzadko rośliny jednoroczne, zawierające sok mleczny. Korzeń palowy, cienki. Łodyga wzniesiona lub podnosząca się, zaokrąglona na przekroju, naga lub owłosiona[5]
Liście
Skupione w rozetę przyziemną i skrętolegle rozmieszczone wzdłuż łodygi. Liście siedzące, nasadą zwykle obejmujące łodygę. Blaszka pierzasto wcinana, silniej u liści dolnych, w górnych zwykle falista, brzeg piłkowany lub karbowany[5].
Kwiaty
Duże, pojedyncze, zwykle długoszypułkowe, rozwijające się na szczycie pędu lub wyrastające w kątach liści. Działki kielicha dwie, szybko odpadające, nagie lub owłosione[5]. Płatki cztery[5], białe, żółte, pomarańczowe lub czerwone, przeważnie z ciemniejszą plamą u nasady płatków[9]. Pręciki liczne. Zalążnia powstaje z dwóch owocolistków, walcowato wydłużona, na szczycie z niemal siedzącym i dwudzielnym znamieniem[5].
Owoce
Wąskie i długie do 30 cm torebki, szybko i znacznie wydłużające się po przekwitnięciu kwiatów[9]. Zawierają liczne, nerkowato-jajowate nasiona[5].

Systematyka

Pozycja systematyczna

Rodzaj z plemienia Chelidonieae, podrodziny: Papaveroideae z rodziny makowatych Papaveraceae[10].

Wykaz gatunków[4]
  • Glaucium acutidentatum Hausskn. & Bornm.
  • Glaucium afghanicum Kitam.
  • Glaucium alakirensis Aykurt, K.Yıldız & Özçandır
  • Glaucium aleppicum Boiss. & Hausskn.
  • Glaucium arabicum Fresen.
  • Glaucium calycinum Boiss.
  • Glaucium cappadocicum Boiss.
  • Glaucium contortuplicatum Boiss.
  • Glaucium corniculatum (L.) Curtis – siwiec pomarańczowy
  • Glaucium cuneatum Cullen
  • Glaucium elbursium Mory
  • Glaucium elegans Fisch. & C.A.Mey.
  • Glaucium fimbrilligerum Boiss.
  • Glaucium flavum Crantz – siwiec żółty
  • Glaucium grandiflorum Boiss. & A.Huet
  • Glaucium insigne Popov
  • Glaucium leiocarpum Boiss.
  • Glaucium mathiolifolium Mobayen
  • Glaucium oxylobum Boiss. & Buhse
  • Glaucium quadratifolium Fedde
  • Glaucium refractocarpum Gilli
  • Glaucium secmenii Yıld.
  • Glaucium squamigerum Kar. & Kir.
  • Glaucium vitellinum Boiss. & Buhse
  • Glaucium yazdianum Tavakkoli & Assadi

Zastosowanie

Niektóre gatunki są uprawiane jako rośliny ozdobne. Z nasion siwca żółtego pozyskuje się olej wykorzystywany do oświetlania i wyroby mydeł. Roślina dawniej wykorzystywana była także jako lecznicza[8]. Glaucyna z niej pozyskiwana znajduje zastosowanie przy produkcji kosmetyków[11].

Przypisy

  1. ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2021-03-26] (ang.).
  2. ↑ Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-01-04] (ang.).
  3. ↑ Index Nominum Genericorum. [dostęp 2010-01-10].
  4. ↑ a b c d Glaucium Mill.. [w:] Plants of the World Online [on-line]. Royal Botanic Gardens Kew. [dostęp 2022-08-17].
  5. ↑ a b c d e f g Mingli Zhang, Christopher Grey-Wilson: Glaucium Miller. [w:] Flora of China [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2022-08-17].
  6. ↑ Zbigniew Mirek i inni, Vascular plants of Poland. An annotated checklist, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2020, s. 89, ISBN 978-83-62975-45-7.
  7. ↑ Robert W. Kiger: Glaucium Miller. [w:] Flora of North America [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2022-08-17].
  8. ↑ a b David J. Mabberley: Mabberley's Plant-Book. Cambridge University Press, 2017, s. 390. ISBN 978-1-107-11502-6.
  9. ↑ a b Geoffrey Burnie i inni, Botanica. Ilustrowana, w alfabetycznym układzie, opisuje ponad 10 000 roślin ogrodowych, Niemcy: Könemann, Tandem Verlag GmbH, 2005, ISBN 3-8331-1916-0, OCLC 271991134.
  10. ↑ Genus Glaucium Mill.. [w:] GRIN-Global, U.S. National Plant Germplasm System [on-line]. USDA, United States Department of Agriculture Agricultural Research Service. [dostęp 2022-08-17].
  11. ↑ Drogeria internetowa. [dostęp 2010-01-30].

Media użyte na tej stronie

Wikispecies-logo.svg
Autor: (of code) -xfi-, Licencja: CC BY-SA 3.0
The Wikispecies logo created by Zephram Stark based on a concept design by Jeremykemp.
Glaucium flavum kz3.jpg
Autor: Krzysztof Ziarnek, Kenraiz, Licencja: CC BY-SA 4.0
Glaucium flavum on gravel beach in Batumi, Georgia
Glaucium corniculatum kz02.jpg
Autor: Krzysztof Ziarnek, Kenraiz, Licencja: CC BY-SA 4.0
Glaucium corniculatum in Ait Warir (Marrakesh-Safi, Morocco)