Skalnica (roślina)

Skalnica

Saxifraga granulata
Systematyka[1][2]
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	Saxifraganae
Rząd	skalnicowce
Rodzina	skalnicowate
Rodzaj	skalnica
Nazwa systematyczna
Saxifraga L. Sp. Pl. 398. 1753
Typ nomenklatoryczny
Saxifraga granulata L.[3]

Skalnica darniowa

Skalnica nakrapiana

Skalnica tatrzańska

(c) I, Selso, CC-BY-SA-3.0

Kwiat skalnicy mchowatej

Skalnica naradkowata

Skalnica (Saxifraga L.) – rodzaj roślin należący do rodziny skalnicowatych (Saxifragaceae). Obejmuje ok. 440 gatunków rosnących głównie na półkuli północnej (125 gatunków w Europie, w tym 18 w Polsce), w Azji i Ameryce Północnej. Na południu zasięg rodzaju sięga do Tajlandii w Azji, Etiopii w Afryce oraz obejmuje Kordyliery i Andy na kontynentach amerykańskich. Najwięcej gatunków występuje w zbiorowiskach trawiastych w górach oraz na skalistych zboczach. Wiele gatunków uprawianych jest jako rośliny ozdobne^[4]. Dawniej sądzono, że rośliny z tego rodzaju rosnąc na skałach powodują ich rozłupywanie, stąd nazwa naukowa od łacińskich słów saxum = skała i frango = kruszyć^[5].

Morfologia

Pokrój

Drobne lub niewielkie, osiągające do 30 cm wysokości rośliny jednoroczne i byliny^[4], często tworzące gęste darnie^[5].

Liście

Zwykle skupione w rozetach przyziemnych, często skórzaste^[4].

Kwiaty

Na szypułkach, rosnące w luźnych gronach, wierzchotkach lub wiechach. Kielich i korona 5–krotne, płatki wolne. W kwiatach 10, rzadko 8 pręcików, zalążnia dolna do górnej, z dwóch owocolistków, każdy z własną szyjką słupka^[4].

Owoce

Wielonasienna torebka otwierająca się dwiema klapami. Nasiona zwykle bardzo drobne^[4].

Systematyka

Pozycja systematyczna według Angiosperm Phylogeny Website (aktualizowany system APG III z 2009)^[2]

Rodzaj Saxifraga należy do rodziny skalnicowatych (Saxifragaceae), która jest rodziną siostrzaną dla agrestowatych (Grossulariaceae) i wraz z nią należy do rzędu skalnicowców (Saxifragales) w obrębie okrytonasiennych.

Pozycja rodzaju według systemu Reveala (1993-1999)

Gromada okrytonasienne (Magnoliophyta Cronquist), podgromada Magnoliophytina Frohne & U. Jensen ex Reveal, klasa Rosopsida Batsch, podklasa różowe (Rosidae Takht.), nadrząd Saxifraganae Reveal, rząd skalnicowce (Saxifragales Dumort.), podrząd Saxifragineae Engl., rodzina skalnicowate (Saxifragineae Engl.), podrodzina Saxifragoideae Burnett, plemię Saxifrageae Dumort., podplemię Saxifraginae Engl. in Engl. & Prantl, rodzaj skalnica (Saxifraga L.)^[6].

Gatunki flory Polski^[7]

• skalnica darniowa (Saxifraga moschata Wulffen)
• skalnica dwuletnia (Saxifraga adscendens L.)
• skalnica gronkowa (Saxifraga paniculata Mill., syn. S. aizoon Jacq.)
• skalnica jastrzębcowata (Saxifraga hieracifolia Waldst. & Kit.)
• skalnica karpacka (Saxifraga carpathica Rchb., syn. S. carpatica Rchb.)
• skalnica mchowata (Saxifraga bryoides L.)
• skalnica nakrapiana (Saxifraga aizoides L.)
• skalnica naprzeciwlistna (Saxifraga oppositifolia L.)
• skalnica naradkowata (Saxifraga androsacea L.)
• skalnica odgiętolistna (Saxifraga retusa Gouan)
• skalnica seledynowa (Saxifraga caesia L.)
• skalnica śnieżna (Saxifraga nivalis L.)
• skalnica tatrzańska (Saxifraga wahlenbergii Ball, syn. S. perdurans Kit.)
• skalnica torfowiskowa (Saxifraga hirculus L.)
• skalnica trójpalczasta (Saxifraga tridactylites L.)
• skalnica ziarenkowata (Saxifraga granulata L.)
• skalnica zwisła (Saxifraga cernua L.)
• skalnica zwodnicza (Saxifraga sponhemica C. C. Gmel., syn. S. decipiens Ehrh.)

Gatunki uprawiane

• skalnica Arendsa (Saxifraga arendsii hort., syn. S. ×arendsii Engl.)
• skalnica Bursego (Saxifraga burseriana L.)
• skalnica cienista (Saxifraga umbrosa L.)
• skalnica długolistna (Saxifraga longifolia Lapeyr.)
• skalnica gwiazdkowata (Saxifraga stellaris L.)
• skalnica Hosta (Saxifraga hostii Tausch)
• skalnica Irwinga (Saxifraga ×irvingii)
• skalnica języczkowata (Saxifraga callosa Sm.)
• skalnica klinolistna (Saxifraga cuneifolia L.)
• skalnica książęca (Saxifraga ferdinandi-coburgi Kellerer & Sundermann)
• skalnica liścieniolistna, s. zagłębiona (Saxifraga cotyledon L.)
• skalnica obrzeżona (Saxifraga marginata Starnb.)
• skalnica okrągłolistna (Saxifraga rotundifolia L.)
• skalnica pensylwańska (Saxifraga pensylvanica L.)
• skalnica poduszkowa (Saxifraga ×apiculata)
• skalnica rozłogowa (Saxifraga stolonifera Curtis, syn. S. sarmentosa L.)
• skalnica trójdzielna (Saxifraga trifurcata Schrader)
• skalnica żółtozielona (Saxifraga luteoviridis Schott et Kotschy)
• skalnica zarzyczkolistna (Saxifraga serotina Sipliv.)

Lista gatunków

Zastosowanie

Wiele gatunków to rośliny uprawiane, jako rośliny ozdobne w licznych odmianach. W uprawie spotyka się także mieszańce międzygatunkowe. Oprócz gatunków dziko rosnących w uprawie występują gatunki pochodzące z innych rejonów geograficznych, nie występujące w Polsce na stanowiskach naturalnych, ale niekiedy dziczejące i można je tam spotkać jako efemerofity.

Przypisy