Skalnica odgiętolistna

Skalnica odgiętolistna
Ilustracja
Systematyka[1][2]
Domenaeukarionty
Królestworośliny
Podkrólestworośliny zielone
Nadgromadarośliny telomowe
Gromadarośliny naczyniowe
Podgromadarośliny nasienne
Nadklasaokrytonasienne
KlasaMagnoliopsida
NadrządSaxifraganae
Rządskalnicowce
Rodzinaskalnicowate
Rodzajskalnica
Gatunekskalnica odgiętolistna
Nazwa systematyczna
Saxifraga retusa Gouan
Ill. Observ. Bot. 28 1773[3]
Saxifraga retusa IMG 3136.JPG

Skalnica odgiętolistna[4] (Saxifraga retusa) – gatunek rośliny należący do rodziny skalnicowatych.

Zasięg występowania

Pochodzi z gór Europy. Rośnie dziko w Alpach, wschodnich Pirenejach, Karpatach i na oderwanym stanowisku w górach Riła w Bułgarii. W Polsce występuje podgatunek typowy Saxifraga retusa Gouan subsp. retusa, wyłącznie w Tatrach i to tylko w Tatrach Wysokich. Osiąga tutaj północną granicę zasięgu i jest rośliną rzadką. W polskich Tatrach znane są następujące stanowiska: Cubryna, Czarnostawiański Kocioł, Granaty, Krzyżne, Lalkowy Żleb, Miedziane, Miedziany Upłaz, Miedziany Kostur, Mięguszowieckie Szczyty, Niżnie Rysy, Niżni Kostur, Opalony Wierch, Przełęcz pod Chłopkiem, Rysy, Szpiglasowa Przełęcz, Wrota Chałubińskiego, Zawrat. W słowackich Tatrach występuje częściej[5].

Morfologia

Pokrój
Drobna roślina poduszkowa, tworząca gęste darnie składające się z pędów kwiatowych oraz płonnych, o wysokości zaledwie do 1,5 cm[5].
Liście
Jajowatolancetowate, dołem krótko i słabo orzęsione, poza tym nagie. Są lśniące i mają 3-5 wypotników. Od połowy długości są odgięte w dół. Wyrastają na łodydze bardzo gęsto w 4 rzędach[6].
Kwiaty
Wyrastają po 1-2, wyjątkowo 3 na szczycie pędu kwiatowego. Mają purpurowe płatki korony o długości 4-6 mm. Działki kielicha zielone, nieorzęsione, trzykrotnie krótsze od płatków korony. Słupek na wpół dolny[6].

Biologia i ekologia

Bylina, chamefit, oreofit. Kwitnie od maja do sierpnia. Rośnie tylko na podłożu granitowym[6]. W Tatrach występuje głównie w piętrze turniowym, rzadko w halnym i bardzo rzadko w piętrze kosodrzewiny[5]. Gęste poduszki jakie tworzy to jeden z rodzajów przystosowań roślin wysokogórskich do surowych warunków środowiska. Takie bliskie przyleganie roślinek do siebie chroni je przed silnymi wiatrami, zmniejsza parowanie wody i umożliwia lepsze wykorzystanie ciepła nagrzanej ziemi[7]. Liczba chromosomów 2n = 26 Ga 1, 2, 3, 4, 5, 6[8].

Zmienność

Występuje w dwóch podgatunkach[5]:

  • Saxifraga retusa Gouan subsp. retusa – podgatunek typowy
  • Saxifraga retusa Gouan subsp. augustana (Vacc.) P. Fourn. – endemit Alp Zachodnich

Zagrożenia

Według klasyfikacji IUCN z 2001 jest gatunkiem narażonym na wyginięcie (kategoria VU). W polskich Tatrach rośnie wyłącznie na obszarze Tatrzańskiego Parku Narodowego. Na poszczególnych stanowiskach występuje nielicznie – w ilości od kilku do kilkunastu okazów. Większość stanowisk znajduje się poza szlakami turystycznymi i w miejscach trudno dostępnych, co chroni tę roślinę od zadeptania przez turystów. Poważniejsze natomiast jest zagrożenie ze strony taterników, którzy wspinają się często w rejonie występowania tego rzadkiego gatunku[5]. Umieszczona w Polskiej Czerwonej Księdze Roślin oraz na polskiej czerwonej liście w kategorii VU (narażony)[9][10].

Przypisy

  1. ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS ONE”, 10 (4), 2015, e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2021-03-02] (ang.).
  2. ↑ Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2021-03-02] (ang.).
  3. ↑ The Plant List. [dostęp 2017-01-31].
  4. ↑ Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa, Adam Zając, Maria Zając: Flowering plants and pteridophytes of Poland. A checklist. Krytyczna lista roślin naczyniowych Polski. Instytut Botaniki PAN im. Władysława Szafera w Krakowie, 2002. ISBN 83-85444-83-1.
  5. ↑ a b c d e Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa: Czerwona księga Karpat Polskich. Kraków: Instytut Botaniki PAN, 2008. ISBN 978-83-89648-71-6.
  6. ↑ a b c Władysław Szafer, Stanisław Kulczyński: Rośliny polskie. Warszawa: PWN, 1953.
  7. ↑ Zofia Radwańska-Paryska: Rośliny tatrzańskie. Warszawa: WSiP, 1988. ISBN 83-02-00872-9.
  8. ↑ Flora Francji. [dostęp 2011-02-12].
  9. ↑ Zarzycki K., Kaźmierczakowa R., Mirek Z.: Polska Czerwona Księga Roślin. Paprotniki i rośliny kwiatowe. Wyd. III. uaktualnione i rozszerzone. Kraków: Instytut Ochrony Przyrody PAN, 2014. ISBN 978-83-61191-72-8.
  10. ↑ Kaźmierczakowa R., Bloch-Orłowska J., Celka Z., Cwener A., Dajdok Z., Michalska-Hejduk D., Pawlikowski P., Szczęśniak E., Ziarnek K.: Polska czerwona lista paprotników i roślin kwiatowych. Polish red list of pteridophytes and flowering plants. Kraków: Instytut Ochrony Przyrody Polskiej Akademii Nauk, 2016. ISBN 978-83-61191-88-9.

Media użyte na tej stronie