Skała Kmity

Skała Kmity

Drzeworyt z 1882 wg obrazu Władysława Maleckiego
rezerwat krajobrazowy
Państwo	Polska
Województwo	małopolskie
Mezoregion	Garb Tenczyński[1]
Data utworzenia	1959
Akt prawny	M.P. z 1960 r. nr 8, poz. 40
Powierzchnia	19,36 ha
Ochrona	częściowa
Położenie na mapie gminy Zabierzów Skała Kmity
Położenie na mapie Polski Skała Kmity
Położenie na mapie województwa małopolskiego Skała Kmity
Położenie na mapie powiatu krakowskiego Skała Kmity
50°05′58″N 19°48′48″E/50,099444 19,813333

Skała Kmity – krajobrazowy rezerwat przyrody znajdujący się w miejscu, w którym rzeka Rudawa przełamuje Garb Tenczyński na Wyżynie Krakowsko-Częstochowskiej.

Administracyjnie obszar rezerwatu znajduje się w południowo-wschodniej części Zabierzowa w gminie Zabierzów w powiecie krakowskim, województwie małopolskim, w odległości 11 km od Krakowa. Znajduje się na pięknym widokowo i ciekawym pod względem budowy geologicznej obszarze Tenczyńskiego Parku Krajobrazowego. Jest widoczna z drogi 774 (1100 m od drogi 79).

Przyroda

Rezerwat o powierzchni 19,36 ha^[2], utworzony został w 1959^[3] w celu ochrony naturalnego krajobrazu przełomu rzeki Rudawy, a także naskalnej roślinności i lasu. Występuje w nim 18 gatunków roślin chronionych, m.in. tojad mołdawski, kruszczyk siny, rojownik pospolity, ciemiężyca zielona. W rezerwacie znajduje się stroma, o niemal pionowych ścianach, skała wapienna wysoka na ok. 25 m z wyrytymi historycznymi napisami i roślinnością naskalną. Prócz niej jest kilka mniejszych skał wapiennych z okresu jury, znajdujących się w lesie tworzonym głównie przez dęby.

Obecnie Skała Kmity wznosi się tuż nad drogą wojewódzką nr 774. Na wierzchołek można wejść od restauracji „Kmita”, przy której znajduje się parking. W 2000 roku nadleśnictwo Krzeszowice utworzyło 2,5 km długości ścieżkę dydaktyczną z 5 przystankami, prowadzącą od Skały Kmity w głąb Doliny Grzybowskiej. Doskonałe miejsce spacerów pośród Lasu Zabierzowskiego. Skała od dawna była odwiedzana, pięknie i ciekawie pisze o niej m.in. Józef Krasnowolski.

Jak podały media, w otulinie rezerwatu powstała zabudowa turystyczna, która mimo nakazu rozbiórki wydanego przez Powiatowego Inspektora Budowlanego oraz negatywnej opinii Regionalnej Dyrekcji Ochrony Środowiska nadal istnieje^{[4][5][6][7][8][9][10]}.

Legenda

Nazwa skały pochodzi od rycerza Kmity, który według legendy pochodzącej z początku XVI w. nieszczęśliwie zakochał się w pięknej Olimpii Bonerównie, córce ówczesnego właściciela Balic. Nie mogąc ożenić się z nią, rzucił się z rozpaczy wraz z koniem z tej skały, ponosząc śmierć na miejscu. Bonerówna ponoć oddana została do zakonu. W miejscu, z którego skoczył, znajduje się krzyż. Wyryty na skale kilka metrów ponad drogą, stary (odnowiony w 2016) napis głosi:

Kthóry z sercem przydzie thu,
Maiąc mestwo w onym dniu,
Tho i radost może mieć;

Zasie kthory przydzie thu,

Ma strapienie w onym dniu,

Tho i spokói może mieć.

Jest to fragment wiersza Adama Gorczyńskiego. Na skale istnieje jeszcze inny napis: Rytmem tym zwierza tutaj świezaie Bolesne serce samotnej skale Stanisław Kmita, rycerz oręzny W boju z tatary, szablą potęzny Ku Bonerównie serce obrócił I z tej tu skały w przepaść się rzucił 1515.

Autorem tej sentencji jest Wincenty Pol. Obydwie inskrypcje wyryte zostały w 1854 r. Dawniej podobno istniał jeszcze jeden napis wykuty przez samego Kmitę:

Sroga miłości mojej moc dręczy duszę. Wiara – Bóg – Miłość – Miłość – Miłość – Kmita i Bonerówna – 1515.

W XIX wieku wątek romantycznej miłości Kmity i Benerówny podejmowany był w wielu utworach literackich, nawet obecnie jest kontynuowany. Jednej ze skał wapiennych na przeciwległym wzgórzu Bukowinie współcześnie już nadano nazwę Bonerówna. Mimo że nie zachowały się dokumenty potwierdzające samobójczą śmierć Kmity, w legendzie może tkwić ziarno prawdy, rzeczywiście bowiem w 1515 r. właścicielem Balic stał się Seweryn Boner, mający córkę Zofię.

Istnieje wersja, wg której Stanisław Boner, będąc zażartym zwolennikiem protestantyzmu (kalwinizmu), nie chciał wyrazić zgody na ślub z katolikiem Kmitą. Listy Kmity do Olimpii przejmował Boner, który polecił pokojówce napisać odpowiedź rzekomo od córki, iż widząc beznadziejność ich miłości i upór ojca, oddaje rękę komu innemu. Gdy Kmita otrzymał ten list, z rozpaczy rzucił się w przepaść. Boner wywiózł córkę do Zamku Ogrodzieniec i tam, dowiedziawszy o intrydze, wyskoczyła z okna wieży^[11].

Inskrypcje na skale

(c) ARKADIUSZ MARKIEWICZ, CC BY-SA 3.0

Przypisy

Bibliografia

• Dolinki Podkrakowskie. Mapa turystyczna 1:25 000. Kraków: Compass, 2006. ISBN 83-89165-95-3.
• Gmina Zabierzów. Walory Turystyczne. [zarchiwizowane z tego adresu (2007-08-16)].