Skandowce
Skandowce – pierwiastki 3 (daw. IIIB lub III pobocznej) grupy układu okresowego.
Klasyfikacja
Grupa skandowców, podobnie jak inne grupy należące do bloku d układu okresowego, powinna zawierać cztery pierwiastki, jednak nie ma zgodności co do przypisania pierwiastków z 6 i 7 okresu. Dwa pierwsze pierwiastki, skand (Sc, okres 4) i itr (Y, okres 5), nie budzą kontrowersji, natomiast pozostałe dwa klasyfikowane są różnie. IUPAC zalicza do tej grupy lutet (Lu) i lorens (Lr)[1][2][3], według niektórych autorów są to natomiast lantan (La) i aktyn (Ac)[4][5][6][7]. Czasem przyjmuje się też, że grupa ta zawiera wszystkie lantanowce i aktynowce (łącznie 32 pierwiastki) lub przeciwnie, zalicza się do niej tylko skand i itr, a wszystkie lantanowce i aktynowce klasyfikuje się osobno.
Skand, itr i lantanowce są nazywane łącznie metalami ziem rzadkich.
Właściwości
Spośród pierwiastków przypisywanych do skandowców wszystkie poza lorensem występują naturalnie, jednak lutet jedynie w ilościach śladowych. Lutet przypomina swoimi właściwościami itr, co jest zgodne z ogólnym podobieństwem metali 6 okresu do swoich sąsiadów z okresu 5. Sztucznie syntetyzowany lorens ma prawdopodobnie właściwości podobne do lutetu i itru, co zostało częściowo potwierdzone doświadczalnie. Lorens nie ma trwałych izotopów.
Jak do tej pory, nie zostały przeprowadzone eksperymenty aby zsyntetyzować następne pierwiastki które mogłyby należeć do 3 grupy układu okresowego.
Położenie w układzie okresowym
Skandowce leżą w bloku d układu okresowego. Należą do grupy tzw. metali przejściowych. Ogólna konfiguracja elektronowa skandowców to [GS](n-1)d1ns2. Gdzie [GS] to konfiguracja poprzedzającego gazu szlachetnego.
Występowanie w przyrodzie
Skand oraz itr są średnio rozpowszechnione w skorupie ziemskiej, lutet jest rzadko rozpowszechniony, natomiast lorens jest pierwiastkiem sztucznym (nie występuje naturalnie w skorupie ziemskiej).
Właściwości fizyczne
Skandowce są srebrzystobiałymi, miękkimi metalami. Związki chemiczne skandowców są bezbarwne. Wodorotlenki skandowców są słabo rozpuszczalne w wodzie.
Właściwości chemiczne
Skandowce są bardzo podobne pod względem chemicznym. Charakteryzują się niską elektroujemnością. W związkach są na III stopniu utlenienia. W podwyższonej temperaturze reagują z tlenem, tworząc tlenki. Z wodą tworzą wodorotlenki, których charakter zasadowy rośnie "w dół" grupy. Wodorotlenek skandu jest amfoteryczny.
Otrzymywanie
Skandowce są otrzymywane głównie przez elektrolizę ich stopionych soli.
Zobacz też
- klasyfikacja lantanowców i aktynowców
Przypisy
- ↑ E.R. Scerri: The Periodic Table, Its Story and Its Significance. New York City, New York: Oxford University Press, 2007, s. ?.
- ↑ Mendeleev's Periodic Table Is Finally Completed and What To Do about Group 3. IUPAC. [dostęp 2014-05-11].
- ↑ G. Jeffery Leigh. Periodic Tables and IUPAC. „Chem. Int.”. 31 (1), s. 3-4, 2009.
- ↑ Włodzimierz Trzebiatowski: Chemia nieorganiczna. Wyd. VIII. Warszawa: PWN, 1978, s. 488-491.
- ↑ J.D. Lee: Zwięzła chemia nieorganiczna. Wyd. 1. Warszawa: PWN, 1997, s. 308-309, 395. ISBN 83-01-12352-4.
- ↑ Adam Bielański: Podstawy chemii nieorganicznej. Wyd. 5. Warszawa: PWN, 2002, s. 991. ISBN 83-01-13654-5.
- ↑ Encyklopedia techniki CHEMIA. Warszawa: WNT, 1965.
Bibliografia
- Mirosław Grębosz, Szczepan Zapotoczny: Słownik szkolny chemia. Kraków: Wydawnictwo Zielona Sowa, 2003. ISBN 83-7389-037-8.
- Piotr Chmielewski, Adam Jezierski: Słownik chemiczny. Wrocław: Wydawnictwo Europa, 2003. ISBN 83-88962-27-2.
Media użyte na tej stronie
Autor: Alchemist-hp (talk) (www.pse-mendelejew.de), Licencja: FAL
Dendrytyczny, sublimowany lutet o czystości 99,995 % (Lu/TREM) oraz 1 cm kostka lutetu (99,9 %) przetopionego metodą TIG
Autor: Alchemist-hp (www.pse-mendelejew.de), Licencja: FAL
Dendrytyczny, sublimowany itr o czystości 99,99 % (Y/TREM) oraz 1 cm kostka itru przetopionego metodą TIG
Autor: Alchemist-hp (talk) (www.pse-mendelejew.de), Licencja: FAL
Dendrytyczny, sublimowany skand o czystości 99,998 % (Sc/TREM) oraz 1 cm kostka skandu przetopionego metodą TIG