Skalnicowate

Skalnicowate
Ilustracja
Bergenia orzęsiona
Systematyka[1][2]
Domena

eukarionty

Królestwo

rośliny

Podkrólestwo

rośliny zielone

Nadgromada

rośliny telomowe

Gromada

rośliny naczyniowe

Podgromada

rośliny nasienne

Nadklasa

okrytonasienne

Klasa

Magnoliopsida

Nadrząd

Saxifraganae

Rząd

skalnicowce

Rodzina

skalnicowate

Nazwa systematyczna
Saxifragaceae Juss.
Gen. Pl.: 308. 4 Aug 1789
Zasięg
Mapa zasięgu
(c) Jörg Hempel, CC BY-SA 3.0 de
Skalnica nakrapiana
Skalnica ziarenkowata

Skalnicowate (Saxifragaceae) – rodzina roślin należąca do rzędu skalnicowców. Do rodziny tej należy 31-33 rodzajów i około 540 gatunków. Do rodzimej flory Polski należą rośliny z rodzajów skalnica (Saxifraga) i śledziennica (Chrysosplenium), uprawiane są gatunki reprezentujące rodzaje: bergenia (Bergenia), tawułka (Astilbe), żurawka (Heuchera).

Morfologia

Tawułka 'Rheinland'
Śledziennica skrętolistna
Pokrój
Byliny lub rzadko rośliny jednoroczne (skalnica i Cascadia)[3], osiągające czasem ponad 1 m wysokości, mające grube kłącza i okazałe liście (np. rodgersja i astilboides)[4]. Rośliny z kilku rodzajów wytwarzają bulwki. Pędy są nagie lub owłosione, czasem gruczołowato, włoski zwykle są wielokomórkowe (jednokomórkowe w przypadku tawułki i Saxifragopsis)[3].
Liście
Skrętoległe lub naprzeciwległe, często w przyziemnych różyczkach. Różnokształtne – pojedyncze lub dłoniasto, rzadko pierzasto, podzielone lub klapowane, czasem nawet podwójnie lub potrójnie pierzaste (tawułka)[4].
Kwiaty
Zawsze owadopylne, promieniste, obupłciowe (rzadko jednopłciowe, np. u tawułek), wyrastają pojedynczo na szczytach pędów lub w kątach liści lub zebrane są w kwiatostany groniaste, wiechowate i baldachogrona. Zwykle z 5 płatkami korony (czasem ich brak – np. śledziennica). Pręcików jest 10 w dwóch okółkach (jeden okółek czasem zredukowany). Słupek zwykle z dwóch owocolistków, w różnym stopniu zrośnięty z wgłębionym dnem kwiatowym (dlatego zalążnia bywa górna, półdolna lub dolna)[4].
Owoce
Torebki, rzadko mieszki, zawierające liczne drobne nasiona[4].

Systematyka

Klasyfikacja rodziny jest dość stabilna w różnych ujęciach ostatnich lat. Dawniej (np. system Cronquista z 1981 i systemy wcześniejsze) panował trend, zgodnie z którym zaliczano tu także rodzaje o charakterze pośrednim między skalnicowatymi i innymi rodzinami. Współcześnie rodzaje te zostały przeklasyfikowane. Rodzaj dziewięciornik (Parnassia) umieszczany jest w rzędzie dławiszowców (Celestrales) (według systemu Reveala w odrębnej rodzinie dziewięciornikowatych (Parnassiaceae), według APweb w ramach rodziny dławiszowatych (Celestraceae). Rodzaj hortensja (Hydrangea) klasyfikowany jest współcześnie w obrębie dereniowców (Cornales) w randze rodziny hortensjowate (Hydrangeaceae)[2].

Pozycja i podział rodziny według Angiosperm Phylogeny Website (aktualizowany system APG IV z 2016)

Skalnicowate tworzą grupę siostrzaną dla rodziny agrestowatych (Grossulariaceae), wraz z którą wchodzą w skład rzędu skalnicowców[2].

Powiązania filogenetyczne rodziny w obrębie rzędu skalnicowców:

skalnicowce

Peridiscaceae





piwoniowate Paeoniaceae




altyngiowate Altingiaceae




oczarowate Hamamelidaceae




grujecznikowate Cercidiphyllaceae



Daphniphyllaceae









gruboszowate Crassulaceae




Aphanopetalaceae




Tetracarpaeaceae




Penthoraceae



wodnikowate Haloragaceae








iteowate Iteaceae




agrestowate Grossulariaceae



skalnicowate Saxifragaceae







Wykaz rodzajów[5]
  • Astilbe Buch.-Ham. ex G.Don – tawułka
  • Astilboides (Hemsl.) Engl. – astilboides
  • Bensoniella C.V.Morton
  • Bergenia Moench – bergenia
  • Bolandra A.Gray
  • Boykinia Nutt. – bojkinia
  • Chrysosplenium L. – śledziennica
  • Conimitella Rydb.
  • Darmera Voss – tarczownica
  • Elmera Rydb.
  • Heuchera L. – żurawka
  • ×Heucherella Wehrh. – żuraweczka
  • Leptarrhena R. Brown
  • Lithophragma (Nutt.) Torrey & A. Gray – litofragma
  • Mitella L. – mitella, utajma
  • Mukdenia Koidz. – mukdenia
  • Oresitrophe Bunge
  • Peltoboykinia (Engl.) Hara – peltobojkinia
  • Rodgersia A.Gray – rodgersja
  • Saxifraga L. – skalnica
  • Saxifragella Engl.
  • Saxifragodes D.M.Moore
  • Saxifragopsis Small
  • Suksdorfia A.Gray
  • Sullivantia Torrey & A. Gray
  • Tanakaea Franch. & Sav.
  • Tellima R. Brown
  • Tetilla DC.
  • Tiarella L. – tiarella
  • Tolmiea Torrey & A. Gray – tolmiea

Przypisy

  1. ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2021-03-02] (ang.).
  2. ↑ a b c Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2021-03-02] (ang.).
  3. ↑ a b Elizabeth Fortson Wells, Patrick E. Elvander: Saxifragaceae. W: Flora of North America [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2019-05-24].
  4. ↑ a b c d Wielka Encyklopedia Przyrody. Rośliny kwiatowe. T. 1. Warszawa: Muza SA, 1998, s. 148-149. ISBN 83-7079-778-4.
  5. ↑ List of Genera in SAXIFRAGACEAE, [w:] Vascular plant families and genera [online], Kew Gardens & Missouri Botanical Garden [dostęp 2009-06-26] (ang.).

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie

Flower April 2010-2.jpg
Autor: Alvesgaspar, Licencja: CC BY-SA 3.0
Meadow Saxifrage, elevation 530 m. Seia, Portugal.
Astilbe 'Rheinland' 01.JPG
Autor: Kor!An (Андрей Корзун), Licencja: CC BY-SA 3.0
Astilbe 'Rheinland'. From the collection of the Main Botanical Garden of Academy of Sciences in Moscow (perennials plot).
Saxifragaceae Distribution.svg
Autor: Ninjatacoshell, Licencja: CC BY-SA 3.0
The range of the plant family Saxifragaceae, according to [1].
Bergenia ciliata, Alter Botanischer Garten Göttingen.jpg
Autor: Frank Schulenburg, Licencja: CC BY-SA 4.0
Blüten einer Kaschmir-Bergenie (Bergenia ciliata) im Alten Botanischen Garten der Georg-August-Universität Göttingen
Chrysosplenium alternifolium (Retournemer).JPG
Autor: Florian Grossir, Licencja: CC BY-SA 3.0
Chrysosplenium alternifolium à Retournemer, Vosges.