Skalnica darniowa bazaltowa

Skalnica darniowa bazaltowa
Systematyka[1][2]
Domenaeukarionty
Królestworośliny
Podkrólestworośliny zielone
Nadgromadarośliny telomowe
Gromadarośliny naczyniowe
Podgromadarośliny nasienne
Nadklasaokrytonasienne
KlasaMagnoliopsida
NadrządSaxifraganae
Rządskalnicowce
Rodzinaskalnicowate
Rodzajskalnica
Gatunekskalnica darniowa
Podgatunekskalnica darniowa bazaltowa
Nazwa systematyczna
Saxifraga moschata Wulfen subsp. basaltica Braun-Blanq
Synonimy
  • Saxifraga moschata

Skalnica darniowa bazaltowa (Saxifraga moschata subsp. basaltica (Braun-Blanq) – podgatunek skalnicy darniowej. Występuje w dwóch miejsc w Europie, w Skandynawii oraz w Polsce w Karkonoszach, w zachodniej części Małego Śnieżnego Kotła[3]. Jest rośliną bardzo rzadką, krytycznie zagrożoną. Stanowi endemiczny dla Sudetów gatunek skalnicy.

Morfologia

Pokrój
Niewielka roślina darniowa o wysokości 2–12 cm. Cała roślina jest gruczołowato owłosiona miękkimi i członowanymi włoskami.
Łodyga
Wzniesiona lub podnosząca się, o barwie jasnozielonej, słabo ulistniona, lub nieulistniona. Oprócz szczytowych pędów kwiatowych posiada pędy płonne.
Liście
Całobrzegie, koloru jasnozielonego, głównie w przyciemnej różyczce. Liście bez wypotników, zazwyczaj 3–5 klapowe (rzadko do 7) o stopniowo zwężającej się nasadzie i podługowatych lub równowąskich odcinkach, niektóre listki są niepodzielone.
Kwiaty
5–krotne, koloru zielonożółtego od dwóch do dziesięciu wyrastają na szczycie łodyg kwiatowych, tworząc grono lub wiechę. Płatki korony podługowato, 1,3–1,7 razy dłuższe od działek kielicha. Działki tępo zakończone o ogruczoloych brzegach. Słupek kwiatowy z dwoma szyjkami, powyżej połowy zrośnięty z dnem kwiatowym.

Biologia i ekologia

Bylina, roślina górska, chamefit, karkonoski endemit. Występujące na wysokogórskich skalnych stanowiskach. Zasiedla miejsca na żyle bazaltowej, pomiędzy 1245 m n.p.m. a 1315 m n.p.m. Porasta szczeliny w ścianach bazaltowych o upadzie około 50°, oraz piargi i mniej strome miejsca u podnóża żlebu z nagromadzonym rumoszem skalnym o podłożu bazaltowym. Wraz z innymi gatunkami skalnic jest składnikiem fitocenoz wysokogórskiej murawy identyfikowanej z zespołem roślinnym Saxifrago-Festucetum versicoloris. W Karkonoszach występuje w piętrze subalpejskim.

Zagrożenia i ochrona

Takson bardzo rzadki, w Polsce narażony na wyginięcie (według CzK (2001) kategoria zagrożenia(VU)). W wydaniu z 2014 roku otrzymał kategorię EN (zagrożony)[4]. Według Czerwonej listy roślin i grzybów Polski (2006) gatunek wymierający, krytycznie zagrożony (kategoria zagrożenia E)[5]. W wydaniu z 2016 roku otrzymał kategorię CR (krytycznie zagrożony)[6]. Zagrożeniem jest duża penetracja środowiska oraz naturalna sukcesja ekologiczna, w wyniku której skalnica bazaltowa zostaje zagłuszana przez nadmierny rozwój kostrzewy pstrej (Festuca versicolor). Objęta ochroną ścisłą.

W ramach programu ochrony gatunków zagrożonych ekolodzy z Karkonoskiego Parku Narodowego w sztucznych warunkach szklarniowych hodują skalnicę bazaltową Saxifraga moschata Wulfen subsp. basaltica. Kiedy sadzonki wyrosną do odpowiedniej wysokości, zostaną wysadzone w miejscach naturalnego występowania[7].

Przypisy

  1. ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS ONE”, 10 (4), 2015, e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2021-03-02] (ang.).
  2. ↑ Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2021-03-02] (ang.).
  3. ↑ Arkusz inwentaryzacyjny geostanowiska str. 47
  4. ↑ Zarzycki K., Kaźmierczakowa R., Mirek Z.: Polska Czerwona Księga Roślin. Paprotniki i rośliny kwiatowe. Wyd. III. uaktualnione i rozszerzone. Kraków: Instytut Ochrony Przyrody PAN, 2014. ISBN 978-83-61191-72-8.
  5. ↑ Zbigniew Mirek: Red list of plants and fungi in Poland. Czerwona lista roślin i grzybów Polski. Kazimierz Zarzycki. Kraków: IB PAN, 2006. ISBN 83-89648-38-5.
  6. ↑ Kaźmierczakowa R., Bloch-Orłowska J., Celka Z., Cwener A., Dajdok Z., Michalska-Hejduk D., Pawlikowski P., Szczęśniak E., Ziarnek K.: Polska czerwona lista paprotników i roślin kwiatowych. Polish red list of pteridophytes and flowering plants. Kraków: Instytut Ochrony Przyrody Polskiej Akademii Nauk, 2016. ISBN 978-83-61191-88-9.
  7. ↑ Ekolodzy alarmują. naszesudety.pl, 18 września 2006. [dostęp 2016-04-27].

Bibliografia

  • W. Matuszkiewicz: Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski.. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe, 2005. ISBN 83-01-13520-4.
  • Władysław Szafer, Stanisław Kulczyński: Rośliny polskie. Warszawa: PWN, 1998. ISBN 83-01-05287-2.
  • A. Pullin: Biologiczne podstawy ochrony przyrody. Warszawa: PWN, 2004. ISBN 83-01-14283-9.
  • Zarzycki K. Mirek Z.: Red list of plants and fungi in Poland. Czerwona lista roślin i grzybów Polski. Wojewoda W., Szeląg Z.. Kraków: Instytut Botaniki im. W. Szafera PAN, 2006. ISBN 83-89648-38-5.

Linki zewnętrzne