Skalnica zwisła

Skalnica zwisła
Systematyka[1][2]
Domenaeukarionty
Królestworośliny
Podkrólestworośliny zielone
Nadgromadarośliny telomowe
Gromadarośliny naczyniowe
Podgromadarośliny nasienne
Nadklasaokrytonasienne
KlasaMagnoliopsida
NadrządSaxifraganae
Rządskalnicowce
Rodzinaskalnicowate
Rodzajskalnica
Gatunekskalnica zwisła
Nazwa systematyczna
Saxifraga cernua L.
Sp. Pl. 1: 403. 1753[3]
Synonimy
  • Lobaria cernua (L.) Haw.
  • Miscopetalum cernuum (L.) Gray
  • Saxifraga cernua f. bulbillosa Engl. & Irmsch.
  • Saxifraga cernua f. cernua
  • Saxifraga cernua var. linnaeana Ser.
  • Saxifraga cernua f. ramosa J.G. Gmel.
  • Saxifraga cernua var. simplicissima Ledeb.
  • Saxifraga simulata Small

Skalnica zwisła[4] (Saxifraga cernua) – gatunek rośliny należący do rodziny skalnicowatych.

Rozmieszczenie geograficzne

Gatunek arktyczno-alpejski, występujący wokół bieguna na półkuli północnej oraz wysoko w górach. W Europie występuje w Skandynawii, Szkocji, na Uralu, w Karpatach i Alpach[5]. W Polsce występuje wyłącznie w Tatrach i jest rośliną bardzo rzadką, podaną z kilkunastu tylko stanowisk. W 2002 potwierdzone zostało występowanie tylko na następujących stanowiskach: Wyżnia i Niżnia Świstówka Małołącka oraz próg między nimi, Wielka Turnia, Małołącka Przełęcz, Mała Świstówka, Krzesanica, Dolina Mułowa, Dolina Miętusia, Dolina Małej Łąki (powyżej 1580 m n.p.m.), Dolina Litworowa, Ciemniak[5]. Tak więc wszystkie stanowiska skupione są w rejonie Czerwonych Wierchów.

Morfologia

Pokrój
Nieduża roślina nie tworząca darni, jak inne skalnice. Swoim wyglądem też dość znacznie różni się od innych gatunków skalnic. Oprócz roślin kwiatowych występują też rośliny bezkwiatowe, które rozmnażają się poprzez rozmnóżki[6][5].
Łodyga
Pojedyncza, wyprostowana, górą nieco zwisająca (stąd nazwa gatunkowa rośliny). Ma wysokość 10-35 cm i górą jest gruczołowato owłosiona[5].
Liście
Liście odziomkowe o nerkowatym kształcie, dłoniasto 3-5 klapowe z ostrymi lub tępymi łatkami. Wyrastają na ogonkach 2-5 razy dłuższych o blaszki liściowej. Liście łodygowe wyrastają skrętolegle, dość rzadko. Zarówno przy liściach odziomkowych (w pachwinach), jak i łodygowych występują bulwki, pełniące funkcję rozmnóżek. Liście bez wypotników, miękko owłosione[6][5].
Kwiaty
Na szczycie łodygi przeważnie pojedyncze kwiaty o tępych działkach kielicha, ok. 2,5- 4 razy krótszych od płatków korony. Płatki korony białe, o podłużnie-jajowatym kształcie, słupek zrośnięty z dnem kwiatowym co najwyżej do 1/3 długości[6][5].
Pokrój
Morfologia
Liść

Biologia i ekologia

Bylina, chamefit. Kwitnie od lipca do sierpnia. Owoców nie wytwarza, rozmnaża się głównie przez rozmnóżki. Siedlisko: wilgotne skały w piętrze kosówki. Kalcyfit, występujący wyłącznie na wapiennym podłożu. Jej odpowiednikiem na granitowym podłożu (tzw. gatunek zastępczy) jest skalnica karpacka. W klasyfikacji zbiorowisk roślinnych gatunek charakterystyczny dla zespołu związków (All.) Papaverion tatrici[7]. Liczba chromosomów 2n = 24-72.

Zagrożenia i ochrona

Gatunek umieszczony w Polskiej Czerwonej Księdze Roślin oraz na polskiej czerwonej liście z kategorią VU (narażony)[8][9]. Wszystkie stanowiska chronione są w Tatrzańskim Parku Narodowym. Gatunek ten uprawiany jest w Górskim Ogrodzie Botanicznym PAN w Zakopanem[5].

Przypisy

  1. ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS ONE”, 10 (4), 2015, e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2021-03-02] (ang.).
  2. ↑ Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2021-03-02] (ang.).
  3. ↑ The Plant List. [dostęp 2017-01-11].
  4. ↑ Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa, Adam Zając, Maria Zając: Flowering plants and pteridophytes of Poland. A checklist. Krytyczna lista roślin naczyniowych Polski. Instytut Botaniki PAN im. Władysława Szafera w Krakowie, 2002. ISBN 83-85444-83-1.
  5. ↑ a b c d e f g Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa: Czerwona księga Karpat Polskich. Kraków: Instytut Botaniki PAN, 2008. ISBN 978-83-89648-71-6.
  6. ↑ a b c Władysław Szafer, Stanisław Kulczyński: Rośliny polskie. Warszawa: PWN, 1953.
  7. ↑ Władysław Matuszkiewicz: Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14439-4.
  8. ↑ Zarzycki K., Kaźmierczakowa R., Mirek Z.: Polska Czerwona Księga Roślin. Paprotniki i rośliny kwiatowe. Wyd. III. uaktualnione i rozszerzone. Kraków: Instytut Ochrony Przyrody PAN, 2014. ISBN 978-83-61191-72-8.
  9. ↑ Kaźmierczakowa R., Bloch-Orłowska J., Celka Z., Cwener A., Dajdok Z., Michalska-Hejduk D., Pawlikowski P., Szczęśniak E., Ziarnek K.: Polska czerwona lista paprotników i roślin kwiatowych. Polish red list of pteridophytes and flowering plants. Kraków: Instytut Ochrony Przyrody Polskiej Akademii Nauk, 2016. ISBN 978-83-61191-88-9.


Media użyte na tej stronie

Saxifraga cernua plant upernavik 2007-07-09.jpg
(c) I, Slaunger, CC-BY-SA-3.0
Saxifraga cernua plant photographed in midnight sun next to a house in Upernavik, Greenland.
Saxifraga cernua leaf upernavik 2007-07-09 cropped.jpg
(c) I, Kim Hansen, CC-BY-SA-3.0
Saxifraga cernua close-up of leaf photographed in midnight sun next to a house in Upernavik, Greenland. Cropped version of original photo.