Skalnica gronkowa

Skalnica gronkowa

Systematyka[1][2]
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	Saxifraganae
Rząd	skalnicowce
Rodzina	skalnicowate
Rodzaj	skalnica
Gatunek	skalnica gronkowa
Nazwa systematyczna
Saxifraga paniculata Mill. Gard. dict. ed. 8: Saxifraga no. 3. 1768[3]

Skalnica gronkowa (Saxifraga paniculata) – gatunek rośliny należący do rodziny skalnicowatych. Występuje w Azji i Europie. W Polsce podlega ochronie. Popularna roślina ozdobna, dostępna w szeregu odmian uprawnych.

Rozmieszczenie geograficzne

Występuje w Azji (Iran, Turcja, Kaukaz) i we wschodniej, środkowej i południowej Europie^[4]. W Polsce występuje w Tatrach, w Pieninach, na Babiej Górze i na Podhalu, gdzie schodzi z gór wzdłuż dolin rzek. W Tatrach jest pospolita, w Bieszczadach rzadko spotykana. Poza tym obszarem występuje rzadko, na pojedynczych stanowiskach na Wyżynie Krakowsko-Częstochowskiej^[5].

Morfologia

Pokrój

Typowa roślina poduszkowa, tworząca silnie zbite, niziutkie darnie.

Łodyga

Wzniesione, słabo ulistnione i nierozgałęzione łodyżki kwiatostanowe osiągają wysokość do 40 cm.

Liście

Grube, sinawozielonej barwy, długości 1-5 cm, owalne i wydłużone, o drobno piłkowanych brzegach i orzęsionej nasadzie. Szczyt liści tępy, lub zaostrzony. Liście przy ziemi tworzą zbitą różyczkę liściową składającą się z liści i krótkich, płonnych łodyżek. Na górnej stronie liści występują charakterystyczne, małe dołeczki, tzw. wypotniki, przez które roślina wydala nadmiar przyswojonego z podłoża węglanu wapnia. Wytrącający się z wody węglan wapnia osadza się w postaci drobnych płytek. Największe skupienie tych płytek znajduje się wokół brzegów liści, nadając im białą barwę. Liście na łodydze kwiatostanowej są mniejsze od liści przyziemnej różyczki i bardziej wydłużone. Ustawione są naprzemianlegle, rzadko.

Kwiaty

Kwiaty zebrane w wiechę lub podbaldach na szczycie łodyżki kwiatostanowej. Wyrastają na długich szypułkach. Ich nagi kielich składa się z 5 jajowatych działek zielonej barwy, korona z 5 białych płatków 2-3 krotnie większych od działek kielicha, nakrapianych drobniutko czerwonymi plamkami. Wewnątrz okwiatu 10 pręcików i jeden słupek z dwoma szyjkami.

Owoc

Mieszki zawierające bardzo lekkie nasiona, wysypujące się przy drobnych nawet drganiach lub podczas wiatru.

• 

  Różyczki liściowe skalnicy gronkowej

• 

  Liście

• 

  Kwiaty

Biologia i ekologia

Bylina, chamefit. Kwitnie od czerwca do lipca. Zapylana jest przez muchy. Rozmnaża się nie tylko przez nasiona, ale również wegetatywnie – na krótkich rozłogach wytwarzane są różyczki liściowe, które mogą być roznoszone przez zwierzęta, wodę i wiatr.

Preferuje siedliska o podłożu wapiennym, ale rośnie też na granicie. Jest gatunkiem arktyczno-alpejskim. Występuje głównie na skałkach, piargach, niskich murawach, w kosówce. Jest wytrzymała na suszę – w grubych liściach magazynuje wodę. W Tatrach występuje od regla dolnego aż po piętro turniowe. W klasyfikacji zbiorowisk roślinnych gatunek charakterystyczny dla Ass. Saxifrago-Festucetum versicoloris i związku zespołów (All.) Potentillion caulescentis^[6].

Liczba chromosomów 2n= 28^[7].

Zagrożenia i ochrona

Od 2014 roku roślina jest objęta w Polsce częściową ochroną gatunkową^[8]. W latach 2001–2014 gatunek był objęty ochroną ścisłą^[9]. Zagrożeniem jest naturalna sukcesja ekologiczna, w wyniku której skalnica gronkowa zostaje zagłuszona przez inne rośliny oraz wykopywanie jej okazów do sadzenia w ogródkach przydomowych. W Polsce dużo stanowisk jest chronionych na terenach górskich parków narodowych^[5].

Zastosowanie

Jest uprawiana jako roślina ozdobna. Szczególnie nadaje się do alpinarium, gdzie może być uprawiana nie tylko w gruncie, ale również w szczelinach skał, na murkach. Wymaga przepuszczalnej gleby o odczynie zasadowym (z dodatkiem wapieni) oraz słonecznego stanowiska. W uprawie oprócz formy typowej występują kultywary różniące się wielkością i barwą kwiatów, np. `Rosea` ma jaskrawe, bladoróżowe kwiaty, `Minima` to forma karłowa o bardzo małym wzroście. Rozmnaża się ją z nasion lub przez podział darni (jesienią)^[10].

Przypisy

Bibliografia

• Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa: Kwiaty Tatr. Przewodnik kieszonkowy. Warszawa: MULTICO Oficyna Wydawnicza, 2003. ISBN 83-7073-385-9.
• Zofia Radwańska-Paryska: Rośliny tatrzańskie (Atlasy botaniczne). Irena Zaborowska (ilustr.). Warszawa: WSiP, 1988. ISBN 83-09-00256-4.
• Władysław Szafer, Stanisław Kulczyński: Rośliny polskie. Warszawa: PWN, 1953.
• Halina Piękoś-Mirkowa, Zbigniew Mirek: Rośliny chronione. Warszawa: Multico Oficyna Wydawnicza, 2006. ISBN 978-83-7073-444-2.