Skala Tannera

Skala Tannera – skala pozwalająca określić stadium dojrzałości płciowej dzieci, nastolatków i dorosłych na podstawie cech morfologicznych – budowy narządów płciowych i piersi. Termin pochodzi od nazwiska Jamesa Mourilyana Tannera, który opracował skalę.

Skala Tannera określa 5 stadiów rozwoju i przyporządkowuje im wiek występowania^[1][2].

Chłopcy

Skala Tannera. Cyfra wpisana w jądro oznacza pojemność w ml, natomiast dłuższą oś w cm

Fazy rozwoju

1. Faza 1 – przed pokwitaniem (prepubertal)
   • Przyrost wzrostu na poziomie 5–6 cm/rok
   • Jądra

     Rozmiar poniżej 4 ml lub dłuższy promień < 2,5 cm

   • Owłosienie łonowe

     Brak widocznego owłosienia zawierającego pigment

   • Prącie

     Brak wzrostu

2. Faza 2
   • Przyrost wzrostu na poziomie 5–6 cm/rok
   • Jądra

     Rozmiar 4 ml lub dłuższy promień 2,5 cm do 3,2 cm

     Wiek 11,5 roku (od 9,5 do 13,5 roku życia)

   • Owłosienie łonowe

     Minimalny wzrost, pigmentacja u podstawy prącia

     Wiek 12 lat (od 9,9 do 14,0 roku życia)

   • Prącie

     Wczesny, nieznaczny wzrost

     Wiek 11,5 roku (od 10,5 do 14,5 roku życia)

3. Faza 3
   • Przyrost wzrostu na poziomie 7–8 cm/rok
   • Jądra

     Rozmiar 12 ml lub dłuższy promień 3,6 cm

     Wiek 14 lat (od 11,5 do 16,5 roku życia)

   • Owłosienie łonowe

     Wzrost ciemnych, kręcących się włosów

     Wiek 13,1 roku (od 11,2 do 15,0 roku życia)

   • Prącie

     Zwiększona długość i grubość

     Wiek 12,4 roku (od 10,1 do 14,6 roku życia)

   • Inne zmiany

     Możliwa ginekomastia (13,2 lat)

     Łamanie się głosu (13,5 lat)

     Przyrost tkanki mięśniowej

4. Faza 4
   • Przyrost wzrostu na najwyższym życiowym poziomie 10 cm/rok (13,8 lat)
   • Jądra

     Długość 4,1 cm do 4,5 cm

     Wiek 14 lat (od 11,5 do 16,5 roku życia)

   • Owłosienie łonowe

     Dojrzałe owłosienie ograniczone do miejsca styku ud i krocza

     Wiek 13,9 roku (od 12,0 do 15,8 roku życia)

   • Prącie

     Dalszy wzrost długości i grubości

     Wiek 13,2 roku (od 11,2 do 15,3 roku życia)

   • Inne zmiany

     Owłosienie pod pachą (14,0 roku)

     Mutacja głosu (14,1 roku)

     Trądzik (14,3 roku)

5. Faza 5
   • Zahamowanie wzrostu z osiągnięciem 17 roku życia
   • Jądra

     Długość > 4,5 cm

     Wiek 14 lat (od 11,5 do 16,5 roku życia)

   • Owłosienie łonowe

     Poszerzenie dojrzałego owłosienia (15,3 lat)

     Rozrost owłosienia w kierunku wewnętrznych części ud

     Nieznaczny rozrost owłosienia na wyższe partie podbrzusza i brzuch

   • Prącie

     Osiągnięcie pełnego rozmiaru prącia do 16,5 roku życia

     Wiek 13,2 roku (od 11,2 do 15,3 roku życia)

   • Trzeciorzędne cechy płciowe

     Owłosienie na bokach twarzy

     Dojrzała, męska postura

     Zanik ginekomastii

Rozwój wzrostu u chłopców

• Najsilniejszy przyrost (skok pokwitaniowy) w wieku 13,5 roku (od 11,7 do 15,3 roku życia)
• Największy wzrost w fazach do trzeciej włącznie (5,0 cm – 6,0 cm na rok)
• Wzrost w okresie pokwitania

  U chłopców dojrzewających wcześnie: 10,3 cm/rok (7,9 cm/rok – 12,5 cm/rok)

  U chłopców dojrzewających przeciętnie: 9,5 cm/rok (7,1 cm/rok – 11,9 cm/rok)

  U chłopców dojrzewających późno: 8,5 cm/rok (6,3 cm/rok – 10,7 cm/rok)

Dziewczęta

Skala Tannera

Fazy rozwoju

1. Faza 1 – przed pokwitaniem (prepubertal)
   • Przyrost wzrostu na poziomie 5–6 cm/rok
   • Piersi

     Nieznaczne uwypuklenie wyłącznie brodawek sutkowych

   • Owłosienie łonowe

     Brak widocznego owłosienia zawierającego pigment

2. Faza 2
   • Przyrost wzrostu na poziomie 7–8 cm/rok
   • Piersi

     Minimalne uwypuklenie, powiększenie otoczki brodawek sutkowych (stadium pączka)

     Wiek 10,9 roku (od 8,9 do 12,9 roku życia)

   • Owłosienie łonowe

     Nieznaczne, zabarwione owłosienie w okolicach warg sromowych

     Wiek 11,2 roku (od 9,0 do 13,4 roku życia)

   • Przypadki wcześniejszego pokwitania

     U rasy białej: faza 2 może pojawić się rok wcześniej

     U rasy czarnej: faza 2 może pojawić się dwa lata wcześniej

3. Faza 3
   • Przyrost na najwyższym życiowym poziomie 8 cm/rok (12,5 roku)
   • Piersi

     Uwypuklenie konturów piersi, dalsze powiększenie otoczki brodawek sutkowych

     Wiek 11,9 roku (od 9,9 do 13,9 roku życia)

   • Owłosienie łonowe

     Dalszy rozrost ciemnych, kręcących się włosów na wzgórku łonowym

     Wiek 11,9 roku (od 9,6 do 14,1 roku życia)

   • Inne zmiany

     Owłosienie pod pachami (13,1 roku)

     Trądzik (13,2 roku)

4. Faza 4
   • Przyrost na poziomie 7 cm/rok
   • Piersi

     Otoczki brodawek sutkowych tworzą dodatkowe uwypuklenie na ciele piersi

     Wiek 12,9 roku (od 10,5 do 15,3 roku życia)

   • Owłosienie łonowe

     Dojrzałe owłosienie ograniczone do miejsca styku ud i krocza

     Wiek 12,6 roku (od 10,4 do 14,8 roku życia)

5. Faza 5
   • Zahamowanie wzrostu z osiągnięciem 16 roku życia
   • Piersi

     Dojrzały kształt piersi

     Brodawki sutkowe dopasowują swój kształt do kształtu piersi

   • Owłosienie łonowe

     Całkowicie dojrzałe owłosienie poszerzone na uda

     Brak rozrostu owłosienia na wyższe partie podbrzusza i brzuch

Rozwój wzrostu u dziewcząt

• Najsilniejszy przyrost (skok pokwitaniowy) w wieku 11,5 roku (od 9,7 do 13,3 roku życia)
• Największy sumaryczny wzrost w fazach do drugiej włącznie (5,0 cm – 6,0 cm na rok)
• Wzrost w okresie pokwitania

  U dziewcząt dojrzewających wcześnie: 9,0 cm/rok (7,0 cm/rok – 11,0 cm/rok)

  U dziewcząt dojrzewających przeciętnie: 8,3 cm/rok (6,1 cm/rok – 10,4 cm/rok)

  U dziewcząt dojrzewających późno: 7,5 cm/rok (5,4 cm/rok – 9,6 cm/rok)

Inne istotne punkty rozwoju dziewcząt

• Adrenarche: wiek od 6 do 8 roku życia
• Menarche: wiek 12,7 roku (od 10,8 do 15 roku życia)
• Rozwój opóźniony o więcej niż rok w przypadku niskiej zawartości tłuszczu w organizmie (np. przy intensywnym, regularnym treningu)

Zastosowanie

Podstawowym zastosowaniem skali jest monitorowanie rozwoju dzieci i młodzieży w celu wykrycia anomalii. Cechy morfologiczne stanowią bowiem bezpośrednie odwzorowanie zmian zachodzących wewnątrz organizmu i mogą pozwolić na wczesne rozpoznanie nieprawidłowości w dojrzewaniu płciowym.

Prowadzone są także badania wpływu czynników zewnętrznych (np. stosowania używek^[3]) na ogólny rozwój organizmów ludzkich. W badaniach takich prowadzi się kronikę rozwoju grupy testowej przy użyciu skali Tannera jako miarodajnego, dyskretnego (zatem: łatwego do porównania) punktu odniesienia.

Skala Tannera została powszechnie zaadaptowana w sądownictwie w przypadkach dotyczących dziecięcej pornografii. Istnieje praktyka pozwalająca ekspertom z zakresu pediatrii na ocenianie wieku nieletnich znajdujących się na fotografiach. Określenie wieku ofiary tego czynu pozwala na sklasyfikowanie go według prawa danego kraju (porównaj: Pedofilia, Aspekty prawne).

Krytyka zastosowania w sądownictwie

Zasadność wykorzystania skali Tannera w postępowaniach sądowych dotyczących molestowania seksualnego nieletnich i pornografii nieletnich zostało podważone przez dyrektora Wydziału Pediatrii Uniwersytetu na Florydzie Arlana L. Rosenblooma w magazynie Pediatrics w artykule Misuse of Tanner Puberty Stages to Estimate Chronological Age^[4]. Wskazuje on na niewielką skuteczność ustalania wieku nieletnich na podstawie zdjęć, praktyki powszechnie stosowanej w sądownictwie w sprawach dotyczących pornografii dziecięcej.

Nadużycie, jego zdaniem, wynika z niemożliwości precyzyjnego wskazania wieku fotografowanego dziecka na podstawie cech morfologicznych z uwagi na znaczny rozrzut wieku, w którym cechy te się uwydatniają. Rosenbloom podkreśla także, że twórcy pornografii (nie tylko dziecięcej) mogą celowo wyszukiwać osoby wyglądające młodziej (słabiej rozwinięte niż rówieśnicy) w celu zwiększenia zainteresowania. Wskazuje także na niemiarodajność oceny na podstawie rozwoju owłosienia łonowego, które u azjatów jest słabiej rozwinięte niż u białych, a także na możliwość golenia owłosienia do zdjęć. Doktor Rosenbloom nie odrzuca jednak skali Tannera wskazując na jej zastosowanie w ocenie systematycznego rozwoju oraz w praktykach klinicznych jako miarodajna skala referencyjna.

Krytyka ta spotkała się z silną falą komentarzy po publikacji, wskazujących m.in. na zastosowanie skali wyłącznie do określenia wieku najmłodszych ofiar ^[5]. Zdaniem komentujących istnieje powszechna akceptacja praktyki odmowy oceny wieku nastolatków ze względu na niezaprzeczalne trudności w odróżnieniu np. rozwoju piersi w fazie 3 i 5. Wskazano także na pomocniczy, niedecydujący charakter ekspertyzy.

Przypisy

Zobacz też

• adrenarche
• menakme
• menarche
• mutacja głosu
• pubarche
• telarche